نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 17 صفحه 129

3 - مختار مرحوم آخوند در کفایه:

ایشان می فرماید: در همین شکل «اکرم العلماء دائماً» تخصیص عام نسبت به بخشی از زمان به دو نحو ممکن است: یکی اینکه فردی از همان زمان اول تخصیص خورده، مثلاً از دوشنبه که وجوب اکرم علماء آغاز می شود، زید نسبت به قسمتی از اول دوشنبه یا بیشتر، تخصیص خورده باشد. در این نحو از تخصیص تمسک به عام جهت وجوب اکرام زید بعد از زمان استثناء شده اشکالی ندارد، و حکم می شود که مبدأ اکرام زید به جهت دلیل خاص تأخیر افتاده است، همچنان که در أَوْفُوا بِالْعُقُودِ ، وجوب وفاء به عقد به خاطر خیار عیب و امثال آن در بخش اول زمان تخصیص خورده، اما هنگامی که فوریت از بین رفت، برای لزوم عقد و انتفاء حق خیار در زمان های بعدی می توان به عموم حکم تمسک کرد. و اما نحوه دوم: این است که

فرد مستثنی، از قسمت اول زمان خارج نگردیده بلکه از قسمت های بعدی زمان خارج شده باشد. مثل اینکه زید روز چهارشنبه وجوب اکرام نداشته باشد، در حالی که از روز دوشنبه حکم متوجه همه شده است، در این صورت چون استدامه حکم نسبت به آن فرد از وسط قطع شده است، حکم نسبت به او از دست رفته است و دلیل دیگری که موجب تمسک به عام در قسمت های بعدی زمان نسبت به او شود وجود ندارد.

4 - اشکال استاد مد ظله به فرمایشات مرحوم شیخ و مرحوم آخوند:

البته شرایط موجود برای طرح کامل مسئله مناسب نیست، در عین حال آنچه که به طور خلاصه می توان در این فرصت مطرح کرد این است که میزان در مسائل فقهی و این گونه مباحث، این نیست که ما خود را با تکلف و زحمت فراوان، وارد بحث های دقیقی کرده و برای پاسخ گویی به مسائل مورد نیاز، از آنها نتیجه گیری نماییم، بلکه معیار در فهم عبائر و تعبیراتی که به ما رسیده، فهم و ادراک عرف بسیط و معمولی است. زیرا بسیاری از این مباحث که در حوزه ها شایع است، قابل تفهیم به عرف نبوده و عرف متعارف، چیزی از آن نمی فهمد، و این خود دلیل روشنی است برای صحت مدعای ما.

بر این اساس، آنچه که به حسب ارتکازهای عرفی به نظر می رسد، این است که «اکرم العلماء دائماً» و «اکرم العلماء فی کل یوم» و حتی «اکرم العلماء فی کل ساعه» و امثال آنها، همه حاکی از مراد واحد بوده و تفاوتی بین آنها نیست. همچنان که عرف بین اینکه خروج یک فرد از تحت عام از قسمت اول زمان باشد یا از وسط آن، فرقی قائل نیست و آنها را یکسان تلقی می کند. بنابراین، علی رغم آنکه ما با طرح این گونه مباحث، بین اکرم العلماء دائماً و اکرم العلماء فی کل یوم، تفاوت قائل می شویم، و یا در صورتی که فرد خارج شده، از اول زمان خارج شده باشد اصاله العموم را نسبت به زمان های بعد محفوظ می دانیم و چنانچه از وسط خارج شده باشد، اصاله العموم

را قابل تمسک نمی دانیم، عرف متعارف معمولی، بین آن دو تعبیر، و بین این دو نوع خروج، فرقی قائل نیست.

نادرستی فرمایش مرحوم آقای آخوند را به گونه ای دیگر نیز می توان مطرح ساخت؛ به ایشان عرض می کنیم: خروج زید از تحت عام، دائر مدار ارتکاب یکی از دو خلاف ظاهر است:

1 - تصرف در ظاهر عموم، و رفع ید از آن در مورد زید.