- 1382/1/25 دوشنبه درس شمارۀ (524) کتاب النکاح/سال پنجم 1
- 1) تکمله: 1
- اشاره 1
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 1
- 2) بررسی سیری ناشی از عارضه بیماری: 2
- 3) بیان قول مشهور مبنی بر لزوم اتحاد مرضعه: 2
- 4) بیان شرط اتحاد فحل در حواشی: 3
- 6) بررسی روایات عمار ساباطی: 4
- 5) نگاهی به موثقه زیاد بن سوقه: 4
- خلاصۀ درس این جلسه: 6
- اشاره 6
- اشاره 7
- بحث اول: اشتراط ارتضاع از ثدی 7
- احتمالات در معنای «ثدی واحد» 8
- بحث دوم: اشتراط توالی رضعات 10
- ادامۀ عبارت شرایع: 11
- اشاره 11
- بحث چهارم: آیا رضعۀ کامله مضرّ است یا مطلق رضاع؟ 11
- نشر حرمت با خوردن شیر بریده: 12
- مخلوط شدن شیر با غیر آن: 12
- شیر خوردن از میت: 12
- اشاره 13
- الف) شرط سوم نشر حرمت: مرتضع بیش از دو سال نداشته باشد. 13
- متن شرایع: 13
- خلاصۀ درس این جلسه: 13
- ب) مطالبی پیرامون اعتبار زمان (ماه و سال) در موضوع برخی احکام شرعی 14
- 2) تلفیق زمانی در سال و ماه و روز 14
- 1) ظهور سال در سال قمری 14
- اشاره 16
- ج) تفسیر شیخ صدوق در مورد روایت «لا رضاع بعد فطام» 16
- 2 - قائلین به نظریه دوم قائلین به قول دوم از میان قدما 17
- اشاره 17
- 1 - شرط سوّم در انتشار حرمت به وسیله رضاع، کون الرضاع فی الحولین 17
- خلاصۀ درس این جلسه: 17
- 3. چرا قول ابن بکیر فطحی در عداد فتاوای اصحاب آمده است؟ 18
- متن روایت: 18
- 5 - مناقشه در دلیل اول (اجماع) 20
- 6 - دلیل دوم 22
- 7 - دلیل سوم 22
- خلاصۀ درس این جلسه: 23
- اشاره 23
- بحث در این بود که آیا حولین در مرتضع معتبر است یا هم در او و هم در ولد مرضعه معتبر است. 23
- اشاره 23
- 2) روایت صحیحۀ منصور بن حازم: «لا رضاع بعد فطام» 24
- اشاره 24
- 1) روایت علی بن اسباط: 24
- احتمالات موجود در جملۀ «لا رضاع بعد فطام»: 25
- 3) روایت حماد بن عثمان: 25
- 5) روایت دعائم الاسلام: 26
- 4) روایت دعائم الاسلام: «عن رسول الله صلی الله علیه و آله انّه نهی عن الرضاع بعد الفطام» 26
- 6) روایت دعائم الاسلام: 26
- خلاصۀ درس این جلسه: 28
- اشاره 28
- الف) نقد دو توجیه مرحوم فیض برای عبارت شربه شربه در روایت ابن بکیر (بحث تکمیلی) 29
- ب) تکمیل نقل و بررسی روایات شرطیت حولین 30
- 1 - نقل سایر روایات: 30
- 2) جمع استاد دام ظله بین روایات شرطیت حولین 31
- ج) فرض تقارن رضاع با پایان حولین 32
- د) صورت شک در وقوع رضاع فی الحولین 33
- اشاره 34
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 34
- اشاره 35
- الف) بحث در ادامۀ شرط سوم راجع به ولد المرضعه (فرزند مادر) 35
- 1) و امّا قائلین به اشتراط راجع به ولد المرضعه: 35
- 2) توجیهی برای ادعای اجماع که از ابن زهره نقل شد: 36
- ب) پاسخ استاد مد ظله و معنای روایت: 37
- ج) بررسی دلالت ذیل روایت بر اجماع اشتراط حولین در ولد مرضعه: 38
- اشاره 38
- تفسیر اول: 38
- تفسیرهای روایت: 38
- تفسیر سوم: 39
- پاسخ استاد مد ظله: 39
- تفسیر دوم: 39
- د) شرط چهارم: اتحاد فحل 40
- اول) اعتبار اتحاد مرضعه: 40
- اشاره 40
- دوم) چهارمین شرط نشر حرمت اتحاد فحل است و اتحاد مرضعه کافی نیست 40
- در توضیح کلام محقق نکاتی قابل طرح است: 40
- سوم) این که گفته اند: «در نشر حرمت اتحاد فحل معتبر است» معنای اتحاد فحل در دو مسئله با یکدیگر متفاوت است: 40
- پنجم) هرگاه رضاع با شرایط خود محقق شود بلا اشکال مرتضع بر اولاد نسبی مرضعه حرام می شوند 41
- چهارم) اتحاد مرضعه (در کل سی رضعه) در نشر حرمت بین الرضیعین معتبر نیست 41
- اشاره 41
- فرع اول: اگر فحل واحد بود ولی مرضعه متعدد و مقدار معتبر در نشر حرمت به وسیلۀ دو زنِ یک شوهر حاصل شد 42
- اشاره 42
- اشتراط اتحاد فحل و اتحاد مرضعه 42
- در اینجا فروعی متصوّر است 42
- خلاصۀ درس این جلسه: 42
- فرع دوم: اگر مرضعه واحد و فحل متعدّد شد و کمیّت مذکور به وسیلۀ مرضعه ای در حبالۀ نکاح دو شوهر حاصل شد 43
- فرع سوم: اگر یک مرضعه، شیر یک فحل را به کودکی به مقدار معتبر داد 43
- دلالت روایت: 44
- روایت اول: موثقۀ عمار 44
- سند روایت: 44
- بررسی روایات مسئله: 44
- فرع چهارم: اگر مرضعه ای به مقدار معتبر به کودکی شیر داد در نتیجه مرضعه مادر رضاعی کودک و صاحب اللبن پدر رضاعی او شدند، 44
- روایت دوم: صحیحۀ حلبی 46
- دلالت روایت: 46
- اشاره 47
- تذکر: 47
- اشاره 48
- خلاصۀ درس: 48
- بحث دیگر اشتراط اتحاد فحل در رضیعین است، 48
- ادله مطلب: 49
- اشاره 49
- 1 - آیه شریفه «وَ أُمَّهاتُکُمُ اللاّتِی أَرْضَعْنَکُمْ» 49
- نقد استاد مد ظله: 50
- 2) صحیحۀ برید عجلی 50
- نقد استاد مد ظله: 51
- 4) موثقه زیاد بن سوقه 52
- نقد استاد مد ظله: 52
- اشکال مرحوم آقای خویی رحمه الله: 53
- نقد استاد مد ظله: 53
- خلاصۀ درس این جلسه: 54
- اشاره 54
- اشاره 54
- ادامه بررسی روایات مسئله 54
- روایت عبد الله بن سنان 55
- موثقه عمار 56
- صحیحه برید عجلی 56
- اشاره 56
- نقد استاد مد ظله: 57
- صحیحه یا معتبره زراره: 57
- خلاصۀ درس این جلسه: 58
- اشاره 58
- روایت اول: موثقه عمار ساباطی: 59
- اعتبار وحدت مرضعه در تحریم 59
- روایت دوم: خبر عبید بن زراره 59
- روایت سوم: صحیحه علاء بن رزین 60
- اشتراط اتحاد فحل در نشر حرمت بین رضیعین نزد مشهور خلافاً للطبرسی قدس سرّه 62
- اشاره 62
- اکنون روایات مسئله را می خوانیم. 62
- روایت دوم: صحیحه حلبی 63
- روایت اول: موثقه عمار ساباطی: 63
- روایت سوم: صحیحه برید عجلی 64
- جواب مرحوم سبزواری از استدلال به آیه و روایت نبوی 65
- اشاره 65
- معارض روایات دالّه بر اشتراط وحدت فحل 65
- اشاره 66
- مناقشه در کلام صاحب کفایه 66
- بحث سندی 67
- خلاصۀ درس این جلسه: 67
- اشاره 67
- بحث دلالی 68
- بررسی اشکالات وارده بر روایت محمد بن عبیده 69
- کلام صاحب وافی راجع به روایت محمد بن عبیده 69
- اشاره 69
- نقد استاد مد ظله نسبت به این استدلال 70
- اشکال اول بر روایت محمد بن عبیده 70
- تقریبی برای اثبات وثاقت محمد بن عبیده 70
- جواب استاد مد ظله از اشکال دوم 71
- اشکال دوم بر روایت محمد بن عبیده 71
- اشکال سوم بر روایت محمد بن عبیده 72
- نقد استاد مد ظله بر ظاهر کلام مرحوم آقای خویی 72
- اشاره 73
- خلاصۀ درس این جلسه: 73
- 1 - نظر مرحوم طبرسی در عدم شرطیت اتحاد فحل در رضیعین 73
- الف: اشکال اول 74
- 3 - اشکالات استدلال فیض رحمه الله به روایت ابن عبیده 74
- اشاره 74
- بررسی اشکال اول 74
- ب: اشکال دوم 75
- ج: اشکال سوم 76
- 4 - آیا در غیر رضیعین، عدم اشتراط اتحاد فحل اجماعی است؟ 76
- 6 - اشکالات مرحوم خویی بر استدلال به روایت صفوان 77
- 5 - دلیل لزوم اتحاد فحل در غیر رضیعین 77
- اشاره 78
- بررسی این اشکال 78
- اشاره 78
- اشکال دوم: صحیحه صفوان با موثقه جمیل معارض است. 78
- اشکال اول: روایت صفوان دارای اضطراب و تصحیف است 78
- قواعد ترجیح بین صحیحه صفوان و موثقه جمیل 79
- اشاره 79
- ترجیح موثقه بر صحیحه بنا بر نظر مرحوم خویی 80
- اشاره 81
- خلاصۀ درس: 81
- ادامه بحث در مورد تعارض صحیحه صفوان و موثقه جمیل: 81
- اشاره 81
- بیان مرحوم آقای خویی: 82
- بحثی با علامه و محقق ثانی 83
- اشاره 84
- خلاصۀ درس این جلسه: 84
- 1 - پیگیری رفع تعارض میان موثقه جمیل و صحیحه صفوان 85
- 2 - جواب محقق حائری از صحیحه صفوان 85
- الف: حرمت اولاد نسبی مرضعه بر مرتضع و تعارض روایات مسئله 85
- 3 - استدلال به روایت محمد بن عبیده بر عدم اعتبار اتحاد فحل در نشر حرمت بین رضیعین و مناقشات این استدلال 86
- عبارت شرایع: 88
- ب: احکام رضاع 88
- ج: هنا فرعان: 89
- 1 - طرح مسئله: 89
- اشاره 89
- 2 - تقریب نشر حرمت در دو فرع مذکور 90
- اشاره 90
- الف) استدلال به عموم تنزیل: 91
- خلاصۀ درس: 91
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 94
- تذکری دربارۀ درس قبل 94
- اشاره 94
- ادله ردّ قول به عموم المنزله 96
- الف - موارد نقض ایجاب کلّی عموم المنزله 96
- نشر حرمت در بعضی از ملازمات عناوین 98
- ب - دلیل حلّی 98
- اشاره 98
- ابتدا به روایات این مسئله می پردازیم 99
- 1 - صحیحه علی بن مهزیار 99
- 3 - صحیحه عبد الله بن جعفر 99
- 2 - صحیحه ایوب بن نوح 99
- فرق اولاد مرضعه و اولاد صاحب اللبن در مسئله 100
- اشاره 100
- خلاصۀ درس این جلسه: 100
- الف) بررسی حکم ازدواج پدر مرتضع با اولاد صاحب لبن و مرضعه: 101
- اشاره 101
- 3) تقریبی برای نظر شیخ و کیدری با طرح یک توهّم: 102
- 2) اشاره ای به ادله قول مشهور: 102
- 4) ردّ توهّم توسط استاد مد ظله: 103
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 104
- اشاره 104
- ب) بررسی سرایت حکم حرمت به سایر افراد: 104
- 2) اشکال استاد مد ظله: 105
- 3) نظر استاد مد ظله درباره حکم مسئله: 105
- خلاصۀ درس: 106
- اشاره 106
- بحث راجع به این بود که حکم کرده بودند أبو المرتضع نمی تواند با اولاد صاحب لبن ازدواج کند 107
- اشاره 108
- خلاصۀ درس این جلسه: 109
- مناقشه صاحب مستند در موارد جزء العله بودن نسب 109
- تصویر انتساب به جزء العله در کلام محقق حائری در بعض موارد 109
- نقد فرمایش صاحب مستند 110
- معنای یحرم من الرضاع ما یحرم من النسب 110
- مقدار ما یثبت بأدلّه التنزیل 111
- دو تقریب برای عموم منزلت و تصویر حرمت جده امّی مرتضع بر فحل بنا بر هر یک از دو تقریب 112
- عدم جریان قاعده اسناد حکم أحد المتلازمین الی الآخر در تنزیل رضاع منزله نسب (استدراک از ما سبق) 112
- عدم حرمت فرزندان مرضعه از فحل دیگر بر أبی المرتضع 113
- اشاره 114
- خلاصۀ درس این جلسه: 114
- 2 - روایت ایوب بن نوح: 115
- 1 - روایت علی بن مهزیار: 115
- الف) بیان اشکال در صحت سند روایت علی بن مهزیار و ایوب بن نوح: 115
- ج) مسئله چهارم از احکام رضاع محرم 116
- اشاره 116
- ب) جواب شبهه از هر دو روایت: 116
- 1 - عبارت شرایع: 116
- 2 - بیان مسئله: 117
- 3 - کسی دو زن دارد یکی بزرگ و یکی شیر خوار، اگر زوجه کبیره، رضیعه را شیر دهد در هر صورت زوجه کبیره حرام می شود 117
- 4 - کسی یک زن کبیره و دو زن رضیعه داشت و کبیره هر دو را شیر داد و رضاع محقق شد در هر صورت کبیره حرمت ابد پیدا می کند 118
- 5 - اگر مردی دو زوجه کبیره و یک زن صغیره داشت و هر دو زوجه کبیره به ترتیب صغیره را شیر دهند 119
- خلاصۀ درس: 121
- الف) دو نفر هر کدام زوجه ای داشتند. یکی صغیره و دیگری کبیره، بعداً هر کدام زوجه خود را طلاق می دهد و دیگری زوجه مطلقه طرف مقابل را به زوجیت خود در می آورد. 121
- اشاره 121
- نقد استاد بر عبارت شرایع 122
- اشاره 122
- د) بررسی فرعی در مسئله الرابعه 123
- اشاره 123
- ج) اگر ولیی فرزند کوچکش را به تزویج برادرزاده صغیرش در آورد سپس جده ابی یا امی این دو طفل که یک شخص است به یکی از این دو طفل شیر دهد نکاح منفسخ می شود 123
- اشاره 124
- در جواهر دو تصور برای حالت دوم بیان شده است 124
- اشاره 125
- تصور استاد «مد ظله» از حالت دوم 125
- بررسی حرمت زوج بر صغیره و کبیره 125
- بیان اشکال بنا بر عدم قول به حرمت أم من کانت زوجتاً 126
- اشاره 127
- خلاصۀ درس این جلسه: 127
- صور مسئله: 128
- عبارت مرحوم محقق در شرایع: 128
- اشاره 128
- حکم کسی که دو زن صغیره و کبیره دارد و کبیره به صغیره شیر می دهد 128
- فرض اول که شیر برای شوهر است و به زن دخول نشده است: 129
- صورت دوم که لبن برای غیر است ولی با زن دخول شده است: 129
- اشاره 132
- دلیل بطلان هر دو عقد 133
- تعارض امارات و نفی ثالث 133
- نقد استاد مد ظله بر کلام آقای خویی 133
- خلاصۀ درس جلسه گذشته و این جلسه: 133
- اشاره 133
- تقریب اول برای نفی ثالث 134
- نقد این تقریب توسط استاد مد ظله 134
- اشاره 134
- اشاره 134
- اشاره 135
- تقریب دوم برای نفی ثالث «حجیت اجمالی یکی از دو بینه لا علی التعیین» 135
- مباحث اصولی 135
- تقریب استاد مد ظله برای تعدی از مرجحات منصوصه به غیر منصوصه 136
- ب) لزوم موافقت قطعیه در اطراف علم اجمالی 137
- بحث ما درباره نفی ثالث در باب تعارض امارات بود. 140
- خلاصۀ درس این جلسه: 140
- اشاره 140
- تکمیل یک بحث 142
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 143
- اشاره 143
- ادامۀ مسئلۀ فردی که یک زن کبیره ای دارد و یک زن صغیره، و زن کبیره اش، زن صغیره او را شیر داده. 144
- الف) بررسی دائره حجیت عرف در تعیین مصادیق و مفاهیم: 148
- خلاصۀ درس این جلسه: 148
- درباره سبب بطلان نکاح زوجه کبیره ای که زوجه صغیره شوهر خود را شیر داده است، 148
- اشاره 148
- اشاره 148
- 2 - نظر مرحوم محقق داماد و مرحوم حاج شیخ (حجیت عرف در تعیین مفاهیم و مصادیق کلیهما): 149
- 1 - نظر مشهور (حجیت عرف در تعیین مفاهیم خاصهً): 149
- 3 - نظر استاد - مد ظله -: 150
- 1 - نظر مرحوم خویی: 151
- ب) بررسی ام الزوجه شدن کبیره: 151
- 2 - نظر استاد مد ظله: 151
- 1 - نظر مشهور 152
- اشاره 152
- ج) بررسی انفساخ نکاح صغیره: 152
- 2 - نظر صاحب ریاض رحمه الله: 153
- 3 - نظر صاحب جواهر رحمه الله: 153
- اشاره 154
- بحث در این فرع بود که شخصی دو زوجه دارد. یکی از آن دو کبیره غیر مدخوله و دیگری صغیره شیر خوار می باشد. 154
- اشاره 154
- خلاصۀ درس: 154
- تقریب استدلال انفساخ هر دو عقد 155
- نقد استاد دام ظله درباره استدلال فوق 155
- اشاره 156
- جریان قاعده ترجیح بلا مرجح بر اساس مبنای مرحوم آقای خویی رحمه الله 156
- چرا نمی توان حکم به بطلان کلیهما نمود؟ 157
- تحقیق استاد مد ظله در مسئله ترجیح بلا مرجح 157
- تقریب نظریه جدید استاد مد ظله 158
- نتیجه بحث 158
- اشاره 159
- خلاصۀ درس این جلسه: 159
- ب) بررسی متن شرایع و نظر محقق حلی در مسئله: 160
- الف) اقوال فقهاء درباره حرمت ازدواج مرد با «ام من کانت زوجه له»: 160
- 1) متن مسئله در شرایع: 160
- ج) دیدگاه های مختلف درباره نظر مرحوم محقق در مسئله مورد بحث: 161
- د) نظر استاد - مد ظله -: 161
- 2) توضیحی درباره متن مذکور: 161
- ه) بررسی ادله و مستندات قول به حرمت مادر رضاعی زوجه سابق: 162
- 1 - نظر مرحوم آقای خویی رحمه الله درباره دلیل «وحدت سیاق»: 162
- 2 - نقد استاد مد ظله: 163
- 4 - کلامی دیگر از صاحب جواهر قدس سرّه با توضیح استاد - مد ظله العالی -: 164
- 3 - نظر مرحوم صاحب جواهر قدس سرّه درباره دلیل وحدت سیاق: 164
- اشاره 165
- ارضاع الکبیرتین الزوجه الصغیره و بررسی تاریخی ابتناء مسئله بر مسئله مشتق 165
- اشاره 165
- خلاصۀ درس این جلسه: 165
- فرمایش مرحوم آقای حجت در مقام 166
- اشاره 166
- نقد و بررسی این اسناد 166
- کلام صاحب کفایه و مناقشۀ آن 169
- اشاره 172
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 172
- روایت علی بن مهزیار 172
- اشاره 172
- بحث سندی پیرامون روایت علی بن مهزیار 173
- مناقشه استاد مد ظله به کلام مرحوم آقای خویی 174
- اشکال صاحب قاموس الرجال 175
- دفاعیه استاد مد ظله از کلام صاحب قاموس الرجال 176
- استدلال صاحب قاموس الرجال بر وثاقت ابن قتیبه 176
- اشاره 176
- مناقشه استاد مد ظله در کلام صاحب قاموس الرجال 176
- آیا روایت «علی بن مهزیار» مرسله است؟ 177
- اشاره 177
- ارتباط این بحث به بحث مشتق 178
- تحقیق استاد مد ظله درباره ارسال روایت علی بن مهزیار 178
- کلام مرحوم آقای خویی راجع به عدم ارسال در روایت «علی بن مهزیار» 178
- بررسی اختلاف نقل در متن روایت علی بن مهزیار 180
- اعتبار روایت «علی بن مهزیار» 180
- اشاره 181
- 2 - روایت حلبی: 181
- 1 - روایت ابن سنان 181
- بررسی مدلول این دو روایت 182
- رفع تنافی بین این دو روایت و روایت علی بن مهزیار 183
روایت عمار ساباطی «غلام رضع من امرأه أ یحل له ان یتزوج اختها لابیها من الرضاعه؟ قال: فقال: لا(1)»، توجه شود که علامه نمی گوید هر دو رضاع باید از طرف ام باشد بلکه اگر رضاع بچه از طرف ام باشد و رضاع بعدی که بنا است تلفیق شود حرمتش از طرف أب باشد اینجا هم تصریح می کنند که نشر حرمت نمی کند. اما این روایت دلالت بر نشر حرمت می کند با اینکه اتحاد فحل به معنایی که این دو بزرگوار می گویند وجود ندارد.
روایت صحیحه حلبی «عن الرجل یرضع من امراه و هو غلام أ یحل له ان یتزوج اختها لامها من الرضاعه فقال: ان کانت المرأتان رضعتا من امرأه واحده من لبن فحل واحد فلا یحل(2)»
1- (1) - جامع الاحادیث، باب 10، از ابواب ما یحرم من النسب و الرضاع، ح 1.
2- (2) - همان جا، ح 2.
در اینجا هم هر دو رضاع از طرف ام است و وحدت فحل به معنایی که علامه و محقق ثانی می گویند در کار نیست ولی در عین حال، روایت حکم به نشر حرمت کرده است.
«* و السلام *»
1382/2/30 سه شنبه درس شمارۀ (538) کتاب النکاح/سال پنجم
اشاره
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ