- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- اشاره 1
- در این یکی دو جلسه ابتدای سال، مناسب است مروری بر بحث «عموم منزلت» و برخی از فروعات آن بکنیم. 1
- 1382/7/6 یکشنبه درس شمارۀ (555) کتاب النکاح/سال ششم 1
- اشاره 4
- ادامۀ بحث عموم منزلت 5
- اشاره 5
- خلاصۀ درس این جلسه: 5
- ابهاماتی در کلام صاحب وسیله النجاه: 6
- 1 - وجه تخصیص فروع هشتگانه در کلام صاحب وسیله النجاه، چیست؟ 6
- 2 - وجه تفکیک موضوع چهار فرع اول از چهار فرع دوم چیست؟ 6
- اختیار أمثله چهارده گانه برای عموم منزلت: 7
- 3 - تکرّر برخی از أمثله 7
- مثال سوم: 8
- مثال اول: 8
- مثال دوم: 8
- بررسی أمثله ذکر شده در وسیله النجاه: 8
- مسامحه فرع چهارم: 10
- مثال چهارم: 10
- مثال پنجم: 12
- مسامحه فرع پنجم: 12
- مثال هفتم: 13
- مسامحه فرع ششم: 13
- مثال هشتم: 13
- امثله ذکر نشده در وسیله النجاه: 14
- مسامحه فرع هشتم: 14
- الف) عدد زوجات 15
- 1 - متن شرایع: 15
- خلاصۀ درس این جلسه: 15
- اشاره 15
- 3) کلام مرحوم صاحب عروه 18
- اشاره 19
- الف) تحقیقی درباره جواز استعمال واو در معنای أو: 20
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 20
- 1) نظر مرحوم شیخ و جمعی دیگر از فقهاء: 20
- 2) نقد استاد مد ظله: 20
- 5) نظر مرحوم آقای طباطبائی رحمه الله: 21
- 3) نظر ابو الفتوح رازی قدس سرّه: 21
- 4) نقد استاد مد ظله: 21
- 7) بیان کلام زمخشری: 22
- اشاره 22
- نکته دیگر در تفسیر آیه شریفه: 22
- 8) نقد استاد مد ظله: 22
- اشاره 23
- 2) نقد استاد مد ظله با توضیحی درباره کلام ایشان: 24
- 1) نظر مرحوم آقای طباطبائی رحمه الله: 24
- 4) اشاره ای به دو روایت مرسل از احتجاج طبرسی: 25
- 3) اشاره به سقطی که در تبیان واقع شده: 25
- 6) نتیجه بحث: 26
- ج) بررسی جواز یا حرمت ازدواج با بیش از چهار زن در عقد منقطع: 26
- الف: توجیهی دیگر برای استعمال «ما» در آیه شریفه 28
- بررسی این توجیه 28
- اشاره 28
- اشاره 28
- اشاره 28
- خلاصۀ درس: 28
- ب) به دلیل حلّی: 29
- الف) به دلیل نقضی: 29
- اول: کتاب: 29
- اشاره 30
- دوم: اجماع: 30
- سوم: روایات: 34
- اشاره 34
- 1 - اشکالات شهید ثانی به این روایت: 35
- 2 - نقد استاد بر اشکالات شهید ثانی 35
- اشکال شهید ثانی 37
- دوم: روایت محمد بن مسلم 37
- خلاصۀ درس این جلسه: 38
- 1 - بررسی روایت بکر بن محمد: 38
- اشاره 38
- اشاره 38
- 2 - روایت محمد بن مسلم: 39
- بیان علت اشتباه شهید ثانی رحمه الله: 39
- نقد استاد مد ظله العالی: 39
- 3 - روایت أبو بصیر: 40
- 4 - مرسله ابی بصیر 41
- 6 - روایت دیگر زراره 42
- 8 - روایت عمر بن اذنیه 43
- 7 - روایت اسماعیل بن الفضل الهاشمی 43
- 10 - روایت فضل بن یسار 44
- 9 - فقه الرضوی: 44
- عدم حصر در نکاح در باب متعه 45
- اشاره 45
- خلاصۀ درس: 45
- اشاره 46
- بررسی روایات دال بر حصر عدد نکاح متعه در چهار زن 46
- روایت دوم: 46
- روایت اول: 46
- ایراد مرحوم صاحب مدارک به این بیان 47
- بیان علامه حلی و محقق خویی برای صحت طریق شیخ به بزنطی 47
- بحث سندی این دو روایت: 47
- اشاره 48
- حل مشکل به نظر استاد دام ظله 48
- روایت چهارم: 48
- بحث سندی روایت 49
- علیّ در این روایت کیست؟ 50
- روایت پنجم: 51
- الف) جمع بین روایات مختلف در باب انحصار یا عدم انحصار عدد متعه 52
- خلاصۀ درس این جلسه: 52
- اشاره 52
- ب) نکاح کتابیّه 53
- 1) عدم جواز نکاح با مشرکین غیر اهل کتاب 54
- متن شرایع: 54
- 2) اشاره به اقوال فقهاء درباره نکاح با کتابیه 55
- خلاصۀ درس این جلسه: 57
- اشاره 57
- اشاره 58
- حکم نکاح و ازدواج مسلمان با کفار اعم از کتابی و غیر کتابی 58
- آیا در کتابیه مملوکه نیز خلاف نزاع هست یا نه؟ 59
- توضیح فقره «روایتان» در کلام محقق 60
- نکاح کتابیه جایز است یا نه؟ 60
- اشاره به برخی از اقوال در مسئله 61
- ادله تحریم 62
- اشاره 62
- آیه اول: قوله تعالی: لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتّی یُؤْمِنَّ 62
- آیه دوم: لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ 64
- آیه سوم: قوله تعالی: لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ . 65
- آیه چهارم: قوله تعالی: لا یَسْتَوِی أَصْحابُ النّارِ وَ أَصْحابُ الْجَنَّهِ . 65
- اشاره 66
- الف) استدلال مرحوم صاحب جواهر به آیه شریفه «وَ مَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ مِنْکُمْ طَوْلاً» برای عدم جواز نکاح کتابیه. 66
- خلاصۀ درس این جلسه: 66
- اشاره 67
- 1) تصحیح نکته ای در تقریب صاحب جواهر توسط استاد مد ظله 67
- ب) استدلال به آیه سوره مائده (... وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ) برای جواز نکاح کتابیه. 67
- ج) بیان وجه جمع بین آیات ناهیه و آیه سوره مائده 68
- اشاره 68
- 2) نظر استاد مد ظله: 68
- 1) وجه اول (کلام ابی القاسم) 68
- 4) اشاره به مدرک قائلین به حرمت نکاح کتابیه مطلقا 69
- د) بررسی آیات ناهیه از نکاح کتابیه 69
- الف) اطلاق «مشرک» بر اهل کتاب و ادله قرآنی آن 69
- اشاره 71
- خلاصۀ درس این جلسه: 72
- الف) توضیحی درباره آیه شریفه «قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ تَعالَوْا إِلی کَلِمَهٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ...» (تکمیل) 72
- ب) چگونگی جمع میان آیاتی که اهل کتاب را مشرک خوانده و آیات دیگر: 72
- 1 - آیاتی که حاکی از تقابل میان مشرکان و اهل کتاب است: 73
- 2 - نقد مرحوم صاحب جواهر 1: 74
- ج) استدلال به آیه 221 بقره از وجوه دیگر: 75
- 4 - جمع مقبول و نتیجه گیری استاد - مد ظله -: 75
- اشاره 75
- 2) استناد به ذیل آیه شریفه: 76
- د) بررسی دلالت آیه 10 سوره ممتحنه (وَ لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ...) بر حرمت نکاح با اهل کتاب. 76
- 1) نحوه استدلال به آیه شریفه: 76
- 3) نظر استاد - مد ظله -: 77
- 2) اشکال صاحب جواهر و آقای اراکی قدس سرّه: 77
- خلاصۀ درس این جلسه: 78
- اشاره 78
- الف) بررسی دلالت آیه استواء، 20، حشر (لا یَسْتَوِی أَصْحابُ النّارِ وَ أَصْحابُ الْجَنَّهِ) بر حرمت نکاح با کتابیه 79
- 1 - استدلال به آیه، بدون استفاده از مفهوم وصف 79
- 2 - اشکالات استاد مد ظله به استدلال به این آیه 79
- ب) بررسی استدلال به آیه 25 سوره نساء (وَ مَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ مِنْکُمْ طَوْلاً أَنْ یَنْکِحَ الْمُحْصَناتِ1 الْمُؤْمِناتِ فَمِنْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ مِنْ فَتَیاتِکُمُ الْمُؤْمِناتِ) بر حرمت نکاح با کتابیه 79
- 1 - نحوه استدلال به آیه 79
- 3 - تقریب دیگر صاحب جواهر در استدلال به آیه 80
- 2 - استدلال به آیه با استفاده از مفهوم وصف 80
- 1 - استدلال به آیه و جواب از اشکال خروج مورد 81
- 2 - اشکال استاد به حمل بر کراهت نمودن در نظر مرحوم اراکی 81
- ج - بررسی مجدد آیه 10 سوره ممتحنه «لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ» برای حرمت تزویج با کتابیه 81
- 1 - تقریب استدلال به آیه 82
- د - بررسی دلالت آیه 22 سوره مجادله 82
- 3 - نقد استاد مد ظله بر کلام صاحب جواهر 82
- 2 - مناقشه صاحب جواهر در استدلال به آیه 82
- اشاره 82
- خلاصۀ درس این جلسه: 83
- اشاره 83
- استدلال علامه حلی به آیه محادّه بر تحریم 84
- استدراک: 84
- این استدلال متوقف بر دو مقدمه است. 84
- مقدمه دوم: 84
- مقدمه اول: 84
- اشاره 84
- اشاره 85
- اشکالات صاحب جواهر به استدلال علامه حلی 85
- اشکال دوم: 86
- اشاره 87
- مناقشه اول: 87
- نقد و بررسی کلام صاحب جواهر 87
- مناقشه دوم: 88
- مناقشه سوم: 88
- مختار در مفاد آیه شریفه 88
- اشاره 88
- عدم امکان استدلال به آیه محادّه بر حرمت ازدواج با کتابیات 89
- اشاره 89
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 89
- اشاره 90
- 1) نظر صاحب جواهر: 90
- الف) بررسی مفاد آیه موادّه: 90
- 3) تفسیر آیه شریفه در حدیث بزنطی: 91
- 2) نقد استاد مد ظله: 91
- 4) تذکر و توضیحی از استاد مد ظله: 92
- ب) تکمله ای بر بحث درباره آیه 10 از سوره ممتحنه: 92
- اشاره 93
- ج) بررسی مفاد آیه 5 از سوره مائده: 93
- 3) طرح اختصاص جواز به متعه برای رفع تعارض: 94
- 2) پاسخ استاد مد ظله: 94
- 1) کلام أبو القاسم بلخی: 94
- 4) نقد استاد مد ظله: 95
- د) رفع تعارض از طریق نسخ: 97
- اشاره 97
- خلاصۀ درس این جلسه: 98
- 2) نظر استاد مد ظله: 98
- اشاره 98
- ب) روایاتی که آیه سوره مائده را ناسخ آیات دیگر می دانند: 99
- 1 - از طرق عامه در تفسیر درّ المنثور و در کتب خاصه در تفسیر تبیان شیخ و ابو الفتوح رازی نقل شده 99
- الف) رفع تنافی بین آیات شریفه 99
- اشاره 100
- نظر استاد مد ظله: 100
- 2 - تفسیر عیاشی نقل کرده 100
- نظر استاد مد ظله: 102
- اشاره 102
- 4 - صحیحه زراره (روایات گذشته مرسل بود ولی این صحیحه است) 103
- 5 و 6 - روایت تفسیر نعمانی و علی بن ابراهیم: 103
- 3 - روایت دیگر زراره بن اعین 104
- 1 - روایت زراره بن اعین 104
- 2 - روایت ابی بصیر 104
- ج) روایاتی که آیه پنجم سوره مائده را منسوخ می دانند: 104
- 4 - روایت مجمع البیان: از ابی جارود 105
- 6 - موثقه حسن بن جهم: 106
- 5 - تفسیر عیاشی: از ابن سنان 106
- روایات دال بر حرمت نکاح با کتابیات 108
- خلاصۀ درس این جلسه: 108
- استدلال به موثقه حسن بن جهم بر جواز نکاح با کتابیه و جواب آن 108
- اشاره 108
- روایت اول: موثقه حسن بن جهم چنانچه گذشت. 108
- روایت دوم: روایت دعائم الاسلام: 110
- فرمایش صاحب جواهر و نقد آن 110
- اشاره 110
- روایات تجویز در فرض خاص 111
- وجوه جمع بین روایات مجوّزه در فرض خاص 112
- وجه جمع بین روایات مجوّزه به نحو مطلق و روایات محرمه به نحو مطلق 114
- روایات دال بر جواز نکاح با کتابیه در فرض اضطرار 115
- روایت اول: روایت محمد بن مسلم 115
- روایت دوم: عن یونس عنهم علیهم السلام 115
- اشاره 116
- روایت سوم: روایت دعائم الاسلام: 116
- روایت اول: مرسله حسن بن علی بن فضال 116
- روایات دال بر جواز نکاح کتابیه در فرض متعه 116
- روایت چهارم: مرسله ابن ابی عمیر که ما آن را صحیحه می دانیم 116
- روایت سوم: روایت حسن تفلیسی: 117
- روایت دوم: روایت زراره 117
- روایت پنجم: صحیحه اسماعیل بن سعد الأشعری: 118
- روایت چهارم: روایت محمد بن سنان 118
- استدلال صاحب جواهر به برخی از روایات بر جواز به نحو اطلاق و نقد آن 119
- اشاره 120
- خلاصۀ درس این جلسه: 120
- اشاره 121
- جواز نکاح با کتابیه متعهً یا ضرورهً و مانند آن حتی علی القول به حرمت نکاح دائم با کتابیّه 121
- بررسی روایات مجوّزه ازدواج با اهل کتاب و لو دواماً 122
- اشاره 122
- دلیل جواز نکاح با کتابیه متعهً 122
- روایت اول: روایت منصور بن حازم: 123
- روایت دوم: صحیحه هشام بن سالم: 123
- روایت سوم: صحیحه عبد الله بن سنان 124
- بررسی سند روایت: 125
- روایت پنجم: صحیحه معاویه بن وهب 125
- بررسی دلالت روایت: 125
- روایت چهارم: صحیحه ابی بصیر 125
- روایت ششم: روایت نعمانی است 126
- روایت هشتم: موثقه محمد بن مسلم 127
- بررسی دلالت این دو روایت: 127
- روایت هفتم: موثقه ابی مریم الانصاری 127
- روایت نهم: 128
- روایت دهم: خبر حفص بن غیاث 129
- روایت یازدهم: صحیحه ابی بصیر 129
- روایت دوازدهم: روایت دعائم الاسلام 130
- بررسی نهایی ادله و روایات دال بر جواز نکاح با کتابیات 131
- نکاح با مجوسیه 132
- اشاره 133
- خلاصۀ درس این جلسه: 133
- حاصل مسئله و اقوال در آن 134
- «بررسی ملازمه در حرمت و جواز، بین ازدواج با کتابیه و ازدواج با مجوسیه» 134
- اشاره 135
- روایات مسئله 135
- روایات حرمت تزویج با مجوسیه 135
- روایات جواز تزویج با مجوسیه 137
- اشاره 137
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 138
- 1) متن روایت: 138
- تحقیق در روایات مانعه را با تأملی دوباره در روایت صفوان پی می گیریم. 138
- 2) توضیح: 138
- الف) بررسی مجدد روایت صفوان: 138
- 3) یادآوری برداشت استاد مد ظله در جلسه قبل: 139
- ب) توضیحی درباره شمول صحیحه محمد بن مسلم نسبت به متعه: 139
- 1) روایت محمد بن سنان: 140
- اشاره 140
- د) بررسی روایات مجوز ازدواج با مجوسیه: 140
- 3) مرسله حماد بن عیسی: 141
- 2) نقد استاد مد ظله: 142
- ه) جمع بین روایات مانعه و مجوّزه: 142
- 1) نظر آقای خویی در موارد وجود اخبار نفی و اثبات در موضوع واحد: 142
- 4) مقید بودن روایت برادر دعبل خزاعی به مواردی خاص: 143
- 3) نظر استاد مد ظله در جمع بین روایات مسئله: 143
- الف) بررسی روایت «سنّوا بهم سنه اهل الکتاب» 144
- حکم ازدواج مسلمان با مجوسیه به صورت دائم 144
- خلاصۀ درس این جلسه: 144
- اشاره 144
- اشاره 144
- 1 - نظر استاد - مد ظله -: 145
- اشاره 149
- خلاصۀ درس این جلسه: 150
- بررسی روایات در باب اهل کتاب بودن مجوس: 150
- اشاره 153
- 1 - احادیثی که مجوس را اهل کتاب نمی داند. 154
- اشاره 154
- خلاصۀ درس این جلسه و جلسات قبل: 154
- الف - بررسی شمول عنوان اهل کتاب نسبت به مجوس با توجه به احادیث 154
- 2 - احادیثی که مجوس را از اهل کتاب دانسته است 156
- 3 - بررسی نحوه جمع بین روایات 158
- ب) طریق اثبات یهودیه یا نصرانیه یا مجوسیه بودن 160
- نتیجه گیری بحث توسط استاد - مد ظله -: 160
- 4 - بررسی مجدد روایت محمد بن سنان 160
- اشاره 162
- 1 - اجماع: 163
- خلاصۀ درس این جلسه: 163
- الف) بررسی نکاح با اهل کتاب عارضی 163
- ب) ادله عدم جواز نکاح با اهل کتاب عارضی همراه با نقد آنها توسط استاد مد ظله 163
- 3 - حدیث نبوی «من بدّل دینه فاقتلوه» 164
- اشاره 164
- نقد استاد مد ظله: 164
- 2 - آیه شریفه «وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ» 164
- اشاره 164
- نقد استاد مد ظله: 165
- اما از جهت سندی: 165
- نقد استاد مد ظله: 166
- 5 - نتیجه بحث: 166
- اما از جهت دلالت 166
- اشاره 166
- 4 - عدم احترام اهل کتاب به خاطر نسخ شدن دین آنها 166
- ج) بررسی حکم اولاد اهل کتاب عارضی 167
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 167
- اشاره 167
- الف) تصحیح کلام استاد مد ظله درباره برداشت صاحب جواهر از ریاض: 168
- 1 - بیان کلام صاحب ریاض: 168
- ب) بررسی منظور صاحب ریاض از الحاق حکم ارتداد زن به ارتداد مرد به اجماع مرکب: 168
- 2 - نقد استاد - مد ظله -: 168
- 3 - توجیهی دیگر برای کلام صاحب ریاض توسط استاد - مد ظله -: 169
- 2 - بررسی سند روایت 169
- ج) بررسی مفاد خبر مسمع بن عبد الملک: 169
- 1 - متن روایت: 169
- 4 - نقد استاد - مد ظله -: 170
- 5 - مختار استاد مد ظله در مورد روایت 171
- اشاره 172
- خلاصۀ درس این جلسه: 172
- الف) وجوه دیگر مسئله: 173
- مناقشه استاد مد ظله 173
- اشاره 173
- اشاره 173
- بحث در دلیل این مسئله بود که ارتداد أحد الزوجین یا هر دو قبل الدخول موجب انفساخ عقد می شود 173
- 1 - بیان تصورات در مسئله: 175
- اشاره 175
- ج) ارتداد بعد از دخول: 175
- ب) دلیل مسئله به نظر استاد - مد ظله -: 175
- 2 - بررسی روایات: 177
- خلاصۀ درس این جلسه: 178
- اشاره 178
- الف) تتمه بحث از دلالت روایت ابی بکر حضرمی 179
- اشاره 179
- اشاره 180
- 2 - وجه حمل روایت حضرمی بر مرتد ملی 180
- 3 - اشکال استاد (مد ظله) بر حمل مذکور 180
- ب) قرائت و بررسی روایات مسئله 180
- 1 - صحیحه محمد بن مسلم 181
- 2 - صحیحه محمد بن مسلم 181
- 4 - صحیحه الفضیل بن یسار 182
- 3 - موثقه عمار ساباطی 182
- 5 - صحیحه علی بن جعفر 182
- 6 - صحیحه ابن محبوب 183
- 7 - صحیحه جمیل بن دراج 183
- الف) ذکر روایات مربوط به ارتداد زوجین 184
- خلاصۀ درس این جلسه: 184
- اشاره 184
- 1 - مقدمه: 184
- 2 - روایات داله بر قبول توبه مرتد مطلقا (ملی و فطری) 186
- 3 - روایات داله بر عدم قبول توبه مرتد مطلقاً 189
- خلاصۀ درس این جلسه: 190
- اشاره 190
- اشاره 190
- فرمایش صاحب جواهر و صاحب حدائق 190
- نقد و بررسی فرمایش صاحب جواهر 191
- روایات مسئله و بررسی کلام صاحب حدائق 192
- مختار استاد دام ظله در معنای روایت أبو بکر حضرمی 194
- خلاصۀ درس این جلسه: 195
- «اشاره به طوایف پنج گانه روایات در مورد حکم مرتد» 195
- اشاره 195
- راه اول: روایت مفصل شاهد جمع می شود و تعارض بین دو روایت متباین از بین می رود 196
- «ذکر انحاء جمع بین طوایف مذکور از اخبار» 196
- راه دوم: این است که اگر دو روایت عام متباین داشته باشیم و دو روایت دیگر هم داشته باشیم که هر کدام متعرض یک قسمت از آن عام باشد، 197
- «ذکر شبهه موجود در حمل مطلقات بر مقیدات در مقام» 197
- راه حل شبهه مذکور در تقیید» 197
- اشاره 197
- «اشاره به اصح وجوه در جمع بین عام سابق و خاص متأخر» 198
- «بیان مطلق و مقید بودن ما نحن فیه» 198
- راه سوم: «حمل بر تقیه و عدم جریانش در مقام» 198
- «بیان وجوه متصور در مورد نقش عده در مقام» 199
- «اشاره به بر هم خوردن زوجیت با ارتداد زن» 199
- «بیان حکم ظاهری نبودن وجوب مراعات» 200
- خلاصۀ درس این جلسه: 201
- تتمیم بحث 201
- اشاره 201
- اشاره 201
- نقل روایت و بررسی سند و دلالت روایت موثقه عمار الساباطی 202
- اشاره 202
- 1 - نقد روایت 203
- 2 - بحث معارضه این روایت با روایات دیگر 204
- اشاره 205
- خلاصۀ درس این جلسه: 205
- اشاره به روایت خصوصی و اشتباه صاحب حدائق 206
- اشاره 208
- اشکال به مرحوم آقای داماد 208
- نظر مرحوم آقای داماد 208
محمد بن ادریس فی آخر السرائر نقلاً من کتاب مسائل الرجال عن ابی الحسن علی بن محمد علیه السلام (مسائل الرجال مال حمیری است) «انه سأله داود الصرمی عن عبد کانت تحته زوجه حره ثم ان العبد ابق [عین سؤالی که در روایت عمار ساباطی بود سؤال کرده شاید دیده که روایات عمار ساباطی نوعاً دست انداز دارد عین همان موضوع را سؤال کرده و قدری هم مضمون روایت عمار به نظرش مستبعد می آمده
لذا سؤال کرده] ثم ان العبد ابق، تطلق امرأته من اجل اباقه؟ [آیا زنش آزاد است یا به خاطر فرار آزاد می کنند؟!] قال نعم ان ارادت ذلک هی» حالا آزاد است یا آزادش می کنند، حاکم طلاق می دهد یا اینکه اگر خواست همان تمایل او و اراده او ابطال آن زوجیت است. علی ای تقدیر این تعبیر که به مشیت او واگذار کرده با مضمون روایت عمار معارض است. البته آن تعبیری که هو بمنزله المرتد این را ممکن است معنای دیگر بکنیم جمعاً بین الادله و بگوییم راجع به قتل او است.
ولی از آن تعبیر دیگر یعنی ان اباق العبد طلاق امرأته و اگر در عده برگشت بر نکاح اول است معلوم می شود اگر برنگشت این طور نیست و صریح است که جدا شده لذا طبق روایت عمار به اختیار خود زن نیست ولی طبق روایت اخیر به اختیار زن است و اینها با هم معارض هستند. البته صرمی هم توثیق صریح در مورد او نیست ولی بزرگانی مثل احمد بن محمد بن عیسی یقطینی که طبق تحقیق از اجلاء مشایخ است و عبد الله بن محمد بن عیسی (برادر احمد بن محمد بن عیسی) که او هم شخص معتبری است اینها از داود نقل حدیث می کنند و اشخاصی که جرحی در مورد آنها نشده و بزرگانی از آنها نقل حدیث کنند اینها اماره اعتماد است.
لذا برای اثبات مورد بحث که زن با انقضای عده، خود به خود آزاد می شود و اگر در عده مراجعه کرد شوهر املک است این برای استدلال مشکل است، البته برخی گفته اند معرض عنه مشهور است لذا کنار می گذاریم. ما فعلاً آنها را نمی گوییم ولی اشکالات فوق [دلالی و معارضه] را دارد.
«* و السلام *»
1382/9/25 سه شنبه درس شمارۀ (585) کتاب النکاح/سال ششم
اشاره
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
خلاصۀ درس این جلسه:
در این جلسه، ابتدا سهو صاحب حدائق در روایت أبو بکر حضرمی را بیان می کنیم و به مناسبت، وارد یک بحث اصولی در باب عام و خاص می شویم و نظرات شیخ، آخوند و مرحوم آقای داماد و اشکالات وارده را بررسی می کنیم.