- 1) تکمله: 1
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 1
- اشاره 1
- 1382/1/25 دوشنبه درس شمارۀ (524) کتاب النکاح/سال پنجم 1
- 2) بررسی سیری ناشی از عارضه بیماری: 2
- 3) بیان قول مشهور مبنی بر لزوم اتحاد مرضعه: 2
- 4) بیان شرط اتحاد فحل در حواشی: 3
- 5) نگاهی به موثقه زیاد بن سوقه: 4
- 6) بررسی روایات عمار ساباطی: 4
- اشاره 6
- خلاصۀ درس این جلسه: 6
- بحث اول: اشتراط ارتضاع از ثدی 7
- اشاره 7
- احتمالات در معنای «ثدی واحد» 8
- بحث دوم: اشتراط توالی رضعات 10
- ادامۀ عبارت شرایع: 11
- اشاره 11
- بحث چهارم: آیا رضعۀ کامله مضرّ است یا مطلق رضاع؟ 11
- مخلوط شدن شیر با غیر آن: 12
- نشر حرمت با خوردن شیر بریده: 12
- شیر خوردن از میت: 12
- الف) شرط سوم نشر حرمت: مرتضع بیش از دو سال نداشته باشد. 13
- اشاره 13
- متن شرایع: 13
- خلاصۀ درس این جلسه: 13
- 1) ظهور سال در سال قمری 14
- ب) مطالبی پیرامون اعتبار زمان (ماه و سال) در موضوع برخی احکام شرعی 14
- 2) تلفیق زمانی در سال و ماه و روز 14
- اشاره 16
- ج) تفسیر شیخ صدوق در مورد روایت «لا رضاع بعد فطام» 16
- اشاره 17
- 2 - قائلین به نظریه دوم قائلین به قول دوم از میان قدما 17
- خلاصۀ درس این جلسه: 17
- 1 - شرط سوّم در انتشار حرمت به وسیله رضاع، کون الرضاع فی الحولین 17
- متن روایت: 18
- 3. چرا قول ابن بکیر فطحی در عداد فتاوای اصحاب آمده است؟ 18
- 5 - مناقشه در دلیل اول (اجماع) 20
- 7 - دلیل سوم 22
- 6 - دلیل دوم 22
- اشاره 23
- خلاصۀ درس این جلسه: 23
- بحث در این بود که آیا حولین در مرتضع معتبر است یا هم در او و هم در ولد مرضعه معتبر است. 23
- اشاره 23
- 1) روایت علی بن اسباط: 24
- 2) روایت صحیحۀ منصور بن حازم: «لا رضاع بعد فطام» 24
- اشاره 24
- 3) روایت حماد بن عثمان: 25
- احتمالات موجود در جملۀ «لا رضاع بعد فطام»: 25
- 4) روایت دعائم الاسلام: «عن رسول الله صلی الله علیه و آله انّه نهی عن الرضاع بعد الفطام» 26
- 5) روایت دعائم الاسلام: 26
- 6) روایت دعائم الاسلام: 26
- خلاصۀ درس این جلسه: 28
- اشاره 28
- الف) نقد دو توجیه مرحوم فیض برای عبارت شربه شربه در روایت ابن بکیر (بحث تکمیلی) 29
- 1 - نقل سایر روایات: 30
- ب) تکمیل نقل و بررسی روایات شرطیت حولین 30
- 2) جمع استاد دام ظله بین روایات شرطیت حولین 31
- ج) فرض تقارن رضاع با پایان حولین 32
- د) صورت شک در وقوع رضاع فی الحولین 33
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 34
- اشاره 34
- الف) بحث در ادامۀ شرط سوم راجع به ولد المرضعه (فرزند مادر) 35
- 1) و امّا قائلین به اشتراط راجع به ولد المرضعه: 35
- اشاره 35
- 2) توجیهی برای ادعای اجماع که از ابن زهره نقل شد: 36
- ب) پاسخ استاد مد ظله و معنای روایت: 37
- تفسیر اول: 38
- ج) بررسی دلالت ذیل روایت بر اجماع اشتراط حولین در ولد مرضعه: 38
- اشاره 38
- تفسیرهای روایت: 38
- تفسیر سوم: 39
- پاسخ استاد مد ظله: 39
- تفسیر دوم: 39
- د) شرط چهارم: اتحاد فحل 40
- اول) اعتبار اتحاد مرضعه: 40
- در توضیح کلام محقق نکاتی قابل طرح است: 40
- اشاره 40
- سوم) این که گفته اند: «در نشر حرمت اتحاد فحل معتبر است» معنای اتحاد فحل در دو مسئله با یکدیگر متفاوت است: 40
- دوم) چهارمین شرط نشر حرمت اتحاد فحل است و اتحاد مرضعه کافی نیست 40
- پنجم) هرگاه رضاع با شرایط خود محقق شود بلا اشکال مرتضع بر اولاد نسبی مرضعه حرام می شوند 41
- چهارم) اتحاد مرضعه (در کل سی رضعه) در نشر حرمت بین الرضیعین معتبر نیست 41
- اشاره 41
- در اینجا فروعی متصوّر است 42
- اشاره 42
- فرع اول: اگر فحل واحد بود ولی مرضعه متعدد و مقدار معتبر در نشر حرمت به وسیلۀ دو زنِ یک شوهر حاصل شد 42
- خلاصۀ درس این جلسه: 42
- اشتراط اتحاد فحل و اتحاد مرضعه 42
- فرع سوم: اگر یک مرضعه، شیر یک فحل را به کودکی به مقدار معتبر داد 43
- فرع دوم: اگر مرضعه واحد و فحل متعدّد شد و کمیّت مذکور به وسیلۀ مرضعه ای در حبالۀ نکاح دو شوهر حاصل شد 43
- دلالت روایت: 44
- بررسی روایات مسئله: 44
- روایت اول: موثقۀ عمار 44
- سند روایت: 44
- فرع چهارم: اگر مرضعه ای به مقدار معتبر به کودکی شیر داد در نتیجه مرضعه مادر رضاعی کودک و صاحب اللبن پدر رضاعی او شدند، 44
- روایت دوم: صحیحۀ حلبی 46
- دلالت روایت: 46
- اشاره 47
- تذکر: 47
- اشاره 48
- خلاصۀ درس: 48
- بحث دیگر اشتراط اتحاد فحل در رضیعین است، 48
- ادله مطلب: 49
- 1 - آیه شریفه «وَ أُمَّهاتُکُمُ اللاّتِی أَرْضَعْنَکُمْ» 49
- اشاره 49
- 2) صحیحۀ برید عجلی 50
- نقد استاد مد ظله: 50
- نقد استاد مد ظله: 51
- 4) موثقه زیاد بن سوقه 52
- نقد استاد مد ظله: 52
- اشکال مرحوم آقای خویی رحمه الله: 53
- نقد استاد مد ظله: 53
- ادامه بررسی روایات مسئله 54
- اشاره 54
- خلاصۀ درس این جلسه: 54
- اشاره 54
- روایت عبد الله بن سنان 55
- صحیحه برید عجلی 56
- موثقه عمار 56
- اشاره 56
- نقد استاد مد ظله: 57
- صحیحه یا معتبره زراره: 57
- اشاره 58
- خلاصۀ درس این جلسه: 58
- روایت اول: موثقه عمار ساباطی: 59
- روایت دوم: خبر عبید بن زراره 59
- اعتبار وحدت مرضعه در تحریم 59
- روایت سوم: صحیحه علاء بن رزین 60
- اشاره 62
- اکنون روایات مسئله را می خوانیم. 62
- اشتراط اتحاد فحل در نشر حرمت بین رضیعین نزد مشهور خلافاً للطبرسی قدس سرّه 62
- روایت دوم: صحیحه حلبی 63
- روایت اول: موثقه عمار ساباطی: 63
- روایت سوم: صحیحه برید عجلی 64
- معارض روایات دالّه بر اشتراط وحدت فحل 65
- اشاره 65
- جواب مرحوم سبزواری از استدلال به آیه و روایت نبوی 65
- مناقشه در کلام صاحب کفایه 66
- اشاره 66
- بحث سندی 67
- خلاصۀ درس این جلسه: 67
- اشاره 67
- بحث دلالی 68
- بررسی اشکالات وارده بر روایت محمد بن عبیده 69
- کلام صاحب وافی راجع به روایت محمد بن عبیده 69
- اشاره 69
- اشکال اول بر روایت محمد بن عبیده 70
- نقد استاد مد ظله نسبت به این استدلال 70
- تقریبی برای اثبات وثاقت محمد بن عبیده 70
- اشکال دوم بر روایت محمد بن عبیده 71
- جواب استاد مد ظله از اشکال دوم 71
- نقد استاد مد ظله بر ظاهر کلام مرحوم آقای خویی 72
- اشکال سوم بر روایت محمد بن عبیده 72
- 1 - نظر مرحوم طبرسی در عدم شرطیت اتحاد فحل در رضیعین 73
- خلاصۀ درس این جلسه: 73
- اشاره 73
- الف: اشکال اول 74
- اشاره 74
- 3 - اشکالات استدلال فیض رحمه الله به روایت ابن عبیده 74
- بررسی اشکال اول 74
- ب: اشکال دوم 75
- 4 - آیا در غیر رضیعین، عدم اشتراط اتحاد فحل اجماعی است؟ 76
- ج: اشکال سوم 76
- 5 - دلیل لزوم اتحاد فحل در غیر رضیعین 77
- 6 - اشکالات مرحوم خویی بر استدلال به روایت صفوان 77
- اشاره 78
- اشاره 78
- اشکال اول: روایت صفوان دارای اضطراب و تصحیف است 78
- بررسی این اشکال 78
- اشکال دوم: صحیحه صفوان با موثقه جمیل معارض است. 78
- اشاره 79
- قواعد ترجیح بین صحیحه صفوان و موثقه جمیل 79
- ترجیح موثقه بر صحیحه بنا بر نظر مرحوم خویی 80
- اشاره 81
- ادامه بحث در مورد تعارض صحیحه صفوان و موثقه جمیل: 81
- اشاره 81
- خلاصۀ درس: 81
- بیان مرحوم آقای خویی: 82
- بحثی با علامه و محقق ثانی 83
- اشاره 84
- خلاصۀ درس این جلسه: 84
- الف: حرمت اولاد نسبی مرضعه بر مرتضع و تعارض روایات مسئله 85
- 1 - پیگیری رفع تعارض میان موثقه جمیل و صحیحه صفوان 85
- 2 - جواب محقق حائری از صحیحه صفوان 85
- 3 - استدلال به روایت محمد بن عبیده بر عدم اعتبار اتحاد فحل در نشر حرمت بین رضیعین و مناقشات این استدلال 86
- ب: احکام رضاع 88
- عبارت شرایع: 88
- 1 - طرح مسئله: 89
- ج: هنا فرعان: 89
- اشاره 89
- اشاره 90
- 2 - تقریب نشر حرمت در دو فرع مذکور 90
- خلاصۀ درس: 91
- الف) استدلال به عموم تنزیل: 91
- تذکری دربارۀ درس قبل 94
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 94
- اشاره 94
- ادله ردّ قول به عموم المنزله 96
- الف - موارد نقض ایجاب کلّی عموم المنزله 96
- ب - دلیل حلّی 98
- نشر حرمت در بعضی از ملازمات عناوین 98
- اشاره 98
- 1 - صحیحه علی بن مهزیار 99
- ابتدا به روایات این مسئله می پردازیم 99
- 2 - صحیحه ایوب بن نوح 99
- 3 - صحیحه عبد الله بن جعفر 99
- اشاره 100
- فرق اولاد مرضعه و اولاد صاحب اللبن در مسئله 100
- خلاصۀ درس این جلسه: 100
- اشاره 101
- الف) بررسی حکم ازدواج پدر مرتضع با اولاد صاحب لبن و مرضعه: 101
- 2) اشاره ای به ادله قول مشهور: 102
- 3) تقریبی برای نظر شیخ و کیدری با طرح یک توهّم: 102
- 4) ردّ توهّم توسط استاد مد ظله: 103
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 104
- اشاره 104
- ب) بررسی سرایت حکم حرمت به سایر افراد: 104
- 3) نظر استاد مد ظله درباره حکم مسئله: 105
- 2) اشکال استاد مد ظله: 105
- اشاره 106
- خلاصۀ درس: 106
- بحث راجع به این بود که حکم کرده بودند أبو المرتضع نمی تواند با اولاد صاحب لبن ازدواج کند 107
- اشاره 108
- تصویر انتساب به جزء العله در کلام محقق حائری در بعض موارد 109
- مناقشه صاحب مستند در موارد جزء العله بودن نسب 109
- خلاصۀ درس این جلسه: 109
- معنای یحرم من الرضاع ما یحرم من النسب 110
- نقد فرمایش صاحب مستند 110
- مقدار ما یثبت بأدلّه التنزیل 111
- دو تقریب برای عموم منزلت و تصویر حرمت جده امّی مرتضع بر فحل بنا بر هر یک از دو تقریب 112
- عدم جریان قاعده اسناد حکم أحد المتلازمین الی الآخر در تنزیل رضاع منزله نسب (استدراک از ما سبق) 112
- عدم حرمت فرزندان مرضعه از فحل دیگر بر أبی المرتضع 113
- خلاصۀ درس این جلسه: 114
- اشاره 114
- 2 - روایت ایوب بن نوح: 115
- الف) بیان اشکال در صحت سند روایت علی بن مهزیار و ایوب بن نوح: 115
- 1 - روایت علی بن مهزیار: 115
- ج) مسئله چهارم از احکام رضاع محرم 116
- 1 - عبارت شرایع: 116
- ب) جواب شبهه از هر دو روایت: 116
- اشاره 116
- 3 - کسی دو زن دارد یکی بزرگ و یکی شیر خوار، اگر زوجه کبیره، رضیعه را شیر دهد در هر صورت زوجه کبیره حرام می شود 117
- 2 - بیان مسئله: 117
- 4 - کسی یک زن کبیره و دو زن رضیعه داشت و کبیره هر دو را شیر داد و رضاع محقق شد در هر صورت کبیره حرمت ابد پیدا می کند 118
- 5 - اگر مردی دو زوجه کبیره و یک زن صغیره داشت و هر دو زوجه کبیره به ترتیب صغیره را شیر دهند 119
- خلاصۀ درس: 121
- الف) دو نفر هر کدام زوجه ای داشتند. یکی صغیره و دیگری کبیره، بعداً هر کدام زوجه خود را طلاق می دهد و دیگری زوجه مطلقه طرف مقابل را به زوجیت خود در می آورد. 121
- اشاره 121
- نقد استاد بر عبارت شرایع 122
- اشاره 122
- اشاره 123
- د) بررسی فرعی در مسئله الرابعه 123
- ج) اگر ولیی فرزند کوچکش را به تزویج برادرزاده صغیرش در آورد سپس جده ابی یا امی این دو طفل که یک شخص است به یکی از این دو طفل شیر دهد نکاح منفسخ می شود 123
- اشاره 124
- در جواهر دو تصور برای حالت دوم بیان شده است 124
- بررسی حرمت زوج بر صغیره و کبیره 125
- اشاره 125
- تصور استاد «مد ظله» از حالت دوم 125
- بیان اشکال بنا بر عدم قول به حرمت أم من کانت زوجتاً 126
- خلاصۀ درس این جلسه: 127
- اشاره 127
- صور مسئله: 128
- اشاره 128
- عبارت مرحوم محقق در شرایع: 128
- حکم کسی که دو زن صغیره و کبیره دارد و کبیره به صغیره شیر می دهد 128
- فرض اول که شیر برای شوهر است و به زن دخول نشده است: 129
- صورت دوم که لبن برای غیر است ولی با زن دخول شده است: 129
- اشاره 132
- خلاصۀ درس جلسه گذشته و این جلسه: 133
- تعارض امارات و نفی ثالث 133
- اشاره 133
- نقد استاد مد ظله بر کلام آقای خویی 133
- دلیل بطلان هر دو عقد 133
- اشاره 134
- تقریب اول برای نفی ثالث 134
- نقد این تقریب توسط استاد مد ظله 134
- اشاره 134
- مباحث اصولی 135
- اشاره 135
- تقریب دوم برای نفی ثالث «حجیت اجمالی یکی از دو بینه لا علی التعیین» 135
- تقریب استاد مد ظله برای تعدی از مرجحات منصوصه به غیر منصوصه 136
- ب) لزوم موافقت قطعیه در اطراف علم اجمالی 137
- اشاره 140
- خلاصۀ درس این جلسه: 140
- بحث ما درباره نفی ثالث در باب تعارض امارات بود. 140
- تکمیل یک بحث 142
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 143
- اشاره 143
- ادامۀ مسئلۀ فردی که یک زن کبیره ای دارد و یک زن صغیره، و زن کبیره اش، زن صغیره او را شیر داده. 144
- اشاره 148
- الف) بررسی دائره حجیت عرف در تعیین مصادیق و مفاهیم: 148
- درباره سبب بطلان نکاح زوجه کبیره ای که زوجه صغیره شوهر خود را شیر داده است، 148
- اشاره 148
- خلاصۀ درس این جلسه: 148
- 2 - نظر مرحوم محقق داماد و مرحوم حاج شیخ (حجیت عرف در تعیین مفاهیم و مصادیق کلیهما): 149
- 1 - نظر مشهور (حجیت عرف در تعیین مفاهیم خاصهً): 149
- 3 - نظر استاد - مد ظله -: 150
- ب) بررسی ام الزوجه شدن کبیره: 151
- 1 - نظر مرحوم خویی: 151
- 2 - نظر استاد مد ظله: 151
- اشاره 152
- 1 - نظر مشهور 152
- ج) بررسی انفساخ نکاح صغیره: 152
- 3 - نظر صاحب جواهر رحمه الله: 153
- 2 - نظر صاحب ریاض رحمه الله: 153
- بحث در این فرع بود که شخصی دو زوجه دارد. یکی از آن دو کبیره غیر مدخوله و دیگری صغیره شیر خوار می باشد. 154
- اشاره 154
- اشاره 154
- خلاصۀ درس: 154
- تقریب استدلال انفساخ هر دو عقد 155
- نقد استاد دام ظله درباره استدلال فوق 155
- جریان قاعده ترجیح بلا مرجح بر اساس مبنای مرحوم آقای خویی رحمه الله 156
- اشاره 156
- تحقیق استاد مد ظله در مسئله ترجیح بلا مرجح 157
- چرا نمی توان حکم به بطلان کلیهما نمود؟ 157
- نتیجه بحث 158
- تقریب نظریه جدید استاد مد ظله 158
- اشاره 159
- خلاصۀ درس این جلسه: 159
- الف) اقوال فقهاء درباره حرمت ازدواج مرد با «ام من کانت زوجه له»: 160
- 1) متن مسئله در شرایع: 160
- ب) بررسی متن شرایع و نظر محقق حلی در مسئله: 160
- د) نظر استاد - مد ظله -: 161
- ج) دیدگاه های مختلف درباره نظر مرحوم محقق در مسئله مورد بحث: 161
- 2) توضیحی درباره متن مذکور: 161
- ه) بررسی ادله و مستندات قول به حرمت مادر رضاعی زوجه سابق: 162
- 1 - نظر مرحوم آقای خویی رحمه الله درباره دلیل «وحدت سیاق»: 162
- 2 - نقد استاد مد ظله: 163
- 3 - نظر مرحوم صاحب جواهر قدس سرّه درباره دلیل وحدت سیاق: 164
- 4 - کلامی دیگر از صاحب جواهر قدس سرّه با توضیح استاد - مد ظله العالی -: 164
- ارضاع الکبیرتین الزوجه الصغیره و بررسی تاریخی ابتناء مسئله بر مسئله مشتق 165
- اشاره 165
- خلاصۀ درس این جلسه: 165
- اشاره 165
- اشاره 166
- فرمایش مرحوم آقای حجت در مقام 166
- نقد و بررسی این اسناد 166
- کلام صاحب کفایه و مناقشۀ آن 169
- اشاره 172
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 172
- روایت علی بن مهزیار 172
- اشاره 172
- بحث سندی پیرامون روایت علی بن مهزیار 173
- مناقشه استاد مد ظله به کلام مرحوم آقای خویی 174
- اشکال صاحب قاموس الرجال 175
- اشاره 176
- مناقشه استاد مد ظله در کلام صاحب قاموس الرجال 176
- استدلال صاحب قاموس الرجال بر وثاقت ابن قتیبه 176
- دفاعیه استاد مد ظله از کلام صاحب قاموس الرجال 176
- آیا روایت «علی بن مهزیار» مرسله است؟ 177
- اشاره 177
- کلام مرحوم آقای خویی راجع به عدم ارسال در روایت «علی بن مهزیار» 178
- ارتباط این بحث به بحث مشتق 178
- تحقیق استاد مد ظله درباره ارسال روایت علی بن مهزیار 178
- اعتبار روایت «علی بن مهزیار» 180
- بررسی اختلاف نقل در متن روایت علی بن مهزیار 180
- اشاره 181
- 2 - روایت حلبی: 181
- 1 - روایت ابن سنان 181
- بررسی مدلول این دو روایت 182
- رفع تنافی بین این دو روایت و روایت علی بن مهزیار 183
ولی می توان کلام ایشان را به طرز دیگری تقریب کرد که سالم از این مناقشه باشد و آن اینکه حضرت که می فرماید: من کراهت داشتم که جواب مسئله را به مأمون بگویم اگر جواب واقعی همین باشد که به محمد بن عبیده فرموده، عامه نیز همان را قائلند و دیگر نیازی به تقیه نبوده پس معلوم می شود جواب واقعی مسئله چیز دیگری می باشد که چون بر خلاف نظر عامه بوده لذا اظهار آن برای حضرت موجب مشکلاتی می شده است به عبارت دیگر همان کراهتی که با مأمون داشته الآن هم همان کراهت را دارد و به محمد بن عبیده نیز جواب واقعی را نمی تواند اظهار کند و از او نیز تقیه کرده است و لذا مطلبی که مطابق مذاق عامه است را به او گفته است و شاهد بر اینکه از محمد بن عبیده نیز حضرت تقیه می کرده این است که در نزد او از مأمون تعبیر به «امیر المؤمنین» فرموده است، در حالی که اگر او از خواص بود حضرت چنین تعبیری هرگز نمی فرمود.
«* و السلام *»
1382/2/27 شنبه درس شمارۀ (536) کتاب النکاح/سال پنجم
اشاره
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
خلاصۀ درس این جلسه:
استاد مد ظله ابتدا به استناد فیض رحمه الله در عدم اشتراط اتحاد فحل در رضیعین به روایت ابن عبیده پرداخته و اشکالات سه گانه وارده بر آن را بررسی نموده و استناد به آن را صحیح نمی دانند. سپس غیر اتفاقی بودن نظریه عدم اشتراط اتحاد فحل در غیر رضیعین را به خاطر قول مفید رحمه الله بیان کرده و مستند احتمالی قول او را صحیحه صفوان دانسته، به ایرادهای وارد بر این استناد از جمله تعارض با موثقه جمیل می پردازند و بعد از آن قواعد ترجیح در این معارضه را بررسی می نمایند.
***
1 - نظر مرحوم طبرسی در عدم شرطیت اتحاد فحل در رضیعین
مرحوم طبرسی در مجمع البیان قایل شده است که برای نشر حرمت در رضیعین، اتحاد فحل شرط نیست بلکه با اتحاد مرضعه هم، حرمت نشر پیدا می کند(1).