- اشاره 1
- اشاره 1
- 1382/9/26 چهارشنبه درس شمارۀ (586) کتاب النکاح/سال ششم 1
- الف) در این جلسه حکم ارتداد أحد الزوجین قبل از دخول از حیث پرداخت مهر مورد بحث و بررسی قرار گرفته 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 2 - ادله عدم استحقاق زوجه مرتده نسبت به مهریه 2
- 1 - ارتداد زوجه قبل از دخول و عدم استحقاق مهر 2
- متن شرایع: 2
- 3 - بررسی استدلال صاحب حدائق 3
- 4 - کلام صاحب حدائق در مورد معارض روایت 3
- 5 - نقد استاد مد ظله 4
- 6 - بیان استاد مد ظله 4
- ب) ارتداد زوج و لزوم پرداخت نصف مهر یا تمام آن 5
- 1 - کلام صاحب جواهر 5
- اشاره 5
- 2 - اشکال استاد مد ظله به کلام صاحب جواهر 6
- اشاره 6
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 6
- 2 - نقد استاد مد ظله: 7
- ادامه بحث درباره مهریه زنی که شوهرش مرتد شده است: 7
- اشاره 7
- 3 - کلام صاحب جواهر: 9
- اشاره 10
- خلاصۀ درس این جلسه: 10
- 1 - کلام محقق در شرایع: 11
- 2 - استدلال به اجماع در حکم به بقاء زوجیت 11
- الف - بررسی حکم زوجیت کتابیه بعد از اسلام شوهرش 11
- اشاره 12
- 3 - توضیح کلامی از صاحب جواهر 12
- ب - بررسی روایات مسئله 12
- 1 - صحیحه عبد الله بن سنان: 13
- 2 - صحیحه حلبی: 13
- ج - اشاره به بحث اسلام زن و بقاء شوهر بر کفر 14
- 4 - نقد استاد - مد ظله - نسبت بر استدلال به روایات فوق در محل بحث 14
- اشاره 14
- 3 - روایت دعائم الاسلام 14
- 2 - توضیحی درباره متن حدیث و ارتباط آن با محل بحث ما 15
- 1 - روایت عبید بن زراره 15
- 3 - بررسی سند روایت عبید بن زراره و اثبات وثاقت قاسم بن محمد جوهری 16
- اشاره 17
- روایت ابن ابی عمیر از قاسم بن محمد جوهری 18
- روایت صفوان بن یحیی از قاسم بن محمد جوهری 19
- ج - نقل سایر روایات محل بحث 20
- خلاصۀ درس این جلسه: 21
- اولویت جواز نکاح استدامه از جواز نکاح ابتداءً در کلام صاحب جواهر 21
- اشاره 21
- اشاره 21
- توضیح و تکمیل کلام صاحب جواهر و دفاع از کلام ایشان 22
- مفاد آیه لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ 23
- روایت سوم: مرسله ابن ابی عمیر: 25
- بقیه روایات مسئله 25
- روایت اول: روایت دعائم الاسلام: 25
- خلاصۀ درس این جلسه: 26
- اشاره 26
- الف) ادامه بحث درباره اسلام زوج و استدامه نکاح 27
- 1) تذکر نکته ای در کلام صاحب جواهر رحمه الله 27
- 2) استدامه نکاح در مسئله فوق مشروط به کتابی بودن زوج نیست 27
- متن شرایع: 27
- 3) آیا کتابیه بودن زوجه، در استدامه نکاح بعد از اسلام زوج لازم است؟ 28
- 4) نظر استاد مد ظله 28
- 1) مضی عدّه که موجب انفساخ می شود ناقل است یا کاشف؟ 29
- ب) توضیحی پیرامون مرسله ابن ابی عمیر 29
- اشاره 29
- اشاره 30
- خلاصۀ درس این جلسه: 30
- اعتبار شرط کتابی بودن یا ذمّی بودن در ناحیه زوج در کلمات قدماء 31
- اسلام زوج بعد از کفر و بررسی اعتبار کتابی بودن زوج 31
- عدم اعتبار ذمّی بودن مرد به حسب ادله 33
- اعتبار یا عدم اعتبار این شرط در ناحیه زن در کلمات فقهاء 33
- اشاره 33
- مقتضای ادله آیا اشتراط ذمیّه بودن زن است یا نه؟ 34
- نقد کلام صاحب ریاض 36
- خلاصۀ درس این جلسه: 37
- اشاره 37
- اشاره 37
- اگر زوجه کتابی مسلمان شد، آیا عقد نکاح آنها منفسخ می شود یا خیر؟ 37
- الف) نقل روایاتی که دلالت دارد بر اینکه با اسلام زوجه، عقد منفسخ می شود: 38
- ب) نقل روایاتی که دلالت دارد بر اینکه با اسلام زوجه عقد منفسخ نمی شود: 41
- اشاره 44
- بررسی روایات دال بر بقاء زوجیت کتابیه مسلمان شده 44
- خلاصۀ درس این جلسه: 44
- 1 - مرسله جمیل بن دراج 45
- اشاره 45
- 3 - مرسله ابن ابی عمیر 45
- 2 - موقوفه یا مضمره یونس 45
- دفع توهم اجماع بر اشتراط ذمی بودن زن در بقاء زوجیت 46
- بررسی و توضیح دلالت مرسله ابن ابی عمیر 46
- 4 - روایت عبید بن زراره 47
- بیان وجه اختصاص ذکر حکم در روایت به زن 47
- اشاره 48
- بررسی دلالت روایت: 48
- 5 - روایت دعائم الاسلام 48
- 6 - عبد الله بن جعفر (فی قرب الاسناد) 48
- خلاصۀ درس این جلسه: 49
- اشاره 49
- بررسی سند روایت: 49
- ب) روایات معارض با روایات مربوط به بقای عقد 50
- روایت اول: صحیحه عبد الله بن سنان: 50
- الف) بحثی درباره دو روایت مربوط به میراث: 50
- روایت دوم: صحیحه بزنطی: 50
- روایت سوم: روایت سکونی: 52
- روایت چهارم: جعفریات 53
- روایت ششم: روایت منصور بن حازم 54
- ج) چگونگی جمع بین روایات متعارض: 54
- روایت پنجم: روایت سکونی 54
- اشاره 55
- 2 - دسته دوم (روایات دال بر عدم بقاء نکاح و لزوم رعایت عده) 56
- خلاصۀ درس این جلسه: 56
- 1 - دسته اول (روایات دال بر بقاء نکاح) 56
- الف) دسته بندی روایات وارد در مسئله 56
- اگر زوجه کتابی مسلمان شود ولی زوج کتابی بر دین خود باقی بماند آیا نکاح باقی می ماند یا منفسخ می گردد؟ 56
- اشاره 57
- 1 - جمع روایات توسط شیخ طوسی رحمه الله: 57
- ب) بیان جمع بین دو دسته از روایات 57
- 3 - جمع دوم روایات در روضه المتقین 58
- 4 - بررسی این جمع ها توسط استاد مد ظله: 58
- 6 - توضیح نظر صاحب حدائق رحمه الله 59
- 5 - نظر صاحب حدائق رحمه الله 59
- 7 - نظر استاد مد ظله در مورد مطلب صاحب حدائق رحمه الله 59
- 8 - توضیح بیشتر عبارت شیخ طوسی در تهذیب و استبصار 60
- اشاره 61
- ج) بررسی مرجحات هر کدام از دو دسته روایات 61
- 2 - ترجیح یکی از دو دسته از روایات به وسیله مخالفت با عامه. 63
- 3 - ترجیح یک دسته از روایات به وسیله موافقت با کتاب 64
- خلاصۀ درس این جلسه: 65
- اشاره 65
- جواب صاحب حدائق از تمسک به آیه 66
- تمسک فقهاء از جمله فیض به آیه نفی سبیل برای تقدیم روایت منصور 66
- اشاره 66
- اشکال استاد بر تمسک بر آیه در مقام 67
- اشکال استاد مد ظله بر صاحب حدائق: 67
- اشاره 68
- بررسی مسئله اسلام زوج و دلائل صاحب ریاض و جواهر: 68
- اما دلایل صاحب جواهر: 69
- اشاره 70
- الف) مرجحات در تعارض خبرین 71
- خلاصۀ درس این جلسه: 71
- 1 - نظر آقای خویی (رحمه الله) 71
- تقریر محل نزاع 72
- بیان قاعده در بحث 72
- استدراک 73
- اشاره 73
- ب) توضیحی پیرامون کلام شیخ 73
- د) اشتباهی از شیخ طوسی 74
- نکته ای دیگر 74
- متن شرایع: 74
- اشاره 75
- خلاصۀ درس این جلسه: 75
- 1 - صحیحه عبد الله بن سنان و تقریب استدلال به آن 76
- الف) ادله بقاء نکاح در فرض اسلام زوج (کلام صاحب جواهر) 76
- اشاره 76
- 2 - مناقشه استاد مد ظله به تقریب فوق 77
- 4 - نظر استاد مد ظله در مورد اعتبار روایات موقوفه 78
- اشاره 79
- خلاصۀ درس این جلسه: 79
- اشاره 80
- اسلام زوج کتابیه 80
- دلیل اول: اجماع 80
- اشاره 80
- نظر صاحب حدائق 80
- اشکال صاحب حدائق به روایت مرسله ابن ابی عمیر 81
- توضیحی درباره مدلول این روایت 82
- اشاره 83
- اشکال اول بر صاحب حدائق 83
- نقد استاد مد ظله نسبت به فرمایش صاحب حدائق 83
- اشاره 84
- ادله مسئله از نظر استاد مد ظله 84
- منشأ کلام صاحب حدائق 84
- دلیل اول: برای اثبات بقاء عقد در صورت اسلام زوج می توان به روایت یونس استدلال کرد. 85
- تناقضی در کلام صاحب جواهر 85
- نظر مرحوم آقای خویی در تعارض بین روایات 86
- دلیل دوم: مرسله ابن ابی عمیر از محمد بن مسلم 86
- دلیل سوم: مرسله جمیل بن دراج 86
- نتیجه بحث 87
- بعضی از فروع مسئله 87
- حکم مسئله از نظر روایات 88
- الف) محدودیت در ناحیه زوجه: 88
- ب) محدودیت در ناحیه زوج 89
- الف) بیان صور مختلف انتقال از دینی به دین دیگر: 90
- خلاصۀ درس این جلسه: 90
- اشاره 90
- ب) تذکری به روش عملی مرحوم آقای بروجردی در ارتباط با کلمات فقهای سابق: 92
- 1 - عبارت مرحوم محقق در شرایع: 92
- ج) مطالعه برخی از عبائر سابقین در زمینه مسئله مورد بحث: 92
- 2 - عبارت مرحوم شیخ در خلاف (مسئله 103): 93
- 3 - عبارت مرحوم شیخ در خلاف (مسئله 104): 94
- 4 - عبارت مرحوم شیخ در مبسوط: 96
- اختلاف کلام شیخ در مبسوط و خلاف 97
- اشاره 97
- اشاره به کلام شیخ در خلاف 97
- خلاصۀ درس این جلسه: 97
- اشاره به تاریخچه فقهی مسئله و اختلاف فقهاء در موضوع آن 98
- ظاهر استدلال صاحب شرایع 98
- اشکال های وارد بر این استدلال 98
- بررسی ادله مسئله 98
- اشاره 98
- اشاره به ضعف استدلال به اجماع در مسئله 99
- اشاره 100
- خلاصۀ درس این جلسه: 100
- تقریر استدلال معقول در فرض مسلمان بودن زوج 100
- عبارت شرایع و توضیحی پیرامون آن 101
- عنوان مسئله در کتب فریقین 102
- اشاره 103
- روایات مسئله نزد عامّه 103
- روایت طبق نقل جامع ترمذی 104
- اشاره 105
- روایات مسئله نزد خاصه 105
- روایت اول: این روایت در کافی و تهذیب نقل شده است. 105
- روایت دوم: الجعفریات 106
- روایت چهارم: العوالی: 107
- روایت سوم: الدعائم 107
- خلاصۀ درس این جلسه: 108
- الف) روایات متعدد در مورد اسلام زوج بر بیش از چهار زن و اطمینان به صدور آنها از معصوم علیه السلام 108
- اشاره 108
- ب) آیا با تمسک به ترک استفصال می توان حکم به تخییر و انتخابی که در روایات آمده است را در مورد عدم اسلام زنان یا امه بودن آنها نیز ثابت دانست؟ 109
- ج) مقتضای قاعده اولیه در مورد اسلام آوردن بر اکثر از اربع زوجات چیست؟ 110
- 2 - نظر استاد مد ظله درباره مقتضای قاعده اولیه 110
- 1 - ذکر فرعی از فروع مسئله که فقهاء در ذیل آن مقتضای قاعده را صحت ازدواج و انتخاب ذکر کرده اند. 110
- اشاره 111
- بحث درباره این بود که مرد غیر مسلمانی (کتابی) که بیش از مقدار حدّ نصاب زوجه داشت ، اگر مسلمان شد، 112
- اشاره 112
- خلاصۀ درس این جلسه: 112
- 2 - روایت خاصه 113
- 1 - روایات عامه 113
- الف: روایات مسئله 113
- ب: تأمل از لحاظ در عقد واحد بودن یا در عقود متعدد بودن 114
- 1 - دسته اول: روایات دال بر حق اختیار زوج 115
- ج: بررسی روایات مسائل مشابه و دسته بندی آنها 115
- روایت عنبسه بن مصعب: 117
- 2 - دسته دوم: روایات دال بر اعتبار من تقدم اسمها عند العقد 117
- 3 - جمع بندی بین دو دسته روایات 118
- د: تأمل در روایت از جهت مسلمان شدن بعضی زوجات و مسلمان نشدن بعض دیگر 119
- ه: طرح فرعی دیگر در مسئله 120
- اشاره 121
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 121
- الف) حکم عناوین محرمه ای که قبل از مسلمان شدن کافر بر او حرام نبود، بعد از اسلام او چیست؟ 122
- 1 - نقل کلام فقهاء: 122
- 2 - مناقشه استاد مد ظله بر کلام صاحب جواهر 123
- اشکال صغروی: 123
- اشاره 123
- اشکال کبروی به کلام صاحب جواهر 124
- 3 - بررسی دلیل مسئله به نظر استاد مد ظله 125
- 4 - بحث اصولی (تمسک به عام نسبت به مصداقی که در قسمتی از زمان از آن خارج شده): 125
- اشاره 126
- 3 - نقد استاد مد ظله: 127
- 1 - اشاره ای به مباحث جلسه گذشته: 127
- 2 - نظر صاحب جواهر: 127
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 127
- الف) تحقیق درباره مستند اجرای حکم حرمت بر عناوین محرمه ای که قبل از اسلام کافر، تخصیصاً برای او حرام نبوده، با استفاده از برخی روایات: 127
- 2 - نظر مرحوم شیخ در رسائل و مکاسب: 128
- ب) پی گیری تحقیق در مسئله مورد بحث با استفاده از یک مبحث اصولی: 128
- 1 - طرح مسئله اصولی تمسک به عام نسبت به مصداقی که در قسمتی از زمان، از آن خارج گردیده: 128
- 4 - اشکال استاد مد ظله به فرمایشات مرحوم شیخ و مرحوم آخوند: 129
- 3 - مختار مرحوم آخوند در کفایه: 129
- 5 - بیان مختار استاد - مد ظله - در مسئله: 130
- 6 - تطبیق مسئله بر ما نحن فیه: 130
- اشاره 131
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 131
- الف) اشاره به حکم نکاح کافر کتابی که اسلام آورده و زوجات او بیش از حدّ نصاب نیست: 131
- اشاره 131
- 2 - توضیح و نظر استاد مد ظله: 132
- 1 - متن شرایع با توضیحی از استاد مد ظله: 132
- ب) بررسی حکم اجبار زوجه ذمیّه بر غسل از سوی شوهر مسلمان وی: 132
- 3 - پاسخ شبهه مذکور و دفاع از عبارت مرحوم محقق: 133
- 2 - شبهه عدم امکان اجبار بر امر عبادی متوقف بر قصد قربت: 133
- 1 - متن شرایع با توضیحی از استاد: 134
- 4 - حق استمتاع مرد از زوجه و وظایف او در این زمینه: 134
- ج) تحقیقی درباره جواز منع زوجه از شرب خمر و اکل لم خنزیر: 134
- 2 - تمسک به صحیحه معاویه بن وهب: 135
- 3 - ایراد صاحب جواهر قدس سرّه بر استدلال به صحیحه معاویه بن وهب با توضیح استاد مد ظله: 136
- 4 - نظر استاد مد ظله: 136
- 1 - ذکر یک مقدمه: 137
- د) کیفیت اختیار چهار زن از میان زنانی که تعدادشان بیش از حد نصاب است 137
- اشاره 137
- 2 - وسیله تحقق اختیار: 137
- 4 - احتمالات اربعه در مسئله اختیار: 138
- 5 - اقرب احتمالات در مسئله از نظر استاد مد ظله: 139
- الف) کیفیت اختیار 140
- 1 - اختیار توسط الفاظی چون «اخترک» و «أمسکتک» 140
- متن شرایع: 140
- خلاصۀ درس این جلسه: 140
- اشاره 140
- 2 - اختیار به واسطه صیغه «طلاق» 141
- اشاره 141
- ب اشکال به دلالت صیغه طلاق بر انتخاب و پاسخ مرحوم صاحب جواهر به آن 141
- نظر استاد مد ظله در مورد تحقق اختیار به واسطه «طلاق» 142
- خلاصۀ درس این جلسه: 143
- الف) تفاوت خطاب طلقتکن به زنان زائد بر حدّ نصاب با خطاب اخترت فراقکن 143
- اشاره 143
- ب) آیا بقاء نکاح زوجات کمتر از حد نصاب احتیاج به انشاء بقاء نکاح دارد؟ 145
- ج) بررسی اشکالات وارد بر کلام صاحب شرایع 146
- الف) ادامه تحقیق درباره مقصد صاحب جواهر از ابطال زوجیت به وسیله انتخاب: 147
- اشاره 147
- خلاصۀ درس این جلسه: 147
- 1 - یادآوری برداشت استاد مد ظله از کلام صاحب جواهر: 147
- 2 - تصحیح برداشت استاد مد ظله از عبارت صاحب جواهر: 148
- 2 - اشکال صاحب جواهر مبنی بر کفایت فرض منکوحه بودن از سوی قاصد طلاق به فرمایش مرحوم محقق: 149
- ب) تفاوت اراده طلاق زنان زائد بر حد نصاب با اراده فراق از آنان: 149
- 1 - کلام مرحوم محقق با توضیح استاد مد ظله: 149
- ج) بررسی حکم نکاح مادر و دختری که در عقد کافر بوده اند: 150
- 1 - متن شرایع با توضیح استاد مد ظله: 150
- 2 - نظر شیخ طوسی در خلاف و مبسوط: 151
- 3 - دو توجیه برای فرمایش شیخ توسط علامه در مختلف: 151
- 6 - تأیید کلام جواهر توسط استاد مد ظله و ردّ فرمایش شیخ: 152
- 5 - اشکال جواهر به پاسخ علامه: 152
- خلاصۀ درس این جلسه: 153
- اشاره 153
- فتوای شیخ در جواز اختیار ام یا بنت در صورت اسلام آوردن کافر، بعد از ازدواج و قبل از دخول به آنها 153
- اشاره 153
- توجیه اول برای فتوای شیخ 154
- توجیه دوم 154
- بیان فسخ بودن جدایی ناشی از اختلاف دین 155
- اشاره 155
- بررسی حکم مهریه زن مسلمان شده قبل از دخول 155
- دلیل اول صاحب جواهر بر سقوط مهریه 155
- اشاره 155
- دلیل دوم: صحیحه عبد الرحمن بن الحجاج 156
- اشاره 156
- بررسی استدلال صاحب جواهر 156
- اشاره به دو احتمال خصوصیت در موثقه سکونی و ردّ آنها 157
- اشاره 158
- بیان ترجّح صحاح در مقابل موثقات 158
- 2 - حکم مهریه در صورت اسلام زوج قبل از دخول 159
- خلاصۀ درس این جلسه: 159
- 1 - (تکمله) راجع به توجیه فتوای سابق شیخ رحمه الله 159
- اشاره 159
- بررسی ادله اقوال 160
- ب) منشأ قول صاحب جواهر 160
- الف - اشاره به سببیت عقد نسبت به ملکیت تمام مهر 160
- اشکال این قول 160
- ج) ادله تنصیف مهر در صورت فسخ قبل از دخول 161
- 3 - حکم مهریه در صورت اسلام بعد از دخول 162
- اشاره 162
- بیان مقصود از تقارن در اسلام زوجین 162
- 1) استدراک از بحث قبل: 163
- 2) شک در تقدم و تأخر اسلام زوجین 163
- اشاره 163
- خلاصۀ درس این جلسه: 163
- 3) فروض مسئله: 164
- عبارت محقق: 165
- خلاصۀ درس این جلسه: 165
- اشاره 165
- شرح عبارت محقق 166
- اشاره 167
- ب حکم عدم تعیین مهر 167
- ج حکم مهر قرار دادن خمر و خنزیر 167
- اشاره 167
- بررسی حکم عدم تعیین مهر با دخول به او 167
- بررسی وجوه مختلف مهر بودن خمر توسط جواهر 168
- اشاره 168
- مختار صاحب جواهر: 169
- اشکال وارد بر مختار صاحب جواهر 169
- اشاره 170
- 1 - متن شرایع: 171
- خلاصۀ درس این جلسه: 171
- الف) اختلاف دین زوجین به منزله طلاق نیست، بلکه فسخ است. 171
- 3 - عدم دلالت تعبیر وارد در روایات بحث ارتداد، بر تنصیف مهر در صورت اسلام زوج 172
- 4 - قوله رحمه الله «و لو لم یسمّ مهراً و الحال هذه کان لها المتعه کالمطلقه و فیه تردد» به همراه نقد گفتار صاحب جواهر 173
- اشاره 175
- الف) کلام مرحوم صاحب جواهر 175
- ب) بررسی سند دو روایت (اثبات وثاقت «طلحه بن زید» و «جعفر بن محمد بن مسرور») 176
- خلاصۀ درس این جلسه: 179
- اشاره 179
- الف - طرح بحث 180
- 1 - کلام صاحب قاموس الرجال 180
- اشاره 180
- بحث دربارۀ اتحاد جعفر بن محمد بن مسرور با جعفر بن محمد بن قولویه صاحب کامل الزیارات 180
- ب - اشاره به ادله عدم اتحاد 180
- 2 - نقد کلام قاموس الرجال توسط استاد مد ظله 181
- 1 - نقل عبارت نجاشی در ترجمه ابن قولویه و در ترجمه ابن مسرور علی 183
- ج - اشاره به ادله اتحاد 183
- اشاره 183
- قرینه اول: 185
- 2 - قرائن اتحاد ابن مسرور و ابن قولویه 185
- 1 - حسین بن محمد بن عامر 186
- 4 - قاسم بن محمد بن علی بن ابراهیم همدانی 188
- 3 - پدر ابن مسرور 188
- 2 - محمد بن عبد الله بن جعفر حمیری 188
- 5 - حسن بن عبد الله بن محمد بن عیسی 189
- قرینه دوم: 190
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 191
- اشاره 191
- 2 - فرمایش مرحوم شهید اول در دروس: 192
- اشاره 192
- 3 - نقد استاد مد ظله: 192
- الف) یادآوری مسئله تنزیل مرتد به منزله میّت: 192
- 1 - اشاره ای به نظر مشهور و نظر شهید در مورد کاشفیت و ناقلیت بقاء بر ارتداد: 193
- 2 - نظر صاحب شرایع در مورد حکم مهر المثل بنا بر مبنای مشهور: 194
- 3 - فرمایش صاحب جواهر و تأیید آن توسط استاد مد ظله: 194
- اشاره 195
- الف) پرداخت مهر المثل مبتنی بر بینونت حقیقی زوجین است: 195
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 195
- ب) بررسی مفاد روایت أبو بکر حضرمی: 196
- 2 - احتمالات سه گانه درباره نحوه بینونت بنا بر نقل کافی: 196
- 1 - متن روایت بنا بر نقل کافی و توضیحی درباره آن: 196
- 3 - متن روایت بنا بر نقل صدوق و شیخ: 197
- 4 - اختلاف متن کافی با تهذیب و فقیه و سبب آن: 198
- 5 - توجیه روایت بنا بر نقل صدوق و شیخ: 199
- مسئله ششم از مسائل اختلاف زوج و زوجه در اسلام و کفر 200
- اشاره 200
- خلاصۀ درس این جلسه: 200
- اشاره 201
- اشاره 202
- اما بنا بر کشف که صاحب جواهر طبق کشف مسئله را تمام کرده است حکم مسئله چیست؟ 202
- مناقشه در کلام صاحب جواهر قدس سرّه 202
- فرمایش صاحب جواهر در مقام 202
- توجیه کلام صاحب جواهر و نقد آن 203
- اشاره 204
- الف) ادامه بررسی حکم ازدواج وثنی تازه مسلمان با خواهر زوجه سابق یا خامسه: 204
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 204
- 2 - توضیح بیشتر استاد مد ظله: 205
- 3 - نقد استاد مد ظله: 205
- 1 - کلام صاحب جواهر: 205
- 5 - نقد استاد مد ظله: 206
- 4 - عدم جریان استصحاب استدامه کفر از نظر صاحب جواهر و توجیهی برای آن: 206
- 6 - طرح یک اشکال: 206
- 7 - پاسخ اشکال توسط صاحب جواهر و تأیید استاد مد ظله: 207
- ب) بررسی حکم ازدواج شوهر غیر مسلمان وثنیه ای که اسلام آورده، با خواهر زوجه اش در ایام عده او: 207
- 1 - متن شرایع: 207
- خلاصۀ درس این جلسه: 208
- 2 - توضیح: 208
- اشاره 208
- اشاره 209
- ادامه بررسی جریان استصحاب استقبالی در مسئله 209
- بیان عدم جریان اصاله الاحتیاط در مقام 209
- اشاره به عدم جریان اصاله السلامه در مقام 209
- اشاره به یکی از خصوصیات دخالت در مطلوبیت و عدم آن 210
- بررسی حکم ازدواج کافر با خواهرزنش بعد از اسلام زنش 210
- بیان مختار و تجدید نظر در مسئله 210
- اشاره 211
- الف - بررسی مسئله هفتم حکم مردی که بعد از اسلام مرتد شده که گاه زن کافر در عده مسلمان شده و گاه مسلمان نشده 211
- خلاصۀ درس این جلسه: 211
- 2 - توضیح مسئله و بیان صاحب جواهر رحمه الله در فرض اول مسئله 212
- 1 - متن مسئله: 212
- 3 - نقد استاد - مد ظله - بر کلام صاحب جواهر رحمه الله 212
- 1 - روایت سکونی: 213
- 2 - روایت منصور بن حازم 213
- 3 - روایت محمد بن مسلم 213
- ب - مروری بر روایات مسئله 213
- ج - بررسی فرض دوم مسئله هفتم 214
- 4 - نگاه کلی به روایات و بررسی حکم مسئله 214
- 1 - کلام صاحب جواهر رحمه الله 214
- 2 - بررسی کلام صاحب جواهر رحمه الله توسط استاد - مد ظله -: 215
- اشاره 215
- خلاصۀ درس این جلسه: 215
- 3 - مراعی بودن عقد در عده: 216
- الف) احتمالاتی که در کیفیت انفساخ عقد مطرح شده است. 216
- 1 - به نحو کشف: 216
- 2 - به نحو نقل: 216
- ب) بررسی روایت 217
- 2 - بیان روایت 217
- 1 - متن روایت محمد بن مسلم (مرسله ابن ابی عمیر) 217
- ج) بررسی حکم عقد وثنی که اسلام بیاورد و در زمان عده وثنیه، مرتد شود. 218
- د) بررسی حکم عقد وثنیه ای که مسلمان شود و زوج مرتد گردد. 219
- اشاره 220
- 1 - اشکال مقدر حکم به جواز اختیار 221
- خلاصۀ درس این جلسه: 221
- الف) بررسی جواز اختیار زن بعد از فوت او 221
- اشاره 221
- 2 - جواب محقق از اشکال 222
- 4 - جواب صاحب جواهر از شبهه مذکور (با توضیح استاد (مد ظله)) 222
- 3 - شبهه موجود در شمول ادله اختیار نسبت به زن فوت شده 222
- 7 - بیان جریان استصحاب تعلیقی در موارد عدم اختیار قبل از فوت 223
- 6 - اشکال دوم بر کلام جواهر 223
- 5 - اشکال اول بر کلام صاحب جواهر 223
- 8 - اشاره به حکومت استصحاب تعلیقی بر استصحاب تنجیزی محتمل در موارد آن 223
- ب) حکم فوت زوج قبل از اختیار زن های فوت شده 224
- خلاصۀ درس این جلسه: 225
- حکم وثنی و وثنیّه ای که مسلمان شده اند و عدد زن ها بیشتر از مقداری است که شرع اسلام صحیح می داند 225
- اقوال در مسئله 225
- اشاره 225
- اشاره 225
- مناقشه در کلام صاحب جواهر 228
- تصویر زوجیت مبهم 228
- اشاره 229
- خلاصۀ درس این جلسه: 229
- الف) اجرای قرعه برای تعیین زن ها در فرض موت زوج و زوجات 229
- متن شرایع: 230
- 2 - اشکال دوم اینکه: اصولاً قاعده «القرعه لکل امر مشکل» در جایی جاری می شود که راه حل دیگری برای حل مشکل به غیر از اجرای قرعه نباشد. 230
- 2 - اشکال استاد مد ظله به راه حل فوق 231
- اشاره 231
- 1 - بیان راه حلی ابتدایی برای حل مسئله 231
- 3 - راه حل استاد مد ظله برای رفع اشکال با تمسک به قاعده قرعه و عدم جواز تنصیف 232
- الف: تذکری راجع به مسئله قبل 233
- خلاصۀ درس این جلسه: 233
- اشاره 233
- ب: اعتداد تمامی زن ها در صورت فوت زوج قبل از اختیار 234
- 1 - لزوم احتیاط در اطراف علم اجمالی و اشکال استاد بر این بیان: 235
- 5 - بیانی از استاد برای لزوم اعتداد همگی با توجه به مبنای زوجیت لا بعین 236
- 2 - لزوم احتیاط با تمسک به استصحاب بقاء زوجیت و اشکال استاد بر این بیان 236
- 3 - لزوم احتیاط با تمسک به اصاله الاحتیاط در باب فروج و اشکال استاد بر این بیان 236
- 4 - بیانی از استاد برای لزوم احتیاط با تحفظ بر مبنای محقق رحمه الله و صاحب جواهر رحمه الله 236
- اشاره 237
- اشاره 237
- خلاصۀ درس این جلسه: 237
- مقتضای اصل تکلیفی و اصل وضعی در کلمات فقهاء در مقام 237
- مناقشه در بیان متقدم 238
- اشاره 239
- جریان اصل محکوم با اصل حاکم، طبق تحقیق و ادامه بحث 239
- مقایسه دو فتوای محقق حلی قدس سرّه در مقام 239
- مبدأ عدّه انفساخ 240
- حکم نفقه 241
- اشاره 242
- خلاصۀ درس این جلسه: 242
- بررسی حکم نفقه زن در صورت اسلام آوردن 242
- کلام محقق: 242
- اشکال استاد (مد ظله) بر جواهر رحمه الله 243
- اشکال صاحب جواهر بر محقق 243
- اشاره 243
- بررسی حکم مسئله نفقه زنان زائد بر چهار توسط استاد (مد ظله) 244
- بررسی حکم عدم کفائت توسط استاد (مد ظله) 244
- نظر مرحوم آقای آخوند رحمه الله در مسئله 244
- بررسی اصولی تقدم لا ضرر و لا حرج بر احتیاط 244
- اشکال استاد (مد ظله) بر مرحوم آخوند رحمه الله 245
- اشاره 245
- اشکال دوم بر جریان لا ضرر 246
- خلاصۀ درس این جلسه: 246
- اشکال اول بر جریان قاعده لا ضرر در مورد بحث 246
- جواب از اشکال مذکور 246
- اشاره 246
- اشاره 247
- بررسی حکم نفقه در صورت اسلام مرد و عدم اسلام زن 247
- تأمل صاحب جواهر در کلام محقق 247
- اشاره 247
- بررسی اشکال مذکور 247
- کلام محقق: 247
- فروع موجود در مسئله 248
- نظر استاد (مد ظله) 248
- احتمالات کلام صاحب جواهر در صورت شک در تمکین معتبر در وجوب نفقه 248
- نظر استاد (مد ظله) 249
- فرع دوم: اختلاف زن و مرد در متقارن بودن یا نبودن اسلام آن ها 249
- نظر استاد (مد ظله) در مسئله 249
- فرع اول: اختلاف زن و مرد در اسلام آوردن مرد، قبل از دخول یا بعد از دخول 249
- فرع چهارم: نحوه تقسیم ارث در صورت فوت زوج قبل از اختیار 250
- اشکال صاحب جواهر بر محقق رحمه الله 250
- فرع سوم: اختلاف زن و مرد در فاصله بین اسلام آوردن ها 250
- فرع پنجم: تقسیم ارث در صورت وارث نبودن بعضی از زن های بیش از حد نصاب 251
-1
روایت ابن ابی عمیر از قاسم بن محمد جوهری
روایت ابن ابی عمیر از قاسم بن محمد جوهری در چهار سند دیده شده است که همگی قطعاً یا ظاهراً یا ظناً محرّف است.
سند اول: وسائل 285:29 / ذیل 35630 به نقل از فقیه: ابن ابی عمیر عن القاسم بن محمد ولی همچنان که از مراجعه به صدر این سند و مراجعه به مصدر حدیث (فقیه 5285/132:4) به دست می آید، القاسم بن محمد محرف بوده، عنوان صحیح: القاسم بن عروه است.
سند دوم: تهذیب 298/87:8: «الحسین عن ابی ابی عمیر و فضاله عن القاسم عن رفاعه» قاسم در این سند به قرینه روایت از رفاعه قاسم بن محمد جوهری است، ولی با توجه به این که ابن ابی عمیر و فضاله و قاسم بن محمد جوهری هر سه از شاگردان رفاعه و از مشایخ حسین بن سعید می باشند، ظاهراً سند محرف بوده و عبارت صحیح: «و القاسم» بدل عن القاسم می باشد، علت تحریف واو به «عن» در مقدمه منتقی الجمان به نیکی بیان شده است، در خصوص سند فوق به ویژه حدیثی که موضوع آن با موضوع این حدیث نزدیکی دارد در کتاب حسین بن سعید(2) وارد شده که تأیید خوبی بر تحریف این سند است، در این سند قاسم بن محمد معطوف بر فضاله بوده و هر دو از رفاعه نقل کرده اند.
سند سوم: کافی 5/204:3 (و نیز در تهذیب 513/463:1 که ظاهراً برگرفته از کافی است): علی بن ابراهیم عن أبیه عن ابن ابی عمیر عن القاسم بن محمد عن الحسین بن عثمان...
1- (1) - این قسمت در هنگام تنظیم افزوده شد، این بحث چکیده بحثی است که در کتاب توضیح الاسناد در ذیل سند تهذیب 298/87:8 آورده ایم.
2- (2) - کتاب حسین بن سعید (چاپ شده به نام نوادر احمد بن محمد بن عیسی): 283/113.
غرابت سند را در تقریب اسانید کافی گوشزد کرده اند و وجهی برای محرف بودن سند ذکر کرده اند، به نظر می رسد که با توجه به تکرار این سند در کافی بدون «القاسم بن محمد» و نیز عدم روایت القاسم بن محمد از حسین بن عثمان در روایتی دیگر و نیز غرابت واسطه شدن قاسم بن محمد بین ابن ابی عمیر و استاد وی حسین بن عثمان، در این سند تحریف رخ داده «القاسم بن محمد» زائد می باشد.
می توان زائد شدن این عنوان را در این سند چنین توضیح داد که قبل از این سند در کافی روایتی است که در سند آن آمده است: احمد بن محمد بن خالد عن أبیه عن بعض اصحابه عن ابی عبد الله علیه السلام قال التعزیه الواجبه بعد الدفن، به نظر می رسد که «القاسم بن محمد» در این سند بعد از «أبیه» قرار داشته، زیرا محمد بن خالد از قاسم بن محمد جوهری فراوان روایت می کند، و قاسم بن محمد جوهری هم از «بعض اصحابه عن ابی عبد الله علیه السلام» در کافی 87/430:1 روایت کرده است، همچنین در کافی در همین کتاب الجنائز (3/167:3) چنین روایتی دیده می شود:... عن الحسین بن سعید عن القاسم بن محمد عن بعض اصحابه عن ابی عبد الله علیه السلام قال انّ الجنازه یؤذن بها الناس، ظاهراً عنوان «القاسم بن محمد» از این سند افتاده بوده و در حاشیه یا در لابلای سطور نگارش یافته و سپس به اشتباه در این سند حدیث بعدی درج شده است و بدین ترتیب این نام در بین ابن ابی عمیر و استاد وی حسین بن عثمان جا گرفته است.