نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 17 صفحه 246

خلاصۀ درس این جلسه:

در این جلسه ابتداء اشکال های جریان قاعده لا ضرر در ما نحن فیه بررسی می شود، سپس حکم نفقه زن در صورت اسلام مرد و بقاء زن بر کفر خود مورد بحث قرار می گیرد و در انتهاء فروعی را که برخی را مرحوم محقق و برخی را مرحوم صاحب جواهر ذکر کرده اند به طور اجمالی مورد نقد و بررسی قرار می دهیم.

***

اشکال اول بر جریان قاعده لا ضرر در مورد بحث

اشاره

در جلسه گذشته گفتیم که کسی که همسران متعدد دارد و آن ها بین عده ای از زن ها مشتبه شده اند، اگر از باب وجوب موافقت قطعیه لازم باشد که نفقه همه مثلا هشت زن اطراف شبهه را بدهد، احتیاط منشأ ضرر برای اوست و ادله نفی ضرر این وجوب احتیاط را از بین می برد.

اشکال اولی که بر جریان قاعده لا ضرر در اینجا می آید این است که ادله نفی ضرر این وجوب احتیاط را از بین نمی برد، چرا که مورد لا ضرر در جایی است که شخص به اختیار خودش در ضرر واقع نشده باشد، بلکه حکم شارع منشأ ضرر بشود، چنین حکمی را شارع با ادله نفی ضرر می گوید چنین دستوری نداریم، و لذا همه آقایان می گویند؛ ادله لا ضرر، ضرر مقدم علیه را نمی گیرد، و در مورد بحث، مرد می تواند به سرعت چهار زن را اختیار نماید و دیگر وجوب نفقه هشت زن بر اساس احتیاط متوجه او نشود.

جواب از اشکال مذکور

بله، ادله نفی ضرر، اختصاص به مواردی دارد که شخص به اختیار خود اقدام بر ضرر نکرده باشد، لکن در مورد بحث، اگر چه گاهی می تواند چهار زن را به طور فوری انتخاب نماید و لذا در این صورت اگر طول بدهد، ادله لا ضرر در موردش جاری نمی شود، لکن غالبا اختیار فوری و بدون فکر و مشورت برای اشخاص مشکل است و در بسیاری موارد از مصادیق حرج می شود و لذا ادله لا ضرر این موارد را شامل می شود چرا که اگر فرار از ضرر ممکن یا ساده نبود، اقدام بر آن از قبیل ضرر مقدم علیه به شمار نمی آید.

اشکال دوم بر جریان لا ضرر