نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 17 صفحه 102

قوله: «اربعا من الحرائر أو أمتین و حرّتین» برای اینکه عدد به چهار برسد فروض دیگری نیز هست. شخص اگر حر باشد می تواند چهار حره بگیرد ولی بیش از دو أمه

نمی تواند به عنوان ازدواج دائم بگیرد، اما به عنوان ملکیت و تحلیل و نکاح انقطاعی بیش از دو امه می تواند بگیرد، بنابراین می تواند دو امه و دو حره یا سه حره و یک امه به نحو دوام بگیرد اما سه أمه و یک حرّه نمی تواند بگیرد، بنابراین اینکه در متن فرموده: «أو أمتین و حرّتین» یعنی حد اکثر دو أمه می تواند بگیرد.

قوله: «و لو کان عبداً استدام حرّتین أو حرّه و أمتین و فارق سائرهنّ» اگر مرد، عبد باشد چهار أمه یا مقداری که به منزله چهار أمه است می تواند بگیرد. پس حد اکثر چهار أمه می تواند بگیرد و اگر حرّه بخواهد بگیرد هر حرّه به منزله دو أمه است قهراً حد اکثر دو حرّه می تواند بگیرد یا یک حرّه و دو أمه می تواند بگیرد اما نمی تواند دو حرّه و دو أمه یا دو حرّه و یک أمه بگیرد، چون دو حرّه خود به منزله چهار أمه است.

عنوان مسئله در کتب فریقین

موضوع «اسلم علی أکثر من اربع من المنکوحات» از زمان معصومین علیه السلام و در کتب فریقین از قدیم تا حال معنون بوده است.

در کتب ما روایات مسئله در کافی و تهذیب آمده است، منتها بین ما و اهل سنت برخی بحث ها وجود دارد و برخی بحث ها در میان فقهاء شیعه فی الجمله وجود دارد.

اینکه چهار زن را باید انتخاب کند و ما زاد را رها کند و نیازی هم به طلاق نیست، این مطلب مورد اختلاف نیست. ظاهر تعبیرات این است که رها کند و نیاز به طلاق نیست. پس به مجرد اختیار و انتخاب، بقیه رها می شوند.

مقتضای اطلاق کلمات بزرگان این است که فرقی نیست بین اینکه آن عدد را دفعهً و فی عقد واحد به ازدواج خود در آورده باشد و یا در دو دفعه یا بیشتر به صورت تدریجی به عقد خود در آورده باشد و یا آنکه به دو عقد یا بیشتر در زمان واحد ازدواج کرده باشد مثل آنکه برخی از زن ها را خودش عقد کرده باشد و بقیه را وکیلش در همان زمان به عقد او در آورده باشد.

یا آنکه اگر ولی دارد مثل پدر و جد آن دو ولی در زمان واحد هر یک برخی از زن ها را به او تزویج کنند. پس زمان واحد است اما عقد واحد نیست. پس فرقی بین وحدت زمان و تعدد زمان نیست. همان طور که فرقی بین وحدت عقد و تعدد آن نیست.

همچنین فرقی نیست بین اینکه این زن ها مدخول بها باشند یا نباشند یا برخی مدخوله و برخی غیر مدخوله باشند، همچنین فرقی نیست که از زن های سابق اختیار کند یا از زن های أخیر و لاحق انتخاب کند. پس از چهار جهت مسئله اطلاق دارد.