نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 15 صفحه 86

آنگاه ایشان می فرماید: هر چند ظاهر امّ، أمّ نسبی است لکن ممکن است مراد أمّ رضاعی باشد و اضافه لبن هم طبق آنچه گذشت لازم نیست اضافه به نحو ولادت باشد.

بنابراین، صحیحه صفوان ناظر به رضیعینی است که هر دو رضاعی هستند و البته اتحاد فحل در نشر حرمت بین ولدین رضاعیین معتبر است لکن موثقه جمیل ناظر به ولد نسبی مرضعه و ولد رضاعی مرضعه است که اتحاد فحل در آن شرط

نیست، اما فقره «یعنی لیس لهذا البطن و لکن لبطن آخر» شاهد بر اینکه برادر أمّی نسبی است نمی باشد، زیرا این تفسیر از راوی یا دیگران است و از خود امام علیه السلام نیست، چون امام علیه السلام تعبیر «یعنی» به کار نمی برند و فهم دیگران هم برای ما حجت نیست.

پس موثقه جمیل صراحت در رضیعین که یکی نسبی و دیگری رضاعی است دارد، اما صحیحه صفوان محتمل است راجع به رضیعین رضاعیین باشد که خارج از محل کلام است، پس بین این دو روایت تعارض نیست(1).

نتیجه اینکه به مفاد موثقه جمیل که صریح است أخذ می کنیم و به هر حال مسئله همچنان که گذشت از این ناحیه تمام است.

3 - استدلال به روایت محمد بن عبیده بر عدم اعتبار اتحاد فحل در نشر حرمت بین رضیعین و مناقشات این استدلال

اصل مسئلۀ قبل را به مناسبت روایت محمد بن عبیده مطرح کردیم که به این روایت تمسک شده بود بر اینکه در رضیعین رضاعیین نشر حرمت هست و لو فحل های آنها مختلف باشد، در استدلال به روایت پنج اشکال شده که سه مورد آن قابل دفع است اما دو اشکال دیگر قابل دفع نیست. یکی از آن دو اشکال غیر قابل دفع این است که سند روایت تمام نیست زیرا محمد بن عبیده مجهول است.

اشکال دوم: این که به فرض سند را تمام بدانیم این روایت تقیهً صادر شده پس قابل عمل نیست زیرا در این روایت از مأمون عباسی به امیر المؤمنین تعبیر شده است با آنکه مأمون آنجا حضور نداشته است و جایی که تقیه مسلم باشد و ندانیم حکم بیان شده با حکم الله واقعی موافق است یا نه، اصل عقلایی نداریم که حکم کند این حکم تقیه ای نیست و با حکم واقعی موافق است. پس این روایت حجیت ذاتیه ندارد چون در محیط تقیه صادر شده است.

بلکه اگر ما فقره «أنا اکره الکلام» را از حضرت رضا علیه السلام بدانیم چنانچه مرحوم فیض(2) و مرحوم آقای خویی(3) قائلند - هر چند ما گفتیم که واضح نیست که از امام