- اشاره 1
- الف) در این جلسه حکم ارتداد أحد الزوجین قبل از دخول از حیث پرداخت مهر مورد بحث و بررسی قرار گرفته 1
- 1382/9/26 چهارشنبه درس شمارۀ (586) کتاب النکاح/سال ششم 1
- اشاره 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 1 - ارتداد زوجه قبل از دخول و عدم استحقاق مهر 2
- 2 - ادله عدم استحقاق زوجه مرتده نسبت به مهریه 2
- متن شرایع: 2
- 4 - کلام صاحب حدائق در مورد معارض روایت 3
- 3 - بررسی استدلال صاحب حدائق 3
- 6 - بیان استاد مد ظله 4
- 5 - نقد استاد مد ظله 4
- 1 - کلام صاحب جواهر 5
- ب) ارتداد زوج و لزوم پرداخت نصف مهر یا تمام آن 5
- اشاره 5
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 6
- اشاره 6
- 2 - اشکال استاد مد ظله به کلام صاحب جواهر 6
- 2 - نقد استاد مد ظله: 7
- ادامه بحث درباره مهریه زنی که شوهرش مرتد شده است: 7
- اشاره 7
- 3 - کلام صاحب جواهر: 9
- اشاره 10
- خلاصۀ درس این جلسه: 10
- 2 - استدلال به اجماع در حکم به بقاء زوجیت 11
- 1 - کلام محقق در شرایع: 11
- الف - بررسی حکم زوجیت کتابیه بعد از اسلام شوهرش 11
- 3 - توضیح کلامی از صاحب جواهر 12
- ب - بررسی روایات مسئله 12
- اشاره 12
- 1 - صحیحه عبد الله بن سنان: 13
- 2 - صحیحه حلبی: 13
- 4 - نقد استاد - مد ظله - نسبت بر استدلال به روایات فوق در محل بحث 14
- ج - اشاره به بحث اسلام زن و بقاء شوهر بر کفر 14
- اشاره 14
- 3 - روایت دعائم الاسلام 14
- 2 - توضیحی درباره متن حدیث و ارتباط آن با محل بحث ما 15
- 1 - روایت عبید بن زراره 15
- 3 - بررسی سند روایت عبید بن زراره و اثبات وثاقت قاسم بن محمد جوهری 16
- اشاره 17
- روایت ابن ابی عمیر از قاسم بن محمد جوهری 18
- روایت صفوان بن یحیی از قاسم بن محمد جوهری 19
- ج - نقل سایر روایات محل بحث 20
- اشاره 21
- اشاره 21
- خلاصۀ درس این جلسه: 21
- اولویت جواز نکاح استدامه از جواز نکاح ابتداءً در کلام صاحب جواهر 21
- توضیح و تکمیل کلام صاحب جواهر و دفاع از کلام ایشان 22
- مفاد آیه لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ 23
- روایت اول: روایت دعائم الاسلام: 25
- روایت سوم: مرسله ابن ابی عمیر: 25
- بقیه روایات مسئله 25
- خلاصۀ درس این جلسه: 26
- اشاره 26
- 1) تذکر نکته ای در کلام صاحب جواهر رحمه الله 27
- الف) ادامه بحث درباره اسلام زوج و استدامه نکاح 27
- 2) استدامه نکاح در مسئله فوق مشروط به کتابی بودن زوج نیست 27
- متن شرایع: 27
- 4) نظر استاد مد ظله 28
- 3) آیا کتابیه بودن زوجه، در استدامه نکاح بعد از اسلام زوج لازم است؟ 28
- 1) مضی عدّه که موجب انفساخ می شود ناقل است یا کاشف؟ 29
- اشاره 29
- ب) توضیحی پیرامون مرسله ابن ابی عمیر 29
- اشاره 30
- خلاصۀ درس این جلسه: 30
- اسلام زوج بعد از کفر و بررسی اعتبار کتابی بودن زوج 31
- اعتبار شرط کتابی بودن یا ذمّی بودن در ناحیه زوج در کلمات قدماء 31
- اشاره 33
- عدم اعتبار ذمّی بودن مرد به حسب ادله 33
- اعتبار یا عدم اعتبار این شرط در ناحیه زن در کلمات فقهاء 33
- مقتضای ادله آیا اشتراط ذمیّه بودن زن است یا نه؟ 34
- نقد کلام صاحب ریاض 36
- اشاره 37
- خلاصۀ درس این جلسه: 37
- اگر زوجه کتابی مسلمان شد، آیا عقد نکاح آنها منفسخ می شود یا خیر؟ 37
- اشاره 37
- الف) نقل روایاتی که دلالت دارد بر اینکه با اسلام زوجه، عقد منفسخ می شود: 38
- ب) نقل روایاتی که دلالت دارد بر اینکه با اسلام زوجه عقد منفسخ نمی شود: 41
- بررسی روایات دال بر بقاء زوجیت کتابیه مسلمان شده 44
- خلاصۀ درس این جلسه: 44
- اشاره 44
- 1 - مرسله جمیل بن دراج 45
- اشاره 45
- 3 - مرسله ابن ابی عمیر 45
- 2 - موقوفه یا مضمره یونس 45
- بررسی و توضیح دلالت مرسله ابن ابی عمیر 46
- دفع توهم اجماع بر اشتراط ذمی بودن زن در بقاء زوجیت 46
- 4 - روایت عبید بن زراره 47
- بیان وجه اختصاص ذکر حکم در روایت به زن 47
- بررسی دلالت روایت: 48
- اشاره 48
- 5 - روایت دعائم الاسلام 48
- 6 - عبد الله بن جعفر (فی قرب الاسناد) 48
- بررسی سند روایت: 49
- خلاصۀ درس این جلسه: 49
- اشاره 49
- روایت اول: صحیحه عبد الله بن سنان: 50
- ب) روایات معارض با روایات مربوط به بقای عقد 50
- روایت دوم: صحیحه بزنطی: 50
- الف) بحثی درباره دو روایت مربوط به میراث: 50
- روایت سوم: روایت سکونی: 52
- روایت چهارم: جعفریات 53
- ج) چگونگی جمع بین روایات متعارض: 54
- روایت ششم: روایت منصور بن حازم 54
- روایت پنجم: روایت سکونی 54
- اشاره 55
- 1 - دسته اول (روایات دال بر بقاء نکاح) 56
- الف) دسته بندی روایات وارد در مسئله 56
- اگر زوجه کتابی مسلمان شود ولی زوج کتابی بر دین خود باقی بماند آیا نکاح باقی می ماند یا منفسخ می گردد؟ 56
- خلاصۀ درس این جلسه: 56
- 2 - دسته دوم (روایات دال بر عدم بقاء نکاح و لزوم رعایت عده) 56
- اشاره 57
- 1 - جمع روایات توسط شیخ طوسی رحمه الله: 57
- ب) بیان جمع بین دو دسته از روایات 57
- 4 - بررسی این جمع ها توسط استاد مد ظله: 58
- 3 - جمع دوم روایات در روضه المتقین 58
- 5 - نظر صاحب حدائق رحمه الله 59
- 7 - نظر استاد مد ظله در مورد مطلب صاحب حدائق رحمه الله 59
- 6 - توضیح نظر صاحب حدائق رحمه الله 59
- 8 - توضیح بیشتر عبارت شیخ طوسی در تهذیب و استبصار 60
- اشاره 61
- ج) بررسی مرجحات هر کدام از دو دسته روایات 61
- 2 - ترجیح یکی از دو دسته از روایات به وسیله مخالفت با عامه. 63
- 3 - ترجیح یک دسته از روایات به وسیله موافقت با کتاب 64
- خلاصۀ درس این جلسه: 65
- اشاره 65
- جواب صاحب حدائق از تمسک به آیه 66
- اشاره 66
- تمسک فقهاء از جمله فیض به آیه نفی سبیل برای تقدیم روایت منصور 66
- اشکال استاد مد ظله بر صاحب حدائق: 67
- اشکال استاد بر تمسک بر آیه در مقام 67
- بررسی مسئله اسلام زوج و دلائل صاحب ریاض و جواهر: 68
- اشاره 68
- اما دلایل صاحب جواهر: 69
- اشاره 70
- الف) مرجحات در تعارض خبرین 71
- خلاصۀ درس این جلسه: 71
- 1 - نظر آقای خویی (رحمه الله) 71
- تقریر محل نزاع 72
- بیان قاعده در بحث 72
- اشاره 73
- ب) توضیحی پیرامون کلام شیخ 73
- استدراک 73
- متن شرایع: 74
- نکته ای دیگر 74
- د) اشتباهی از شیخ طوسی 74
- اشاره 75
- خلاصۀ درس این جلسه: 75
- الف) ادله بقاء نکاح در فرض اسلام زوج (کلام صاحب جواهر) 76
- اشاره 76
- 1 - صحیحه عبد الله بن سنان و تقریب استدلال به آن 76
- 2 - مناقشه استاد مد ظله به تقریب فوق 77
- 4 - نظر استاد مد ظله در مورد اعتبار روایات موقوفه 78
- خلاصۀ درس این جلسه: 79
- اشاره 79
- نظر صاحب حدائق 80
- اشاره 80
- اشاره 80
- اسلام زوج کتابیه 80
- دلیل اول: اجماع 80
- اشکال صاحب حدائق به روایت مرسله ابن ابی عمیر 81
- توضیحی درباره مدلول این روایت 82
- نقد استاد مد ظله نسبت به فرمایش صاحب حدائق 83
- اشکال اول بر صاحب حدائق 83
- اشاره 83
- اشاره 84
- ادله مسئله از نظر استاد مد ظله 84
- منشأ کلام صاحب حدائق 84
- تناقضی در کلام صاحب جواهر 85
- دلیل اول: برای اثبات بقاء عقد در صورت اسلام زوج می توان به روایت یونس استدلال کرد. 85
- دلیل سوم: مرسله جمیل بن دراج 86
- دلیل دوم: مرسله ابن ابی عمیر از محمد بن مسلم 86
- نظر مرحوم آقای خویی در تعارض بین روایات 86
- نتیجه بحث 87
- بعضی از فروع مسئله 87
- حکم مسئله از نظر روایات 88
- الف) محدودیت در ناحیه زوجه: 88
- ب) محدودیت در ناحیه زوج 89
- خلاصۀ درس این جلسه: 90
- الف) بیان صور مختلف انتقال از دینی به دین دیگر: 90
- اشاره 90
- ب) تذکری به روش عملی مرحوم آقای بروجردی در ارتباط با کلمات فقهای سابق: 92
- 1 - عبارت مرحوم محقق در شرایع: 92
- ج) مطالعه برخی از عبائر سابقین در زمینه مسئله مورد بحث: 92
- 2 - عبارت مرحوم شیخ در خلاف (مسئله 103): 93
- 3 - عبارت مرحوم شیخ در خلاف (مسئله 104): 94
- 4 - عبارت مرحوم شیخ در مبسوط: 96
- اشاره 97
- اختلاف کلام شیخ در مبسوط و خلاف 97
- اشاره به کلام شیخ در خلاف 97
- خلاصۀ درس این جلسه: 97
- اشکال های وارد بر این استدلال 98
- اشاره 98
- اشاره به تاریخچه فقهی مسئله و اختلاف فقهاء در موضوع آن 98
- ظاهر استدلال صاحب شرایع 98
- بررسی ادله مسئله 98
- اشاره به ضعف استدلال به اجماع در مسئله 99
- تقریر استدلال معقول در فرض مسلمان بودن زوج 100
- خلاصۀ درس این جلسه: 100
- اشاره 100
- عبارت شرایع و توضیحی پیرامون آن 101
- عنوان مسئله در کتب فریقین 102
- اشاره 103
- روایات مسئله نزد عامّه 103
- روایت طبق نقل جامع ترمذی 104
- روایت اول: این روایت در کافی و تهذیب نقل شده است. 105
- اشاره 105
- روایات مسئله نزد خاصه 105
- روایت دوم: الجعفریات 106
- روایت چهارم: العوالی: 107
- روایت سوم: الدعائم 107
- خلاصۀ درس این جلسه: 108
- الف) روایات متعدد در مورد اسلام زوج بر بیش از چهار زن و اطمینان به صدور آنها از معصوم علیه السلام 108
- اشاره 108
- ب) آیا با تمسک به ترک استفصال می توان حکم به تخییر و انتخابی که در روایات آمده است را در مورد عدم اسلام زنان یا امه بودن آنها نیز ثابت دانست؟ 109
- ج) مقتضای قاعده اولیه در مورد اسلام آوردن بر اکثر از اربع زوجات چیست؟ 110
- 1 - ذکر فرعی از فروع مسئله که فقهاء در ذیل آن مقتضای قاعده را صحت ازدواج و انتخاب ذکر کرده اند. 110
- 2 - نظر استاد مد ظله درباره مقتضای قاعده اولیه 110
- اشاره 111
- بحث درباره این بود که مرد غیر مسلمانی (کتابی) که بیش از مقدار حدّ نصاب زوجه داشت ، اگر مسلمان شد، 112
- خلاصۀ درس این جلسه: 112
- اشاره 112
- 2 - روایت خاصه 113
- 1 - روایات عامه 113
- الف: روایات مسئله 113
- ب: تأمل از لحاظ در عقد واحد بودن یا در عقود متعدد بودن 114
- ج: بررسی روایات مسائل مشابه و دسته بندی آنها 115
- 1 - دسته اول: روایات دال بر حق اختیار زوج 115
- 2 - دسته دوم: روایات دال بر اعتبار من تقدم اسمها عند العقد 117
- روایت عنبسه بن مصعب: 117
- 3 - جمع بندی بین دو دسته روایات 118
- د: تأمل در روایت از جهت مسلمان شدن بعضی زوجات و مسلمان نشدن بعض دیگر 119
- ه: طرح فرعی دیگر در مسئله 120
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 121
- اشاره 121
- 1 - نقل کلام فقهاء: 122
- الف) حکم عناوین محرمه ای که قبل از مسلمان شدن کافر بر او حرام نبود، بعد از اسلام او چیست؟ 122
- 2 - مناقشه استاد مد ظله بر کلام صاحب جواهر 123
- اشکال صغروی: 123
- اشاره 123
- اشکال کبروی به کلام صاحب جواهر 124
- 3 - بررسی دلیل مسئله به نظر استاد مد ظله 125
- 4 - بحث اصولی (تمسک به عام نسبت به مصداقی که در قسمتی از زمان از آن خارج شده): 125
- اشاره 126
- 3 - نقد استاد مد ظله: 127
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 127
- الف) تحقیق درباره مستند اجرای حکم حرمت بر عناوین محرمه ای که قبل از اسلام کافر، تخصیصاً برای او حرام نبوده، با استفاده از برخی روایات: 127
- 1 - اشاره ای به مباحث جلسه گذشته: 127
- 2 - نظر صاحب جواهر: 127
- 1 - طرح مسئله اصولی تمسک به عام نسبت به مصداقی که در قسمتی از زمان، از آن خارج گردیده: 128
- 2 - نظر مرحوم شیخ در رسائل و مکاسب: 128
- ب) پی گیری تحقیق در مسئله مورد بحث با استفاده از یک مبحث اصولی: 128
- 3 - مختار مرحوم آخوند در کفایه: 129
- 4 - اشکال استاد مد ظله به فرمایشات مرحوم شیخ و مرحوم آخوند: 129
- 5 - بیان مختار استاد - مد ظله - در مسئله: 130
- 6 - تطبیق مسئله بر ما نحن فیه: 130
- اشاره 131
- الف) اشاره به حکم نکاح کافر کتابی که اسلام آورده و زوجات او بیش از حدّ نصاب نیست: 131
- اشاره 131
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 131
- 2 - توضیح و نظر استاد مد ظله: 132
- 1 - متن شرایع با توضیحی از استاد مد ظله: 132
- ب) بررسی حکم اجبار زوجه ذمیّه بر غسل از سوی شوهر مسلمان وی: 132
- 3 - پاسخ شبهه مذکور و دفاع از عبارت مرحوم محقق: 133
- 2 - شبهه عدم امکان اجبار بر امر عبادی متوقف بر قصد قربت: 133
- 1 - متن شرایع با توضیحی از استاد: 134
- ج) تحقیقی درباره جواز منع زوجه از شرب خمر و اکل لم خنزیر: 134
- 4 - حق استمتاع مرد از زوجه و وظایف او در این زمینه: 134
- 2 - تمسک به صحیحه معاویه بن وهب: 135
- 4 - نظر استاد مد ظله: 136
- 3 - ایراد صاحب جواهر قدس سرّه بر استدلال به صحیحه معاویه بن وهب با توضیح استاد مد ظله: 136
- اشاره 137
- د) کیفیت اختیار چهار زن از میان زنانی که تعدادشان بیش از حد نصاب است 137
- 1 - ذکر یک مقدمه: 137
- 2 - وسیله تحقق اختیار: 137
- 4 - احتمالات اربعه در مسئله اختیار: 138
- 5 - اقرب احتمالات در مسئله از نظر استاد مد ظله: 139
- الف) کیفیت اختیار 140
- 1 - اختیار توسط الفاظی چون «اخترک» و «أمسکتک» 140
- متن شرایع: 140
- خلاصۀ درس این جلسه: 140
- اشاره 140
- 2 - اختیار به واسطه صیغه «طلاق» 141
- اشاره 141
- ب اشکال به دلالت صیغه طلاق بر انتخاب و پاسخ مرحوم صاحب جواهر به آن 141
- نظر استاد مد ظله در مورد تحقق اختیار به واسطه «طلاق» 142
- اشاره 143
- الف) تفاوت خطاب طلقتکن به زنان زائد بر حدّ نصاب با خطاب اخترت فراقکن 143
- خلاصۀ درس این جلسه: 143
- ب) آیا بقاء نکاح زوجات کمتر از حد نصاب احتیاج به انشاء بقاء نکاح دارد؟ 145
- ج) بررسی اشکالات وارد بر کلام صاحب شرایع 146
- اشاره 147
- الف) ادامه تحقیق درباره مقصد صاحب جواهر از ابطال زوجیت به وسیله انتخاب: 147
- خلاصۀ درس این جلسه: 147
- 1 - یادآوری برداشت استاد مد ظله از کلام صاحب جواهر: 147
- 2 - تصحیح برداشت استاد مد ظله از عبارت صاحب جواهر: 148
- 2 - اشکال صاحب جواهر مبنی بر کفایت فرض منکوحه بودن از سوی قاصد طلاق به فرمایش مرحوم محقق: 149
- ب) تفاوت اراده طلاق زنان زائد بر حد نصاب با اراده فراق از آنان: 149
- 1 - کلام مرحوم محقق با توضیح استاد مد ظله: 149
- ج) بررسی حکم نکاح مادر و دختری که در عقد کافر بوده اند: 150
- 1 - متن شرایع با توضیح استاد مد ظله: 150
- 2 - نظر شیخ طوسی در خلاف و مبسوط: 151
- 3 - دو توجیه برای فرمایش شیخ توسط علامه در مختلف: 151
- 5 - اشکال جواهر به پاسخ علامه: 152
- 6 - تأیید کلام جواهر توسط استاد مد ظله و ردّ فرمایش شیخ: 152
- اشاره 153
- فتوای شیخ در جواز اختیار ام یا بنت در صورت اسلام آوردن کافر، بعد از ازدواج و قبل از دخول به آنها 153
- خلاصۀ درس این جلسه: 153
- اشاره 153
- توجیه اول برای فتوای شیخ 154
- توجیه دوم 154
- اشاره 155
- بیان فسخ بودن جدایی ناشی از اختلاف دین 155
- دلیل اول صاحب جواهر بر سقوط مهریه 155
- بررسی حکم مهریه زن مسلمان شده قبل از دخول 155
- اشاره 155
- بررسی استدلال صاحب جواهر 156
- اشاره 156
- دلیل دوم: صحیحه عبد الرحمن بن الحجاج 156
- اشاره به دو احتمال خصوصیت در موثقه سکونی و ردّ آنها 157
- اشاره 158
- بیان ترجّح صحاح در مقابل موثقات 158
- 1 - (تکمله) راجع به توجیه فتوای سابق شیخ رحمه الله 159
- 2 - حکم مهریه در صورت اسلام زوج قبل از دخول 159
- اشاره 159
- خلاصۀ درس این جلسه: 159
- الف - اشاره به سببیت عقد نسبت به ملکیت تمام مهر 160
- ب) منشأ قول صاحب جواهر 160
- بررسی ادله اقوال 160
- اشکال این قول 160
- ج) ادله تنصیف مهر در صورت فسخ قبل از دخول 161
- 3 - حکم مهریه در صورت اسلام بعد از دخول 162
- اشاره 162
- بیان مقصود از تقارن در اسلام زوجین 162
- اشاره 163
- 1) استدراک از بحث قبل: 163
- خلاصۀ درس این جلسه: 163
- 2) شک در تقدم و تأخر اسلام زوجین 163
- 3) فروض مسئله: 164
- خلاصۀ درس این جلسه: 165
- عبارت محقق: 165
- اشاره 165
- شرح عبارت محقق 166
- اشاره 167
- ب حکم عدم تعیین مهر 167
- ج حکم مهر قرار دادن خمر و خنزیر 167
- اشاره 167
- بررسی حکم عدم تعیین مهر با دخول به او 167
- اشاره 168
- بررسی وجوه مختلف مهر بودن خمر توسط جواهر 168
- مختار صاحب جواهر: 169
- اشکال وارد بر مختار صاحب جواهر 169
- اشاره 170
- 1 - متن شرایع: 171
- خلاصۀ درس این جلسه: 171
- الف) اختلاف دین زوجین به منزله طلاق نیست، بلکه فسخ است. 171
- 3 - عدم دلالت تعبیر وارد در روایات بحث ارتداد، بر تنصیف مهر در صورت اسلام زوج 172
- 4 - قوله رحمه الله «و لو لم یسمّ مهراً و الحال هذه کان لها المتعه کالمطلقه و فیه تردد» به همراه نقد گفتار صاحب جواهر 173
- الف) کلام مرحوم صاحب جواهر 175
- اشاره 175
- ب) بررسی سند دو روایت (اثبات وثاقت «طلحه بن زید» و «جعفر بن محمد بن مسرور») 176
- اشاره 179
- خلاصۀ درس این جلسه: 179
- الف - طرح بحث 180
- بحث دربارۀ اتحاد جعفر بن محمد بن مسرور با جعفر بن محمد بن قولویه صاحب کامل الزیارات 180
- ب - اشاره به ادله عدم اتحاد 180
- اشاره 180
- 1 - کلام صاحب قاموس الرجال 180
- 2 - نقد کلام قاموس الرجال توسط استاد مد ظله 181
- اشاره 183
- 1 - نقل عبارت نجاشی در ترجمه ابن قولویه و در ترجمه ابن مسرور علی 183
- ج - اشاره به ادله اتحاد 183
- 2 - قرائن اتحاد ابن مسرور و ابن قولویه 185
- قرینه اول: 185
- 1 - حسین بن محمد بن عامر 186
- 3 - پدر ابن مسرور 188
- 2 - محمد بن عبد الله بن جعفر حمیری 188
- 4 - قاسم بن محمد بن علی بن ابراهیم همدانی 188
- 5 - حسن بن عبد الله بن محمد بن عیسی 189
- قرینه دوم: 190
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 191
- اشاره 191
- اشاره 192
- 2 - فرمایش مرحوم شهید اول در دروس: 192
- 3 - نقد استاد مد ظله: 192
- الف) یادآوری مسئله تنزیل مرتد به منزله میّت: 192
- 1 - اشاره ای به نظر مشهور و نظر شهید در مورد کاشفیت و ناقلیت بقاء بر ارتداد: 193
- 2 - نظر صاحب شرایع در مورد حکم مهر المثل بنا بر مبنای مشهور: 194
- 3 - فرمایش صاحب جواهر و تأیید آن توسط استاد مد ظله: 194
- اشاره 195
- الف) پرداخت مهر المثل مبتنی بر بینونت حقیقی زوجین است: 195
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 195
- 2 - احتمالات سه گانه درباره نحوه بینونت بنا بر نقل کافی: 196
- ب) بررسی مفاد روایت أبو بکر حضرمی: 196
- 1 - متن روایت بنا بر نقل کافی و توضیحی درباره آن: 196
- 3 - متن روایت بنا بر نقل صدوق و شیخ: 197
- 4 - اختلاف متن کافی با تهذیب و فقیه و سبب آن: 198
- 5 - توجیه روایت بنا بر نقل صدوق و شیخ: 199
- خلاصۀ درس این جلسه: 200
- اشاره 200
- مسئله ششم از مسائل اختلاف زوج و زوجه در اسلام و کفر 200
- اشاره 201
- اما بنا بر کشف که صاحب جواهر طبق کشف مسئله را تمام کرده است حکم مسئله چیست؟ 202
- مناقشه در کلام صاحب جواهر قدس سرّه 202
- فرمایش صاحب جواهر در مقام 202
- اشاره 202
- توجیه کلام صاحب جواهر و نقد آن 203
- اشاره 204
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 204
- الف) ادامه بررسی حکم ازدواج وثنی تازه مسلمان با خواهر زوجه سابق یا خامسه: 204
- 1 - کلام صاحب جواهر: 205
- 3 - نقد استاد مد ظله: 205
- 2 - توضیح بیشتر استاد مد ظله: 205
- 4 - عدم جریان استصحاب استدامه کفر از نظر صاحب جواهر و توجیهی برای آن: 206
- 6 - طرح یک اشکال: 206
- 5 - نقد استاد مد ظله: 206
- 7 - پاسخ اشکال توسط صاحب جواهر و تأیید استاد مد ظله: 207
- 1 - متن شرایع: 207
- ب) بررسی حکم ازدواج شوهر غیر مسلمان وثنیه ای که اسلام آورده، با خواهر زوجه اش در ایام عده او: 207
- خلاصۀ درس این جلسه: 208
- اشاره 208
- 2 - توضیح: 208
- بیان عدم جریان اصاله الاحتیاط در مقام 209
- اشاره 209
- ادامه بررسی جریان استصحاب استقبالی در مسئله 209
- اشاره به عدم جریان اصاله السلامه در مقام 209
- اشاره به یکی از خصوصیات دخالت در مطلوبیت و عدم آن 210
- بیان مختار و تجدید نظر در مسئله 210
- بررسی حکم ازدواج کافر با خواهرزنش بعد از اسلام زنش 210
- اشاره 211
- خلاصۀ درس این جلسه: 211
- الف - بررسی مسئله هفتم حکم مردی که بعد از اسلام مرتد شده که گاه زن کافر در عده مسلمان شده و گاه مسلمان نشده 211
- 3 - نقد استاد - مد ظله - بر کلام صاحب جواهر رحمه الله 212
- 2 - توضیح مسئله و بیان صاحب جواهر رحمه الله در فرض اول مسئله 212
- 1 - متن مسئله: 212
- 1 - روایت سکونی: 213
- 2 - روایت منصور بن حازم 213
- 3 - روایت محمد بن مسلم 213
- ب - مروری بر روایات مسئله 213
- ج - بررسی فرض دوم مسئله هفتم 214
- 4 - نگاه کلی به روایات و بررسی حکم مسئله 214
- 1 - کلام صاحب جواهر رحمه الله 214
- اشاره 215
- 2 - بررسی کلام صاحب جواهر رحمه الله توسط استاد - مد ظله -: 215
- خلاصۀ درس این جلسه: 215
- الف) احتمالاتی که در کیفیت انفساخ عقد مطرح شده است. 216
- 1 - به نحو کشف: 216
- 2 - به نحو نقل: 216
- 3 - مراعی بودن عقد در عده: 216
- 2 - بیان روایت 217
- ب) بررسی روایت 217
- 1 - متن روایت محمد بن مسلم (مرسله ابن ابی عمیر) 217
- ج) بررسی حکم عقد وثنی که اسلام بیاورد و در زمان عده وثنیه، مرتد شود. 218
- د) بررسی حکم عقد وثنیه ای که مسلمان شود و زوج مرتد گردد. 219
- اشاره 220
- خلاصۀ درس این جلسه: 221
- الف) بررسی جواز اختیار زن بعد از فوت او 221
- 1 - اشکال مقدر حکم به جواز اختیار 221
- اشاره 221
- 4 - جواب صاحب جواهر از شبهه مذکور (با توضیح استاد (مد ظله)) 222
- 2 - جواب محقق از اشکال 222
- 3 - شبهه موجود در شمول ادله اختیار نسبت به زن فوت شده 222
- 6 - اشکال دوم بر کلام جواهر 223
- 8 - اشاره به حکومت استصحاب تعلیقی بر استصحاب تنجیزی محتمل در موارد آن 223
- 7 - بیان جریان استصحاب تعلیقی در موارد عدم اختیار قبل از فوت 223
- 5 - اشکال اول بر کلام صاحب جواهر 223
- ب) حکم فوت زوج قبل از اختیار زن های فوت شده 224
- حکم وثنی و وثنیّه ای که مسلمان شده اند و عدد زن ها بیشتر از مقداری است که شرع اسلام صحیح می داند 225
- خلاصۀ درس این جلسه: 225
- اشاره 225
- اقوال در مسئله 225
- اشاره 225
- تصویر زوجیت مبهم 228
- مناقشه در کلام صاحب جواهر 228
- اشاره 229
- الف) اجرای قرعه برای تعیین زن ها در فرض موت زوج و زوجات 229
- خلاصۀ درس این جلسه: 229
- متن شرایع: 230
- 2 - اشکال دوم اینکه: اصولاً قاعده «القرعه لکل امر مشکل» در جایی جاری می شود که راه حل دیگری برای حل مشکل به غیر از اجرای قرعه نباشد. 230
- 1 - بیان راه حلی ابتدایی برای حل مسئله 231
- اشاره 231
- 2 - اشکال استاد مد ظله به راه حل فوق 231
- 3 - راه حل استاد مد ظله برای رفع اشکال با تمسک به قاعده قرعه و عدم جواز تنصیف 232
- اشاره 233
- الف: تذکری راجع به مسئله قبل 233
- خلاصۀ درس این جلسه: 233
- ب: اعتداد تمامی زن ها در صورت فوت زوج قبل از اختیار 234
- 1 - لزوم احتیاط در اطراف علم اجمالی و اشکال استاد بر این بیان: 235
- 2 - لزوم احتیاط با تمسک به استصحاب بقاء زوجیت و اشکال استاد بر این بیان 236
- 5 - بیانی از استاد برای لزوم اعتداد همگی با توجه به مبنای زوجیت لا بعین 236
- 4 - بیانی از استاد برای لزوم احتیاط با تحفظ بر مبنای محقق رحمه الله و صاحب جواهر رحمه الله 236
- 3 - لزوم احتیاط با تمسک به اصاله الاحتیاط در باب فروج و اشکال استاد بر این بیان 236
- اشاره 237
- اشاره 237
- خلاصۀ درس این جلسه: 237
- مقتضای اصل تکلیفی و اصل وضعی در کلمات فقهاء در مقام 237
- مناقشه در بیان متقدم 238
- اشاره 239
- مقایسه دو فتوای محقق حلی قدس سرّه در مقام 239
- جریان اصل محکوم با اصل حاکم، طبق تحقیق و ادامه بحث 239
- مبدأ عدّه انفساخ 240
- حکم نفقه 241
- اشاره 242
- کلام محقق: 242
- خلاصۀ درس این جلسه: 242
- بررسی حکم نفقه زن در صورت اسلام آوردن 242
- اشکال صاحب جواهر بر محقق 243
- اشکال استاد (مد ظله) بر جواهر رحمه الله 243
- اشاره 243
- بررسی حکم عدم کفائت توسط استاد (مد ظله) 244
- بررسی حکم مسئله نفقه زنان زائد بر چهار توسط استاد (مد ظله) 244
- نظر مرحوم آقای آخوند رحمه الله در مسئله 244
- بررسی اصولی تقدم لا ضرر و لا حرج بر احتیاط 244
- اشکال استاد (مد ظله) بر مرحوم آخوند رحمه الله 245
- اشاره 245
- اشکال دوم بر جریان لا ضرر 246
- خلاصۀ درس این جلسه: 246
- جواب از اشکال مذکور 246
- اشکال اول بر جریان قاعده لا ضرر در مورد بحث 246
- اشاره 246
- تأمل صاحب جواهر در کلام محقق 247
- بررسی اشکال مذکور 247
- اشاره 247
- بررسی حکم نفقه در صورت اسلام مرد و عدم اسلام زن 247
- اشاره 247
- کلام محقق: 247
- نظر استاد (مد ظله) 248
- فروع موجود در مسئله 248
- احتمالات کلام صاحب جواهر در صورت شک در تمکین معتبر در وجوب نفقه 248
- نظر استاد (مد ظله) 249
- فرع اول: اختلاف زن و مرد در اسلام آوردن مرد، قبل از دخول یا بعد از دخول 249
- فرع دوم: اختلاف زن و مرد در متقارن بودن یا نبودن اسلام آن ها 249
- نظر استاد (مد ظله) در مسئله 249
- اشکال صاحب جواهر بر محقق رحمه الله 250
- فرع سوم: اختلاف زن و مرد در فاصله بین اسلام آوردن ها 250
- فرع چهارم: نحوه تقسیم ارث در صورت فوت زوج قبل از اختیار 250
- فرع پنجم: تقسیم ارث در صورت وارث نبودن بعضی از زن های بیش از حد نصاب 251
سند چهارم: کافی 6/456:1 (و همین حدیث در کامل الزیارات ب 3/9، فرحه الغری: 63): عده من اصحابنا عن احمد بن محمد عن ابن ابی عمیر عن القاسم بن محمد عن عبد الله بن سنان قال اتانی عمر بن یزید...، مراد از قاسم بن محمد در این حدیث با توجه به سند دیگری در تهذیب جوهری می باشد(1) ، ولی واسطه شدن قاسم بن محمد بین ابن ابی عمیر و شیخ او عبد الله بن سنان سند را دشوار ساخته است، در نگاه
1- (1) - تهذیب 91/30:2: القاسم بن محمد الجوهری عن عبد الله بن سنان عن عمر بن یزید.
نخست این احتمال به نظر می آید که قاسم بن محمد معطوف بر ابن ابی عمیر باشد، ولی با توجه به این که احمد بن محمد بن عیسی در اسناد بسیار زیادی از قاسم بن محمد جوهری با واسطه نقل می کند و واسطه غالباً حسین بن سعید است و روایت احمد بن محمد بن عیسی بدون واسطه از قاسم بن محمد جوهری تنها در یک یا دو سند وارد شده(1) که به احتمال زیاد باید در آن سقط رخ داده باشد، نمی توان احتمال عطف القاسم بن محمد بر ابن ابی عمیر را در سند فوق پذیرفت، با این حال بعید نیست که در سند فوق تحریف رخ داده باشد، این احتمال وجود دارد که در این سند بین حسین بن سعید و استاد وی ابن ابی عمیر خلط شده، نام استاد به جای شاگرد به اشتباه آمده است، در هر حال احتمال تحریف را در این سند نمی توان نفی کرد.
روایت صفوان بن یحیی از قاسم بن محمد جوهری
روایت صفوان از قاسم بن محمد نیز در چهار مورد دیده می شود در یک مورد قرینه بر تحریف وجود دارد همچنان که استاد - مد ظله - در حاشیه سند در کتاب اصحاب اجماع اشاره کرده اند.
این سند در علل 2/457:2 به نقل از حسین بن سعید وارد شده است: عن صفوان و فضاله عن القاسم بن محمد عن الکاهلی، ولی ظاهراً، القاسم بن محمد عطف بر فضاله است، صفوان و فضاله و القاسم بن محمد هر سه از مشایخ حسین بن سعید و شاگردان عبد الله بن یحیی کاهلی می باشد، روایت فوق در تهذیب 5:
22 /، به نقل از حسین بن سعید به شکل صحیح با عطف قاسم بن محمد بر فضاله نقل شده، البته در این کتاب «الکاهلی» به الکنانی تحریف شده است، این روایت در کافی 2/253:4 به نقل از صفوان بن یحیی از عبد الله بن یحیی کاهلی آمده است که
1- (1) - التهذیب، ج 1183/279:7 و در تهذیب، ج 1054/366:6 آمده است: «عنه عن القاسم بن محمد»، ظاهر بدوی ضمیر این است که به احمد بن محمد بر می گردد ولی محتمل است مرجع ضمیر الحسین بن سعید باشد که ضمایر چندی قبل از این سند به آن بازمی گردد.
تأییدی است بر تحریف در نقل علل و در نقل تهذیب (در مورد الکنانی)
اما سه سندی که دلیلی بر تحریف آن وجود ندارد: