نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 15 صفحه 72

ببینید حضرت به یک امر ارتکازی استدلال می فرماید که فرقی ما بین اتحاد فحل و اتحاد ام وجود ندارد و «یحرم من الرضاع ما یحرم من النسب» هر دو را می گیرد بالارتکاز در حالی که اگر تعبد محض در کار بود حضرت هرگز چنین استدلالی نمی فرمود.

اشکال سوم بر روایت محمد بن عبیده

آقایان فرموده اند روایت محمد بن عبیده را باید حمل بر تقیه نماییم چون علی الاطلاق یعنی چه در اتحاد فحل و چه در اتحاد ام نشر حرمت را جاری دانسته است

و این با مذاق عامه سازگار است پس باید محمول بر تقیه گردد.

در بیان حمل بر تقیه دو تقریب ارایه شده است:

تقریب اول: که در کلمات سابقین آمده است اینکه چون بین این روایت و سایر روایات تعارض وجود دارد و از طرفی هر دو خبر ذاتاً حجت هستند راه حل این است که یکی از آن دو را حمل بر تقیه نماییم. از باب رجوع به مرجحات اخبار علاجیه.

تقریب دوم که از مرحوم آقای خویی می باشد این است که اساساً تعارض در جایی است که هر دو خبر حجیت ذاتیه داشته و قابل استناد باشند ولی در روایت محمد بن عبیده دو قرینه و شاهد وجود دارد که دلالت می کند مضمون آن از باب تقیه صادر شده است و لذا فی نفسها حجیت ندارد شاهد اول اینکه حضرت می فرماید: «و انا اکره الکلام» که دلالت می کند بر اینکه حضرت از بیان حکم واقعی محذوری داشته اند و شاهد دوم اینکه حضرت از مأمون تعبیر به امیر المؤمنین می فرماید در حالی که در شرایط عادی و غیر تقیه هرگز این لقب را که مختص به مولی علی علیه السلام است به شخصی چون مأمون اطلاق نمی فرماید.

نقد استاد مد ظله بر ظاهر کلام مرحوم آقای خویی

البته به حسب ظاهر فرمایش آقای خویی می توان مناقشه ای بر آن وارد کرد و آن اینکه اگر حضرت با مأمون در تقیه به سر می برده و لذا از باب تقیه فرقی ما بین اب و ام نگذاشته است به قرینه «و انا اکره الکلام» یعنی با مأمون تقیه می کردم ولی وقتی به محمد بن عبیده این جریان را نقل نموده و می فرماید من با مأمون تقیه می کردم «و انا اکره الکلام» آیا خود این جمله هم از باب تقیه است؟ روشن است که این مطلب را که نمی تواند از باب تقیه به محمد بن عبیده گفته باشد زیرا تقیه با مأمون داشته است نه از محمد بن عبیده.

تقریب بهتری از کلام مرحوم آقای خویی از سوی استاد مد ظله