نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 15 صفحه 53

محمد بن الحسن باسناده عن محمد بن احمد بن محمد بن عن الحسن بن محبوب عن هشام بن سالم عن عمار بن موسی الساباطی عن جمیل بن صالح عن زیاد بن سوقه قال: قلت لأبی جعفر علیه السلام هل للرضاع حدّ یؤخذ به؟ فقال: لا یحرّم الرضاع أقلّ من رضاع یوم و لیله أو خمس عشره رضعه متوالیات من امرأه واحده من لبن فحل واحد لم یفصل بینها رضعه امرأه غیرها، و لو أنّ امرأه أرضعت غلاماً أو جاریه عشر رضعات من لبن فحل واحد و أرضعتهما امرأه أخری من لبن فحل آخر عشر رضعات، لم یحرم نکاحهما».(1)

اشکال مرحوم آقای خویی رحمه الله:

مرحوم آقای خویی می فرمایند: این روایت برای تمام مطلوب دلالت ندارد، بلکه فی الجمله دلالت دارد؛ برای این که در این روایت هر دو تقدیر رضاع ذکر شده است (رضاع یوم و لیله و خمس عشر رضعه) و بعد هم قید «من امرأه واحده من لبن فحل واحد» آمده است، آیا این قید برای هر دوی اینها است؟ اگر این مسلّم بود شما می توانستید استدلال کنید، ولی این طور که در استثناء و قیود متعقّب جمل گفته اند قدر متیقّن آن، آخری است، و معلوم نیست این قید به هر دوی اینها خورده باشد.

پس این که با این روایت بخواهیم بگوییم: در شبانه روز هم اگر نصف را یک زن شیر بدهد و نصف دیگر را زن دیگر شیر بدهد، کفایت نمی کند، محل مناقشه است.(1)

نقد استاد مد ظله:

به نظر ما این اشکال آقای خویی به این شکل وارد نیست، اگر چه به شکل دیگر می شود اشکال کرد، و آن این که، ذیل این روایت که می فرماید: «و لو أنّ امرأه أرضعت غلاماً و جاریه عشر رضعات من لبن فحل واحد و أرضعتها امرأه أخری من لبن فحل آخر عشر رضعات» از این عبارت می فهمیم اگر روز را یکی از این زن ها ده رضعه شیر داد و شب را زن دیگر ده رضعه شیر داد - که مجموعاً یک شبانه روز تلفیق شد از دو زن - این نشر حرمت نمی کند و اطلاق شبانه روز شامل این صورت هم می شود یعنی اتحاد فحل و مرضعه در رضاع یوم و لیله هم معتبر است و اجمال صدر روایت به ذیل سرایت نمی کند.

ولی اشکال استدلال به روایت این است که شرطیت اتحاد فحل و مرضعه در مورد اثر را نمی توانیم به وسیله این اثبات کنیم؛ چون ده رضعه برای اثبات لحم و اشتداد عظم کفایت نمی کند، یعنی روایت از جهت دیگر اخص از مدعی است و آن اینکه برای اثبات اعتبار اتحاد فحل و مرضعه برای رضاعی که باعث رشد کودک می گردد به روایت صدراً و ذیلاً نمی توانیم استناد کنیم. مثلاً اگر دو همسر یک فحل به کودکی شیر بدهند به قدری که مجموعاً باعث رشد کودک گردد، این روایت نشر حرمت در این مورد را نفی نمی کند.

ادامۀ ادلۀ اتحاد مرضعه و فحل را در جلسه بعد پی می گیریم. ان شاء الله تعالی.

«* و السلام *»