- در این یکی دو جلسه ابتدای سال، مناسب است مروری بر بحث «عموم منزلت» و برخی از فروعات آن بکنیم. 1
- اشاره 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 1382/7/6 یکشنبه درس شمارۀ (555) کتاب النکاح/سال ششم 1
- اشاره 4
- اشاره 5
- ادامۀ بحث عموم منزلت 5
- خلاصۀ درس این جلسه: 5
- 2 - وجه تفکیک موضوع چهار فرع اول از چهار فرع دوم چیست؟ 6
- 1 - وجه تخصیص فروع هشتگانه در کلام صاحب وسیله النجاه، چیست؟ 6
- ابهاماتی در کلام صاحب وسیله النجاه: 6
- اختیار أمثله چهارده گانه برای عموم منزلت: 7
- 3 - تکرّر برخی از أمثله 7
- مثال اول: 8
- مثال دوم: 8
- بررسی أمثله ذکر شده در وسیله النجاه: 8
- مثال سوم: 8
- مسامحه فرع چهارم: 10
- مثال چهارم: 10
- مثال پنجم: 12
- مسامحه فرع پنجم: 12
- مسامحه فرع ششم: 13
- مثال هفتم: 13
- مثال هشتم: 13
- امثله ذکر نشده در وسیله النجاه: 14
- مسامحه فرع هشتم: 14
- 1 - متن شرایع: 15
- خلاصۀ درس این جلسه: 15
- الف) عدد زوجات 15
- اشاره 15
- 3) کلام مرحوم صاحب عروه 18
- اشاره 19
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 20
- الف) تحقیقی درباره جواز استعمال واو در معنای أو: 20
- 2) نقد استاد مد ظله: 20
- 1) نظر مرحوم شیخ و جمعی دیگر از فقهاء: 20
- 3) نظر ابو الفتوح رازی قدس سرّه: 21
- 5) نظر مرحوم آقای طباطبائی رحمه الله: 21
- 4) نقد استاد مد ظله: 21
- 7) بیان کلام زمخشری: 22
- نکته دیگر در تفسیر آیه شریفه: 22
- اشاره 22
- 8) نقد استاد مد ظله: 22
- اشاره 23
- 2) نقد استاد مد ظله با توضیحی درباره کلام ایشان: 24
- 1) نظر مرحوم آقای طباطبائی رحمه الله: 24
- 4) اشاره ای به دو روایت مرسل از احتجاج طبرسی: 25
- 3) اشاره به سقطی که در تبیان واقع شده: 25
- 6) نتیجه بحث: 26
- ج) بررسی جواز یا حرمت ازدواج با بیش از چهار زن در عقد منقطع: 26
- اشاره 28
- الف: توجیهی دیگر برای استعمال «ما» در آیه شریفه 28
- خلاصۀ درس: 28
- بررسی این توجیه 28
- اشاره 28
- اشاره 28
- اول: کتاب: 29
- الف) به دلیل نقضی: 29
- ب) به دلیل حلّی: 29
- اشاره 30
- دوم: اجماع: 30
- سوم: روایات: 34
- اشاره 34
- 1 - اشکالات شهید ثانی به این روایت: 35
- 2 - نقد استاد بر اشکالات شهید ثانی 35
- اشکال شهید ثانی 37
- دوم: روایت محمد بن مسلم 37
- اشاره 38
- خلاصۀ درس این جلسه: 38
- اشاره 38
- 1 - بررسی روایت بکر بن محمد: 38
- 2 - روایت محمد بن مسلم: 39
- نقد استاد مد ظله العالی: 39
- بیان علت اشتباه شهید ثانی رحمه الله: 39
- 3 - روایت أبو بصیر: 40
- 4 - مرسله ابی بصیر 41
- 6 - روایت دیگر زراره 42
- 8 - روایت عمر بن اذنیه 43
- 7 - روایت اسماعیل بن الفضل الهاشمی 43
- 9 - فقه الرضوی: 44
- 10 - روایت فضل بن یسار 44
- خلاصۀ درس: 45
- اشاره 45
- عدم حصر در نکاح در باب متعه 45
- روایت اول: 46
- اشاره 46
- روایت دوم: 46
- بررسی روایات دال بر حصر عدد نکاح متعه در چهار زن 46
- بیان علامه حلی و محقق خویی برای صحت طریق شیخ به بزنطی 47
- بحث سندی این دو روایت: 47
- ایراد مرحوم صاحب مدارک به این بیان 47
- اشاره 48
- حل مشکل به نظر استاد دام ظله 48
- روایت چهارم: 48
- بحث سندی روایت 49
- علیّ در این روایت کیست؟ 50
- روایت پنجم: 51
- اشاره 52
- خلاصۀ درس این جلسه: 52
- الف) جمع بین روایات مختلف در باب انحصار یا عدم انحصار عدد متعه 52
- ب) نکاح کتابیّه 53
- متن شرایع: 54
- 1) عدم جواز نکاح با مشرکین غیر اهل کتاب 54
- 2) اشاره به اقوال فقهاء درباره نکاح با کتابیه 55
- اشاره 57
- خلاصۀ درس این جلسه: 57
- اشاره 58
- حکم نکاح و ازدواج مسلمان با کفار اعم از کتابی و غیر کتابی 58
- آیا در کتابیه مملوکه نیز خلاف نزاع هست یا نه؟ 59
- نکاح کتابیه جایز است یا نه؟ 60
- توضیح فقره «روایتان» در کلام محقق 60
- اشاره به برخی از اقوال در مسئله 61
- اشاره 62
- ادله تحریم 62
- آیه اول: قوله تعالی: لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتّی یُؤْمِنَّ 62
- آیه دوم: لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ 64
- آیه سوم: قوله تعالی: لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ . 65
- آیه چهارم: قوله تعالی: لا یَسْتَوِی أَصْحابُ النّارِ وَ أَصْحابُ الْجَنَّهِ . 65
- خلاصۀ درس این جلسه: 66
- اشاره 66
- الف) استدلال مرحوم صاحب جواهر به آیه شریفه «وَ مَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ مِنْکُمْ طَوْلاً» برای عدم جواز نکاح کتابیه. 66
- اشاره 67
- 1) تصحیح نکته ای در تقریب صاحب جواهر توسط استاد مد ظله 67
- ب) استدلال به آیه سوره مائده (... وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ) برای جواز نکاح کتابیه. 67
- ج) بیان وجه جمع بین آیات ناهیه و آیه سوره مائده 68
- اشاره 68
- 2) نظر استاد مد ظله: 68
- 1) وجه اول (کلام ابی القاسم) 68
- الف) اطلاق «مشرک» بر اهل کتاب و ادله قرآنی آن 69
- 4) اشاره به مدرک قائلین به حرمت نکاح کتابیه مطلقا 69
- د) بررسی آیات ناهیه از نکاح کتابیه 69
- اشاره 71
- خلاصۀ درس این جلسه: 72
- الف) توضیحی درباره آیه شریفه «قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ تَعالَوْا إِلی کَلِمَهٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ...» (تکمیل) 72
- ب) چگونگی جمع میان آیاتی که اهل کتاب را مشرک خوانده و آیات دیگر: 72
- 1 - آیاتی که حاکی از تقابل میان مشرکان و اهل کتاب است: 73
- 2 - نقد مرحوم صاحب جواهر 1: 74
- ج) استدلال به آیه 221 بقره از وجوه دیگر: 75
- 4 - جمع مقبول و نتیجه گیری استاد - مد ظله -: 75
- اشاره 75
- 2) استناد به ذیل آیه شریفه: 76
- د) بررسی دلالت آیه 10 سوره ممتحنه (وَ لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ...) بر حرمت نکاح با اهل کتاب. 76
- 1) نحوه استدلال به آیه شریفه: 76
- 2) اشکال صاحب جواهر و آقای اراکی قدس سرّه: 77
- 3) نظر استاد - مد ظله -: 77
- خلاصۀ درس این جلسه: 78
- اشاره 78
- 1 - استدلال به آیه، بدون استفاده از مفهوم وصف 79
- الف) بررسی دلالت آیه استواء، 20، حشر (لا یَسْتَوِی أَصْحابُ النّارِ وَ أَصْحابُ الْجَنَّهِ) بر حرمت نکاح با کتابیه 79
- 1 - نحوه استدلال به آیه 79
- ب) بررسی استدلال به آیه 25 سوره نساء (وَ مَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ مِنْکُمْ طَوْلاً أَنْ یَنْکِحَ الْمُحْصَناتِ1 الْمُؤْمِناتِ فَمِنْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ مِنْ فَتَیاتِکُمُ الْمُؤْمِناتِ) بر حرمت نکاح با کتابیه 79
- 2 - اشکالات استاد مد ظله به استدلال به این آیه 79
- 3 - تقریب دیگر صاحب جواهر در استدلال به آیه 80
- 2 - استدلال به آیه با استفاده از مفهوم وصف 80
- 1 - استدلال به آیه و جواب از اشکال خروج مورد 81
- 2 - اشکال استاد به حمل بر کراهت نمودن در نظر مرحوم اراکی 81
- ج - بررسی مجدد آیه 10 سوره ممتحنه «لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ» برای حرمت تزویج با کتابیه 81
- اشاره 82
- د - بررسی دلالت آیه 22 سوره مجادله 82
- 1 - تقریب استدلال به آیه 82
- 2 - مناقشه صاحب جواهر در استدلال به آیه 82
- 3 - نقد استاد مد ظله بر کلام صاحب جواهر 82
- اشاره 83
- خلاصۀ درس این جلسه: 83
- مقدمه دوم: 84
- این استدلال متوقف بر دو مقدمه است. 84
- استدلال علامه حلی به آیه محادّه بر تحریم 84
- استدراک: 84
- اشاره 84
- مقدمه اول: 84
- اشاره 85
- اشکالات صاحب جواهر به استدلال علامه حلی 85
- اشکال دوم: 86
- اشاره 87
- نقد و بررسی کلام صاحب جواهر 87
- مناقشه اول: 87
- مناقشه دوم: 88
- مناقشه سوم: 88
- اشاره 88
- مختار در مفاد آیه شریفه 88
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 89
- اشاره 89
- عدم امکان استدلال به آیه محادّه بر حرمت ازدواج با کتابیات 89
- اشاره 90
- الف) بررسی مفاد آیه موادّه: 90
- 1) نظر صاحب جواهر: 90
- 3) تفسیر آیه شریفه در حدیث بزنطی: 91
- 2) نقد استاد مد ظله: 91
- 4) تذکر و توضیحی از استاد مد ظله: 92
- ب) تکمله ای بر بحث درباره آیه 10 از سوره ممتحنه: 92
- اشاره 93
- ج) بررسی مفاد آیه 5 از سوره مائده: 93
- 1) کلام أبو القاسم بلخی: 94
- 3) طرح اختصاص جواز به متعه برای رفع تعارض: 94
- 2) پاسخ استاد مد ظله: 94
- 4) نقد استاد مد ظله: 95
- د) رفع تعارض از طریق نسخ: 97
- اشاره 97
- اشاره 98
- خلاصۀ درس این جلسه: 98
- 2) نظر استاد مد ظله: 98
- الف) رفع تنافی بین آیات شریفه 99
- 1 - از طرق عامه در تفسیر درّ المنثور و در کتب خاصه در تفسیر تبیان شیخ و ابو الفتوح رازی نقل شده 99
- ب) روایاتی که آیه سوره مائده را ناسخ آیات دیگر می دانند: 99
- نظر استاد مد ظله: 100
- 2 - تفسیر عیاشی نقل کرده 100
- اشاره 100
- اشاره 102
- نظر استاد مد ظله: 102
- 5 و 6 - روایت تفسیر نعمانی و علی بن ابراهیم: 103
- 4 - صحیحه زراره (روایات گذشته مرسل بود ولی این صحیحه است) 103
- 2 - روایت ابی بصیر 104
- 3 - روایت دیگر زراره بن اعین 104
- ج) روایاتی که آیه پنجم سوره مائده را منسوخ می دانند: 104
- 1 - روایت زراره بن اعین 104
- 4 - روایت مجمع البیان: از ابی جارود 105
- 6 - موثقه حسن بن جهم: 106
- 5 - تفسیر عیاشی: از ابن سنان 106
- خلاصۀ درس این جلسه: 108
- روایات دال بر حرمت نکاح با کتابیات 108
- روایت اول: موثقه حسن بن جهم چنانچه گذشت. 108
- اشاره 108
- استدلال به موثقه حسن بن جهم بر جواز نکاح با کتابیه و جواب آن 108
- فرمایش صاحب جواهر و نقد آن 110
- اشاره 110
- روایت دوم: روایت دعائم الاسلام: 110
- روایات تجویز در فرض خاص 111
- وجوه جمع بین روایات مجوّزه در فرض خاص 112
- وجه جمع بین روایات مجوّزه به نحو مطلق و روایات محرمه به نحو مطلق 114
- روایت اول: روایت محمد بن مسلم 115
- روایات دال بر جواز نکاح با کتابیه در فرض اضطرار 115
- روایت دوم: عن یونس عنهم علیهم السلام 115
- روایت سوم: روایت دعائم الاسلام: 116
- اشاره 116
- روایت اول: مرسله حسن بن علی بن فضال 116
- روایات دال بر جواز نکاح کتابیه در فرض متعه 116
- روایت چهارم: مرسله ابن ابی عمیر که ما آن را صحیحه می دانیم 116
- روایت سوم: روایت حسن تفلیسی: 117
- روایت دوم: روایت زراره 117
- روایت پنجم: صحیحه اسماعیل بن سعد الأشعری: 118
- روایت چهارم: روایت محمد بن سنان 118
- استدلال صاحب جواهر به برخی از روایات بر جواز به نحو اطلاق و نقد آن 119
- خلاصۀ درس این جلسه: 120
- اشاره 120
- جواز نکاح با کتابیه متعهً یا ضرورهً و مانند آن حتی علی القول به حرمت نکاح دائم با کتابیّه 121
- اشاره 121
- بررسی روایات مجوّزه ازدواج با اهل کتاب و لو دواماً 122
- اشاره 122
- دلیل جواز نکاح با کتابیه متعهً 122
- روایت اول: روایت منصور بن حازم: 123
- روایت دوم: صحیحه هشام بن سالم: 123
- روایت سوم: صحیحه عبد الله بن سنان 124
- روایت پنجم: صحیحه معاویه بن وهب 125
- بررسی سند روایت: 125
- روایت چهارم: صحیحه ابی بصیر 125
- بررسی دلالت روایت: 125
- روایت ششم: روایت نعمانی است 126
- روایت هشتم: موثقه محمد بن مسلم 127
- روایت هفتم: موثقه ابی مریم الانصاری 127
- بررسی دلالت این دو روایت: 127
- روایت نهم: 128
- روایت دهم: خبر حفص بن غیاث 129
- روایت یازدهم: صحیحه ابی بصیر 129
- روایت دوازدهم: روایت دعائم الاسلام 130
- بررسی نهایی ادله و روایات دال بر جواز نکاح با کتابیات 131
- نکاح با مجوسیه 132
- خلاصۀ درس این جلسه: 133
- اشاره 133
- «بررسی ملازمه در حرمت و جواز، بین ازدواج با کتابیه و ازدواج با مجوسیه» 134
- حاصل مسئله و اقوال در آن 134
- اشاره 135
- روایات مسئله 135
- روایات حرمت تزویج با مجوسیه 135
- اشاره 137
- روایات جواز تزویج با مجوسیه 137
- الف) بررسی مجدد روایت صفوان: 138
- 1) متن روایت: 138
- تحقیق در روایات مانعه را با تأملی دوباره در روایت صفوان پی می گیریم. 138
- 2) توضیح: 138
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 138
- 3) یادآوری برداشت استاد مد ظله در جلسه قبل: 139
- ب) توضیحی درباره شمول صحیحه محمد بن مسلم نسبت به متعه: 139
- د) بررسی روایات مجوز ازدواج با مجوسیه: 140
- 1) روایت محمد بن سنان: 140
- اشاره 140
- 3) مرسله حماد بن عیسی: 141
- 1) نظر آقای خویی در موارد وجود اخبار نفی و اثبات در موضوع واحد: 142
- ه) جمع بین روایات مانعه و مجوّزه: 142
- 2) نقد استاد مد ظله: 142
- 4) مقید بودن روایت برادر دعبل خزاعی به مواردی خاص: 143
- 3) نظر استاد مد ظله در جمع بین روایات مسئله: 143
- حکم ازدواج مسلمان با مجوسیه به صورت دائم 144
- اشاره 144
- خلاصۀ درس این جلسه: 144
- الف) بررسی روایت «سنّوا بهم سنه اهل الکتاب» 144
- اشاره 144
- 1 - نظر استاد - مد ظله -: 145
- اشاره 149
- بررسی روایات در باب اهل کتاب بودن مجوس: 150
- خلاصۀ درس این جلسه: 150
- اشاره 153
- 1 - احادیثی که مجوس را اهل کتاب نمی داند. 154
- اشاره 154
- خلاصۀ درس این جلسه و جلسات قبل: 154
- الف - بررسی شمول عنوان اهل کتاب نسبت به مجوس با توجه به احادیث 154
- 2 - احادیثی که مجوس را از اهل کتاب دانسته است 156
- 3 - بررسی نحوه جمع بین روایات 158
- ب) طریق اثبات یهودیه یا نصرانیه یا مجوسیه بودن 160
- نتیجه گیری بحث توسط استاد - مد ظله -: 160
- 4 - بررسی مجدد روایت محمد بن سنان 160
- اشاره 162
- ب) ادله عدم جواز نکاح با اهل کتاب عارضی همراه با نقد آنها توسط استاد مد ظله 163
- الف) بررسی نکاح با اهل کتاب عارضی 163
- خلاصۀ درس این جلسه: 163
- 1 - اجماع: 163
- اشاره 164
- اشاره 164
- 3 - حدیث نبوی «من بدّل دینه فاقتلوه» 164
- نقد استاد مد ظله: 164
- 2 - آیه شریفه «وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ» 164
- اما از جهت سندی: 165
- نقد استاد مد ظله: 165
- 5 - نتیجه بحث: 166
- نقد استاد مد ظله: 166
- 4 - عدم احترام اهل کتاب به خاطر نسخ شدن دین آنها 166
- اشاره 166
- اما از جهت دلالت 166
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 167
- اشاره 167
- ج) بررسی حکم اولاد اهل کتاب عارضی 167
- 1 - بیان کلام صاحب ریاض: 168
- ب) بررسی منظور صاحب ریاض از الحاق حکم ارتداد زن به ارتداد مرد به اجماع مرکب: 168
- 2 - نقد استاد - مد ظله -: 168
- الف) تصحیح کلام استاد مد ظله درباره برداشت صاحب جواهر از ریاض: 168
- 3 - توجیهی دیگر برای کلام صاحب ریاض توسط استاد - مد ظله -: 169
- 2 - بررسی سند روایت 169
- ج) بررسی مفاد خبر مسمع بن عبد الملک: 169
- 1 - متن روایت: 169
- 4 - نقد استاد - مد ظله -: 170
- 5 - مختار استاد مد ظله در مورد روایت 171
- خلاصۀ درس این جلسه: 172
- اشاره 172
- مناقشه استاد مد ظله 173
- اشاره 173
- اشاره 173
- الف) وجوه دیگر مسئله: 173
- بحث در دلیل این مسئله بود که ارتداد أحد الزوجین یا هر دو قبل الدخول موجب انفساخ عقد می شود 173
- ج) ارتداد بعد از دخول: 175
- اشاره 175
- 1 - بیان تصورات در مسئله: 175
- ب) دلیل مسئله به نظر استاد - مد ظله -: 175
- 2 - بررسی روایات: 177
- اشاره 178
- خلاصۀ درس این جلسه: 178
- الف) تتمه بحث از دلالت روایت ابی بکر حضرمی 179
- اشاره 179
- 2 - وجه حمل روایت حضرمی بر مرتد ملی 180
- 3 - اشکال استاد (مد ظله) بر حمل مذکور 180
- اشاره 180
- ب) قرائت و بررسی روایات مسئله 180
- 1 - صحیحه محمد بن مسلم 181
- 2 - صحیحه محمد بن مسلم 181
- 3 - موثقه عمار ساباطی 182
- 4 - صحیحه الفضیل بن یسار 182
- 5 - صحیحه علی بن جعفر 182
- 7 - صحیحه جمیل بن دراج 183
- 6 - صحیحه ابن محبوب 183
- الف) ذکر روایات مربوط به ارتداد زوجین 184
- خلاصۀ درس این جلسه: 184
- اشاره 184
- 1 - مقدمه: 184
- 2 - روایات داله بر قبول توبه مرتد مطلقا (ملی و فطری) 186
- 3 - روایات داله بر عدم قبول توبه مرتد مطلقاً 189
- خلاصۀ درس این جلسه: 190
- اشاره 190
- اشاره 190
- فرمایش صاحب جواهر و صاحب حدائق 190
- نقد و بررسی فرمایش صاحب جواهر 191
- روایات مسئله و بررسی کلام صاحب حدائق 192
- مختار استاد دام ظله در معنای روایت أبو بکر حضرمی 194
- خلاصۀ درس این جلسه: 195
- «اشاره به طوایف پنج گانه روایات در مورد حکم مرتد» 195
- اشاره 195
- راه اول: روایت مفصل شاهد جمع می شود و تعارض بین دو روایت متباین از بین می رود 196
- «ذکر انحاء جمع بین طوایف مذکور از اخبار» 196
- اشاره 197
- راه حل شبهه مذکور در تقیید» 197
- راه دوم: این است که اگر دو روایت عام متباین داشته باشیم و دو روایت دیگر هم داشته باشیم که هر کدام متعرض یک قسمت از آن عام باشد، 197
- «ذکر شبهه موجود در حمل مطلقات بر مقیدات در مقام» 197
- «اشاره به اصح وجوه در جمع بین عام سابق و خاص متأخر» 198
- «بیان مطلق و مقید بودن ما نحن فیه» 198
- راه سوم: «حمل بر تقیه و عدم جریانش در مقام» 198
- «بیان وجوه متصور در مورد نقش عده در مقام» 199
- «اشاره به بر هم خوردن زوجیت با ارتداد زن» 199
- «بیان حکم ظاهری نبودن وجوب مراعات» 200
- تتمیم بحث 201
- خلاصۀ درس این جلسه: 201
- اشاره 201
- اشاره 201
- اشاره 202
- نقل روایت و بررسی سند و دلالت روایت موثقه عمار الساباطی 202
- 1 - نقد روایت 203
- 2 - بحث معارضه این روایت با روایات دیگر 204
- اشاره 205
- خلاصۀ درس این جلسه: 205
- اشاره به روایت خصوصی و اشتباه صاحب حدائق 206
- اشکال به مرحوم آقای داماد 208
- اشاره 208
- نظر مرحوم آقای داماد 208
1- (1) - اگر گفتند: «مؤمن علی بن أبی طالب علیه السلام را دوست دارد» یعنی ایمانش چنین اقتضایی دارد با اینکه در این مثال، عنوان اخذ نشده است بلکه شخص (علی بن أبی طالب علیه السلام) اخذ شده است. (استاد دام ظله).
دشمنان خدا و رسول خدمت نکند و آنها را در مسیر دشمنی یاری نکند و کاری که موجب تقویت آنها در مسیر دشمن است انجام ندهد [لا یوادّهم من معادّتهم] نه اینکه «خدمت به آنها به خاطر دشمنیشان» ممنوع است بلکه «خدمت به آنها در مسیر دشمنی آنها» ممنوع است. بنابراین، آیه «صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً» تخصصاً از موضوع آیه خارج است و تخصیص در کار نیست زیرا در ذیل آیه محادّه کلمه و لو کان آبائهم دارد و حتی از موادّه و خدمت به آباء نهی می کند در حالی که در آیه صاحبهما به مواده و صله رحم به والدین امر می کند. و بین این دو آیه تنافی نیست زیرا آیه محاده ناظر به موادّه در مسیر دشمنی است و به خدماتی که موجب تقویت اهل محادّه منجر شود(1) نظر دارد اما آیه «صاحِبْهُما» به خدمات بشردوستانه و صله رحمی که منجر به تقویت دشمنی با خدا و رسول خدا نیست نظر دارد، پس موضوع دو آیه مختلف است و از اینجا معلوم شد که آیه ناظر به منافقین نیست بلکه گاهی ضعف ایمان منشأ می شود که شخص به خاطر کسب پول و ثروت و یا از روی ترس از دشمن یا عواطف پدری و خویشاوندی و مانند آن دشمن را در مسیر دشمنی با خدا و رسول یاری دهد. آیه شریفه می فرماید: ایمان واقعی و درجات بالای ایمان اقتضا می کند که این خدمات نباشد پس اگر کسی این خدمات را انجام داد بداند که مؤمن واقعی نیست و فاسق است و این کار از مراتب شدید فسق است نه اینکه کافر است و در زمره منافقین است اگر ادعای ایمان کند.
عدم امکان استدلال به آیه محادّه بر حرمت ازدواج با کتابیات
ما چه آیه را آن گونه که صاحب جواهر فرمود و چه آن گونه که خود اختیار کردیم معنا کنیم آیه محادّه دلالت بر حرمت ازدواج با کتابیات ندارد. زیرا مجرد محبت و مودّت به یک زن کتابیه حرام نیست تا بگوییم چون ازدواج مستلزم محبت است
1- (1) - چنانچه در جایی دیگر فرموده: لا تعاونوا علی الاثم و العدوان، مائده / 2 (نگارنده).
پس حرام است بله طبق معنایی که ما برای آیه اختیار کردیم اگر ازدواج با کتابیه منجرّ به تقویت دشمنان خدا و رسول در مسیر دشمنی آنها و در مسیر مذهب باطل آنها باشد این ازدواج ممنوع است و در غیر این مورد، دلیلی بر حرمت محبت نداریم. «* و السلام *»
1382/7/27 یکشنبه درس شمارۀ (568) کتاب النکاح/سال ششم
اشاره
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ