- اشاره 1
- الف) در این جلسه حکم ارتداد أحد الزوجین قبل از دخول از حیث پرداخت مهر مورد بحث و بررسی قرار گرفته 1
- 1382/9/26 چهارشنبه درس شمارۀ (586) کتاب النکاح/سال ششم 1
- اشاره 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 2 - ادله عدم استحقاق زوجه مرتده نسبت به مهریه 2
- 1 - ارتداد زوجه قبل از دخول و عدم استحقاق مهر 2
- متن شرایع: 2
- 4 - کلام صاحب حدائق در مورد معارض روایت 3
- 3 - بررسی استدلال صاحب حدائق 3
- 6 - بیان استاد مد ظله 4
- 5 - نقد استاد مد ظله 4
- اشاره 5
- 1 - کلام صاحب جواهر 5
- ب) ارتداد زوج و لزوم پرداخت نصف مهر یا تمام آن 5
- اشاره 6
- 2 - اشکال استاد مد ظله به کلام صاحب جواهر 6
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 6
- ادامه بحث درباره مهریه زنی که شوهرش مرتد شده است: 7
- اشاره 7
- 2 - نقد استاد مد ظله: 7
- 3 - کلام صاحب جواهر: 9
- خلاصۀ درس این جلسه: 10
- اشاره 10
- 1 - کلام محقق در شرایع: 11
- 2 - استدلال به اجماع در حکم به بقاء زوجیت 11
- الف - بررسی حکم زوجیت کتابیه بعد از اسلام شوهرش 11
- اشاره 12
- 3 - توضیح کلامی از صاحب جواهر 12
- ب - بررسی روایات مسئله 12
- 1 - صحیحه عبد الله بن سنان: 13
- 2 - صحیحه حلبی: 13
- اشاره 14
- 4 - نقد استاد - مد ظله - نسبت بر استدلال به روایات فوق در محل بحث 14
- 3 - روایت دعائم الاسلام 14
- ج - اشاره به بحث اسلام زن و بقاء شوهر بر کفر 14
- 1 - روایت عبید بن زراره 15
- 2 - توضیحی درباره متن حدیث و ارتباط آن با محل بحث ما 15
- 3 - بررسی سند روایت عبید بن زراره و اثبات وثاقت قاسم بن محمد جوهری 16
- اشاره 17
- روایت ابن ابی عمیر از قاسم بن محمد جوهری 18
- روایت صفوان بن یحیی از قاسم بن محمد جوهری 19
- ج - نقل سایر روایات محل بحث 20
- اشاره 21
- اشاره 21
- اولویت جواز نکاح استدامه از جواز نکاح ابتداءً در کلام صاحب جواهر 21
- خلاصۀ درس این جلسه: 21
- توضیح و تکمیل کلام صاحب جواهر و دفاع از کلام ایشان 22
- مفاد آیه لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ 23
- بقیه روایات مسئله 25
- روایت اول: روایت دعائم الاسلام: 25
- روایت سوم: مرسله ابن ابی عمیر: 25
- اشاره 26
- خلاصۀ درس این جلسه: 26
- الف) ادامه بحث درباره اسلام زوج و استدامه نکاح 27
- 1) تذکر نکته ای در کلام صاحب جواهر رحمه الله 27
- 2) استدامه نکاح در مسئله فوق مشروط به کتابی بودن زوج نیست 27
- متن شرایع: 27
- 3) آیا کتابیه بودن زوجه، در استدامه نکاح بعد از اسلام زوج لازم است؟ 28
- 4) نظر استاد مد ظله 28
- 1) مضی عدّه که موجب انفساخ می شود ناقل است یا کاشف؟ 29
- ب) توضیحی پیرامون مرسله ابن ابی عمیر 29
- اشاره 29
- اشاره 30
- خلاصۀ درس این جلسه: 30
- اعتبار شرط کتابی بودن یا ذمّی بودن در ناحیه زوج در کلمات قدماء 31
- اسلام زوج بعد از کفر و بررسی اعتبار کتابی بودن زوج 31
- اشاره 33
- اعتبار یا عدم اعتبار این شرط در ناحیه زن در کلمات فقهاء 33
- عدم اعتبار ذمّی بودن مرد به حسب ادله 33
- مقتضای ادله آیا اشتراط ذمیّه بودن زن است یا نه؟ 34
- نقد کلام صاحب ریاض 36
- اگر زوجه کتابی مسلمان شد، آیا عقد نکاح آنها منفسخ می شود یا خیر؟ 37
- اشاره 37
- خلاصۀ درس این جلسه: 37
- اشاره 37
- الف) نقل روایاتی که دلالت دارد بر اینکه با اسلام زوجه، عقد منفسخ می شود: 38
- ب) نقل روایاتی که دلالت دارد بر اینکه با اسلام زوجه عقد منفسخ نمی شود: 41
- بررسی روایات دال بر بقاء زوجیت کتابیه مسلمان شده 44
- اشاره 44
- خلاصۀ درس این جلسه: 44
- 2 - موقوفه یا مضمره یونس 45
- 3 - مرسله ابن ابی عمیر 45
- 1 - مرسله جمیل بن دراج 45
- اشاره 45
- بررسی و توضیح دلالت مرسله ابن ابی عمیر 46
- دفع توهم اجماع بر اشتراط ذمی بودن زن در بقاء زوجیت 46
- 4 - روایت عبید بن زراره 47
- بیان وجه اختصاص ذکر حکم در روایت به زن 47
- اشاره 48
- بررسی دلالت روایت: 48
- 6 - عبد الله بن جعفر (فی قرب الاسناد) 48
- 5 - روایت دعائم الاسلام 48
- بررسی سند روایت: 49
- اشاره 49
- خلاصۀ درس این جلسه: 49
- ب) روایات معارض با روایات مربوط به بقای عقد 50
- روایت اول: صحیحه عبد الله بن سنان: 50
- روایت دوم: صحیحه بزنطی: 50
- الف) بحثی درباره دو روایت مربوط به میراث: 50
- روایت سوم: روایت سکونی: 52
- روایت چهارم: جعفریات 53
- روایت ششم: روایت منصور بن حازم 54
- روایت پنجم: روایت سکونی 54
- ج) چگونگی جمع بین روایات متعارض: 54
- اشاره 55
- 1 - دسته اول (روایات دال بر بقاء نکاح) 56
- خلاصۀ درس این جلسه: 56
- الف) دسته بندی روایات وارد در مسئله 56
- 2 - دسته دوم (روایات دال بر عدم بقاء نکاح و لزوم رعایت عده) 56
- اگر زوجه کتابی مسلمان شود ولی زوج کتابی بر دین خود باقی بماند آیا نکاح باقی می ماند یا منفسخ می گردد؟ 56
- ب) بیان جمع بین دو دسته از روایات 57
- اشاره 57
- 1 - جمع روایات توسط شیخ طوسی رحمه الله: 57
- 3 - جمع دوم روایات در روضه المتقین 58
- 4 - بررسی این جمع ها توسط استاد مد ظله: 58
- 6 - توضیح نظر صاحب حدائق رحمه الله 59
- 7 - نظر استاد مد ظله در مورد مطلب صاحب حدائق رحمه الله 59
- 5 - نظر صاحب حدائق رحمه الله 59
- 8 - توضیح بیشتر عبارت شیخ طوسی در تهذیب و استبصار 60
- ج) بررسی مرجحات هر کدام از دو دسته روایات 61
- اشاره 61
- 2 - ترجیح یکی از دو دسته از روایات به وسیله مخالفت با عامه. 63
- 3 - ترجیح یک دسته از روایات به وسیله موافقت با کتاب 64
- خلاصۀ درس این جلسه: 65
- اشاره 65
- جواب صاحب حدائق از تمسک به آیه 66
- تمسک فقهاء از جمله فیض به آیه نفی سبیل برای تقدیم روایت منصور 66
- اشاره 66
- اشکال استاد مد ظله بر صاحب حدائق: 67
- اشکال استاد بر تمسک بر آیه در مقام 67
- بررسی مسئله اسلام زوج و دلائل صاحب ریاض و جواهر: 68
- اشاره 68
- اما دلایل صاحب جواهر: 69
- اشاره 70
- 1 - نظر آقای خویی (رحمه الله) 71
- خلاصۀ درس این جلسه: 71
- الف) مرجحات در تعارض خبرین 71
- بیان قاعده در بحث 72
- تقریر محل نزاع 72
- استدراک 73
- اشاره 73
- ب) توضیحی پیرامون کلام شیخ 73
- د) اشتباهی از شیخ طوسی 74
- متن شرایع: 74
- نکته ای دیگر 74
- اشاره 75
- خلاصۀ درس این جلسه: 75
- الف) ادله بقاء نکاح در فرض اسلام زوج (کلام صاحب جواهر) 76
- 1 - صحیحه عبد الله بن سنان و تقریب استدلال به آن 76
- اشاره 76
- 2 - مناقشه استاد مد ظله به تقریب فوق 77
- 4 - نظر استاد مد ظله در مورد اعتبار روایات موقوفه 78
- خلاصۀ درس این جلسه: 79
- اشاره 79
- اسلام زوج کتابیه 80
- اشاره 80
- نظر صاحب حدائق 80
- اشاره 80
- دلیل اول: اجماع 80
- اشکال صاحب حدائق به روایت مرسله ابن ابی عمیر 81
- توضیحی درباره مدلول این روایت 82
- نقد استاد مد ظله نسبت به فرمایش صاحب حدائق 83
- اشاره 83
- اشکال اول بر صاحب حدائق 83
- اشاره 84
- منشأ کلام صاحب حدائق 84
- ادله مسئله از نظر استاد مد ظله 84
- تناقضی در کلام صاحب جواهر 85
- دلیل اول: برای اثبات بقاء عقد در صورت اسلام زوج می توان به روایت یونس استدلال کرد. 85
- نظر مرحوم آقای خویی در تعارض بین روایات 86
- دلیل سوم: مرسله جمیل بن دراج 86
- دلیل دوم: مرسله ابن ابی عمیر از محمد بن مسلم 86
- بعضی از فروع مسئله 87
- نتیجه بحث 87
- الف) محدودیت در ناحیه زوجه: 88
- حکم مسئله از نظر روایات 88
- ب) محدودیت در ناحیه زوج 89
- الف) بیان صور مختلف انتقال از دینی به دین دیگر: 90
- خلاصۀ درس این جلسه: 90
- اشاره 90
- 1 - عبارت مرحوم محقق در شرایع: 92
- ج) مطالعه برخی از عبائر سابقین در زمینه مسئله مورد بحث: 92
- ب) تذکری به روش عملی مرحوم آقای بروجردی در ارتباط با کلمات فقهای سابق: 92
- 2 - عبارت مرحوم شیخ در خلاف (مسئله 103): 93
- 3 - عبارت مرحوم شیخ در خلاف (مسئله 104): 94
- 4 - عبارت مرحوم شیخ در مبسوط: 96
- خلاصۀ درس این جلسه: 97
- اشاره به کلام شیخ در خلاف 97
- اختلاف کلام شیخ در مبسوط و خلاف 97
- اشاره 97
- اشاره 98
- اشاره به تاریخچه فقهی مسئله و اختلاف فقهاء در موضوع آن 98
- اشکال های وارد بر این استدلال 98
- ظاهر استدلال صاحب شرایع 98
- بررسی ادله مسئله 98
- اشاره به ضعف استدلال به اجماع در مسئله 99
- اشاره 100
- خلاصۀ درس این جلسه: 100
- تقریر استدلال معقول در فرض مسلمان بودن زوج 100
- عبارت شرایع و توضیحی پیرامون آن 101
- عنوان مسئله در کتب فریقین 102
- اشاره 103
- روایات مسئله نزد عامّه 103
- روایت طبق نقل جامع ترمذی 104
- روایت اول: این روایت در کافی و تهذیب نقل شده است. 105
- اشاره 105
- روایات مسئله نزد خاصه 105
- روایت دوم: الجعفریات 106
- روایت چهارم: العوالی: 107
- روایت سوم: الدعائم 107
- اشاره 108
- الف) روایات متعدد در مورد اسلام زوج بر بیش از چهار زن و اطمینان به صدور آنها از معصوم علیه السلام 108
- خلاصۀ درس این جلسه: 108
- ب) آیا با تمسک به ترک استفصال می توان حکم به تخییر و انتخابی که در روایات آمده است را در مورد عدم اسلام زنان یا امه بودن آنها نیز ثابت دانست؟ 109
- 2 - نظر استاد مد ظله درباره مقتضای قاعده اولیه 110
- ج) مقتضای قاعده اولیه در مورد اسلام آوردن بر اکثر از اربع زوجات چیست؟ 110
- 1 - ذکر فرعی از فروع مسئله که فقهاء در ذیل آن مقتضای قاعده را صحت ازدواج و انتخاب ذکر کرده اند. 110
- اشاره 111
- اشاره 112
- بحث درباره این بود که مرد غیر مسلمانی (کتابی) که بیش از مقدار حدّ نصاب زوجه داشت ، اگر مسلمان شد، 112
- خلاصۀ درس این جلسه: 112
- 1 - روایات عامه 113
- الف: روایات مسئله 113
- 2 - روایت خاصه 113
- ب: تأمل از لحاظ در عقد واحد بودن یا در عقود متعدد بودن 114
- ج: بررسی روایات مسائل مشابه و دسته بندی آنها 115
- 1 - دسته اول: روایات دال بر حق اختیار زوج 115
- روایت عنبسه بن مصعب: 117
- 2 - دسته دوم: روایات دال بر اعتبار من تقدم اسمها عند العقد 117
- 3 - جمع بندی بین دو دسته روایات 118
- د: تأمل در روایت از جهت مسلمان شدن بعضی زوجات و مسلمان نشدن بعض دیگر 119
- ه: طرح فرعی دیگر در مسئله 120
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 121
- اشاره 121
- 1 - نقل کلام فقهاء: 122
- الف) حکم عناوین محرمه ای که قبل از مسلمان شدن کافر بر او حرام نبود، بعد از اسلام او چیست؟ 122
- 2 - مناقشه استاد مد ظله بر کلام صاحب جواهر 123
- اشکال صغروی: 123
- اشاره 123
- اشکال کبروی به کلام صاحب جواهر 124
- 3 - بررسی دلیل مسئله به نظر استاد مد ظله 125
- 4 - بحث اصولی (تمسک به عام نسبت به مصداقی که در قسمتی از زمان از آن خارج شده): 125
- اشاره 126
- 3 - نقد استاد مد ظله: 127
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 127
- 2 - نظر صاحب جواهر: 127
- 1 - اشاره ای به مباحث جلسه گذشته: 127
- الف) تحقیق درباره مستند اجرای حکم حرمت بر عناوین محرمه ای که قبل از اسلام کافر، تخصیصاً برای او حرام نبوده، با استفاده از برخی روایات: 127
- ب) پی گیری تحقیق در مسئله مورد بحث با استفاده از یک مبحث اصولی: 128
- 1 - طرح مسئله اصولی تمسک به عام نسبت به مصداقی که در قسمتی از زمان، از آن خارج گردیده: 128
- 2 - نظر مرحوم شیخ در رسائل و مکاسب: 128
- 4 - اشکال استاد مد ظله به فرمایشات مرحوم شیخ و مرحوم آخوند: 129
- 3 - مختار مرحوم آخوند در کفایه: 129
- 5 - بیان مختار استاد - مد ظله - در مسئله: 130
- 6 - تطبیق مسئله بر ما نحن فیه: 130
- الف) اشاره به حکم نکاح کافر کتابی که اسلام آورده و زوجات او بیش از حدّ نصاب نیست: 131
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 131
- اشاره 131
- اشاره 131
- ب) بررسی حکم اجبار زوجه ذمیّه بر غسل از سوی شوهر مسلمان وی: 132
- 1 - متن شرایع با توضیحی از استاد مد ظله: 132
- 2 - توضیح و نظر استاد مد ظله: 132
- 3 - پاسخ شبهه مذکور و دفاع از عبارت مرحوم محقق: 133
- 2 - شبهه عدم امکان اجبار بر امر عبادی متوقف بر قصد قربت: 133
- 1 - متن شرایع با توضیحی از استاد: 134
- ج) تحقیقی درباره جواز منع زوجه از شرب خمر و اکل لم خنزیر: 134
- 4 - حق استمتاع مرد از زوجه و وظایف او در این زمینه: 134
- 2 - تمسک به صحیحه معاویه بن وهب: 135
- 3 - ایراد صاحب جواهر قدس سرّه بر استدلال به صحیحه معاویه بن وهب با توضیح استاد مد ظله: 136
- 4 - نظر استاد مد ظله: 136
- اشاره 137
- 2 - وسیله تحقق اختیار: 137
- 1 - ذکر یک مقدمه: 137
- د) کیفیت اختیار چهار زن از میان زنانی که تعدادشان بیش از حد نصاب است 137
- 4 - احتمالات اربعه در مسئله اختیار: 138
- 5 - اقرب احتمالات در مسئله از نظر استاد مد ظله: 139
- خلاصۀ درس این جلسه: 140
- 1 - اختیار توسط الفاظی چون «اخترک» و «أمسکتک» 140
- اشاره 140
- الف) کیفیت اختیار 140
- متن شرایع: 140
- اشاره 141
- 2 - اختیار به واسطه صیغه «طلاق» 141
- ب اشکال به دلالت صیغه طلاق بر انتخاب و پاسخ مرحوم صاحب جواهر به آن 141
- نظر استاد مد ظله در مورد تحقق اختیار به واسطه «طلاق» 142
- خلاصۀ درس این جلسه: 143
- اشاره 143
- الف) تفاوت خطاب طلقتکن به زنان زائد بر حدّ نصاب با خطاب اخترت فراقکن 143
- ب) آیا بقاء نکاح زوجات کمتر از حد نصاب احتیاج به انشاء بقاء نکاح دارد؟ 145
- ج) بررسی اشکالات وارد بر کلام صاحب شرایع 146
- 1 - یادآوری برداشت استاد مد ظله از کلام صاحب جواهر: 147
- الف) ادامه تحقیق درباره مقصد صاحب جواهر از ابطال زوجیت به وسیله انتخاب: 147
- اشاره 147
- خلاصۀ درس این جلسه: 147
- 2 - تصحیح برداشت استاد مد ظله از عبارت صاحب جواهر: 148
- 1 - کلام مرحوم محقق با توضیح استاد مد ظله: 149
- ب) تفاوت اراده طلاق زنان زائد بر حد نصاب با اراده فراق از آنان: 149
- 2 - اشکال صاحب جواهر مبنی بر کفایت فرض منکوحه بودن از سوی قاصد طلاق به فرمایش مرحوم محقق: 149
- 1 - متن شرایع با توضیح استاد مد ظله: 150
- ج) بررسی حکم نکاح مادر و دختری که در عقد کافر بوده اند: 150
- 2 - نظر شیخ طوسی در خلاف و مبسوط: 151
- 3 - دو توجیه برای فرمایش شیخ توسط علامه در مختلف: 151
- 6 - تأیید کلام جواهر توسط استاد مد ظله و ردّ فرمایش شیخ: 152
- 5 - اشکال جواهر به پاسخ علامه: 152
- اشاره 153
- اشاره 153
- خلاصۀ درس این جلسه: 153
- فتوای شیخ در جواز اختیار ام یا بنت در صورت اسلام آوردن کافر، بعد از ازدواج و قبل از دخول به آنها 153
- توجیه دوم 154
- توجیه اول برای فتوای شیخ 154
- بیان فسخ بودن جدایی ناشی از اختلاف دین 155
- بررسی حکم مهریه زن مسلمان شده قبل از دخول 155
- دلیل اول صاحب جواهر بر سقوط مهریه 155
- اشاره 155
- اشاره 155
- دلیل دوم: صحیحه عبد الرحمن بن الحجاج 156
- بررسی استدلال صاحب جواهر 156
- اشاره 156
- اشاره به دو احتمال خصوصیت در موثقه سکونی و ردّ آنها 157
- بیان ترجّح صحاح در مقابل موثقات 158
- اشاره 158
- 1 - (تکمله) راجع به توجیه فتوای سابق شیخ رحمه الله 159
- 2 - حکم مهریه در صورت اسلام زوج قبل از دخول 159
- خلاصۀ درس این جلسه: 159
- اشاره 159
- الف - اشاره به سببیت عقد نسبت به ملکیت تمام مهر 160
- اشکال این قول 160
- ب) منشأ قول صاحب جواهر 160
- بررسی ادله اقوال 160
- ج) ادله تنصیف مهر در صورت فسخ قبل از دخول 161
- بیان مقصود از تقارن در اسلام زوجین 162
- 3 - حکم مهریه در صورت اسلام بعد از دخول 162
- اشاره 162
- 2) شک در تقدم و تأخر اسلام زوجین 163
- 1) استدراک از بحث قبل: 163
- خلاصۀ درس این جلسه: 163
- اشاره 163
- 3) فروض مسئله: 164
- اشاره 165
- عبارت محقق: 165
- خلاصۀ درس این جلسه: 165
- شرح عبارت محقق 166
- بررسی حکم عدم تعیین مهر با دخول به او 167
- ب حکم عدم تعیین مهر 167
- اشاره 167
- ج حکم مهر قرار دادن خمر و خنزیر 167
- اشاره 167
- بررسی وجوه مختلف مهر بودن خمر توسط جواهر 168
- اشاره 168
- مختار صاحب جواهر: 169
- اشکال وارد بر مختار صاحب جواهر 169
- اشاره 170
- الف) اختلاف دین زوجین به منزله طلاق نیست، بلکه فسخ است. 171
- خلاصۀ درس این جلسه: 171
- 1 - متن شرایع: 171
- 3 - عدم دلالت تعبیر وارد در روایات بحث ارتداد، بر تنصیف مهر در صورت اسلام زوج 172
- 4 - قوله رحمه الله «و لو لم یسمّ مهراً و الحال هذه کان لها المتعه کالمطلقه و فیه تردد» به همراه نقد گفتار صاحب جواهر 173
- اشاره 175
- الف) کلام مرحوم صاحب جواهر 175
- ب) بررسی سند دو روایت (اثبات وثاقت «طلحه بن زید» و «جعفر بن محمد بن مسرور») 176
- اشاره 179
- خلاصۀ درس این جلسه: 179
- بحث دربارۀ اتحاد جعفر بن محمد بن مسرور با جعفر بن محمد بن قولویه صاحب کامل الزیارات 180
- 1 - کلام صاحب قاموس الرجال 180
- الف - طرح بحث 180
- اشاره 180
- ب - اشاره به ادله عدم اتحاد 180
- 2 - نقد کلام قاموس الرجال توسط استاد مد ظله 181
- اشاره 183
- ج - اشاره به ادله اتحاد 183
- 1 - نقل عبارت نجاشی در ترجمه ابن قولویه و در ترجمه ابن مسرور علی 183
- قرینه اول: 185
- 2 - قرائن اتحاد ابن مسرور و ابن قولویه 185
- 1 - حسین بن محمد بن عامر 186
- 4 - قاسم بن محمد بن علی بن ابراهیم همدانی 188
- 3 - پدر ابن مسرور 188
- 2 - محمد بن عبد الله بن جعفر حمیری 188
- 5 - حسن بن عبد الله بن محمد بن عیسی 189
- قرینه دوم: 190
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 191
- اشاره 191
- الف) یادآوری مسئله تنزیل مرتد به منزله میّت: 192
- 2 - فرمایش مرحوم شهید اول در دروس: 192
- اشاره 192
- 3 - نقد استاد مد ظله: 192
- 1 - اشاره ای به نظر مشهور و نظر شهید در مورد کاشفیت و ناقلیت بقاء بر ارتداد: 193
- 3 - فرمایش صاحب جواهر و تأیید آن توسط استاد مد ظله: 194
- 2 - نظر صاحب شرایع در مورد حکم مهر المثل بنا بر مبنای مشهور: 194
- اشاره 195
- الف) پرداخت مهر المثل مبتنی بر بینونت حقیقی زوجین است: 195
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 195
- 2 - احتمالات سه گانه درباره نحوه بینونت بنا بر نقل کافی: 196
- 1 - متن روایت بنا بر نقل کافی و توضیحی درباره آن: 196
- ب) بررسی مفاد روایت أبو بکر حضرمی: 196
- 3 - متن روایت بنا بر نقل صدوق و شیخ: 197
- 4 - اختلاف متن کافی با تهذیب و فقیه و سبب آن: 198
- 5 - توجیه روایت بنا بر نقل صدوق و شیخ: 199
- اشاره 200
- خلاصۀ درس این جلسه: 200
- مسئله ششم از مسائل اختلاف زوج و زوجه در اسلام و کفر 200
- اشاره 201
- فرمایش صاحب جواهر در مقام 202
- مناقشه در کلام صاحب جواهر قدس سرّه 202
- اما بنا بر کشف که صاحب جواهر طبق کشف مسئله را تمام کرده است حکم مسئله چیست؟ 202
- اشاره 202
- توجیه کلام صاحب جواهر و نقد آن 203
- اشاره 204
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 204
- الف) ادامه بررسی حکم ازدواج وثنی تازه مسلمان با خواهر زوجه سابق یا خامسه: 204
- 2 - توضیح بیشتر استاد مد ظله: 205
- 1 - کلام صاحب جواهر: 205
- 3 - نقد استاد مد ظله: 205
- 6 - طرح یک اشکال: 206
- 5 - نقد استاد مد ظله: 206
- 4 - عدم جریان استصحاب استدامه کفر از نظر صاحب جواهر و توجیهی برای آن: 206
- 7 - پاسخ اشکال توسط صاحب جواهر و تأیید استاد مد ظله: 207
- ب) بررسی حکم ازدواج شوهر غیر مسلمان وثنیه ای که اسلام آورده، با خواهر زوجه اش در ایام عده او: 207
- 1 - متن شرایع: 207
- خلاصۀ درس این جلسه: 208
- 2 - توضیح: 208
- اشاره 208
- اشاره به عدم جریان اصاله السلامه در مقام 209
- اشاره 209
- بیان عدم جریان اصاله الاحتیاط در مقام 209
- ادامه بررسی جریان استصحاب استقبالی در مسئله 209
- اشاره به یکی از خصوصیات دخالت در مطلوبیت و عدم آن 210
- بیان مختار و تجدید نظر در مسئله 210
- بررسی حکم ازدواج کافر با خواهرزنش بعد از اسلام زنش 210
- خلاصۀ درس این جلسه: 211
- الف - بررسی مسئله هفتم حکم مردی که بعد از اسلام مرتد شده که گاه زن کافر در عده مسلمان شده و گاه مسلمان نشده 211
- اشاره 211
- 1 - متن مسئله: 212
- 3 - نقد استاد - مد ظله - بر کلام صاحب جواهر رحمه الله 212
- 2 - توضیح مسئله و بیان صاحب جواهر رحمه الله در فرض اول مسئله 212
- 2 - روایت منصور بن حازم 213
- 3 - روایت محمد بن مسلم 213
- 1 - روایت سکونی: 213
- ب - مروری بر روایات مسئله 213
- 1 - کلام صاحب جواهر رحمه الله 214
- ج - بررسی فرض دوم مسئله هفتم 214
- 4 - نگاه کلی به روایات و بررسی حکم مسئله 214
- 2 - بررسی کلام صاحب جواهر رحمه الله توسط استاد - مد ظله -: 215
- خلاصۀ درس این جلسه: 215
- اشاره 215
- 3 - مراعی بودن عقد در عده: 216
- 1 - به نحو کشف: 216
- الف) احتمالاتی که در کیفیت انفساخ عقد مطرح شده است. 216
- 2 - به نحو نقل: 216
- ب) بررسی روایت 217
- 2 - بیان روایت 217
- 1 - متن روایت محمد بن مسلم (مرسله ابن ابی عمیر) 217
- ج) بررسی حکم عقد وثنی که اسلام بیاورد و در زمان عده وثنیه، مرتد شود. 218
- د) بررسی حکم عقد وثنیه ای که مسلمان شود و زوج مرتد گردد. 219
- اشاره 220
- الف) بررسی جواز اختیار زن بعد از فوت او 221
- 1 - اشکال مقدر حکم به جواز اختیار 221
- خلاصۀ درس این جلسه: 221
- اشاره 221
- 3 - شبهه موجود در شمول ادله اختیار نسبت به زن فوت شده 222
- 4 - جواب صاحب جواهر از شبهه مذکور (با توضیح استاد (مد ظله)) 222
- 2 - جواب محقق از اشکال 222
- 7 - بیان جریان استصحاب تعلیقی در موارد عدم اختیار قبل از فوت 223
- 6 - اشکال دوم بر کلام جواهر 223
- 5 - اشکال اول بر کلام صاحب جواهر 223
- 8 - اشاره به حکومت استصحاب تعلیقی بر استصحاب تنجیزی محتمل در موارد آن 223
- ب) حکم فوت زوج قبل از اختیار زن های فوت شده 224
- خلاصۀ درس این جلسه: 225
- اشاره 225
- اقوال در مسئله 225
- حکم وثنی و وثنیّه ای که مسلمان شده اند و عدد زن ها بیشتر از مقداری است که شرع اسلام صحیح می داند 225
- اشاره 225
- تصویر زوجیت مبهم 228
- مناقشه در کلام صاحب جواهر 228
- خلاصۀ درس این جلسه: 229
- الف) اجرای قرعه برای تعیین زن ها در فرض موت زوج و زوجات 229
- اشاره 229
- 2 - اشکال دوم اینکه: اصولاً قاعده «القرعه لکل امر مشکل» در جایی جاری می شود که راه حل دیگری برای حل مشکل به غیر از اجرای قرعه نباشد. 230
- متن شرایع: 230
- 2 - اشکال استاد مد ظله به راه حل فوق 231
- 1 - بیان راه حلی ابتدایی برای حل مسئله 231
- اشاره 231
- 3 - راه حل استاد مد ظله برای رفع اشکال با تمسک به قاعده قرعه و عدم جواز تنصیف 232
- الف: تذکری راجع به مسئله قبل 233
- اشاره 233
- خلاصۀ درس این جلسه: 233
- ب: اعتداد تمامی زن ها در صورت فوت زوج قبل از اختیار 234
- 1 - لزوم احتیاط در اطراف علم اجمالی و اشکال استاد بر این بیان: 235
- 5 - بیانی از استاد برای لزوم اعتداد همگی با توجه به مبنای زوجیت لا بعین 236
- 4 - بیانی از استاد برای لزوم احتیاط با تحفظ بر مبنای محقق رحمه الله و صاحب جواهر رحمه الله 236
- 3 - لزوم احتیاط با تمسک به اصاله الاحتیاط در باب فروج و اشکال استاد بر این بیان 236
- 2 - لزوم احتیاط با تمسک به استصحاب بقاء زوجیت و اشکال استاد بر این بیان 236
- مقتضای اصل تکلیفی و اصل وضعی در کلمات فقهاء در مقام 237
- اشاره 237
- خلاصۀ درس این جلسه: 237
- اشاره 237
- مناقشه در بیان متقدم 238
- اشاره 239
- جریان اصل محکوم با اصل حاکم، طبق تحقیق و ادامه بحث 239
- مقایسه دو فتوای محقق حلی قدس سرّه در مقام 239
- مبدأ عدّه انفساخ 240
- حکم نفقه 241
- اشاره 242
- کلام محقق: 242
- خلاصۀ درس این جلسه: 242
- بررسی حکم نفقه زن در صورت اسلام آوردن 242
- اشکال استاد (مد ظله) بر جواهر رحمه الله 243
- اشکال صاحب جواهر بر محقق 243
- اشاره 243
- بررسی حکم عدم کفائت توسط استاد (مد ظله) 244
- بررسی حکم مسئله نفقه زنان زائد بر چهار توسط استاد (مد ظله) 244
- بررسی اصولی تقدم لا ضرر و لا حرج بر احتیاط 244
- نظر مرحوم آقای آخوند رحمه الله در مسئله 244
- اشکال استاد (مد ظله) بر مرحوم آخوند رحمه الله 245
- اشاره 245
- اشکال دوم بر جریان لا ضرر 246
- جواب از اشکال مذکور 246
- اشاره 246
- خلاصۀ درس این جلسه: 246
- اشکال اول بر جریان قاعده لا ضرر در مورد بحث 246
- تأمل صاحب جواهر در کلام محقق 247
- اشاره 247
- بررسی حکم نفقه در صورت اسلام مرد و عدم اسلام زن 247
- اشاره 247
- کلام محقق: 247
- بررسی اشکال مذکور 247
- فروع موجود در مسئله 248
- احتمالات کلام صاحب جواهر در صورت شک در تمکین معتبر در وجوب نفقه 248
- نظر استاد (مد ظله) 248
- نظر استاد (مد ظله) در مسئله 249
- فرع اول: اختلاف زن و مرد در اسلام آوردن مرد، قبل از دخول یا بعد از دخول 249
- نظر استاد (مد ظله) 249
- فرع دوم: اختلاف زن و مرد در متقارن بودن یا نبودن اسلام آن ها 249
- فرع چهارم: نحوه تقسیم ارث در صورت فوت زوج قبل از اختیار 250
- فرع سوم: اختلاف زن و مرد در فاصله بین اسلام آوردن ها 250
- اشکال صاحب جواهر بر محقق رحمه الله 250
- فرع پنجم: تقسیم ارث در صورت وارث نبودن بعضی از زن های بیش از حد نصاب 251
در این جلسه به بررسی روایات مسئله و به تبیین تعارض بین روایات مسئله پرداخته و در ادامه تأملی در نظر فقهاء درباره حل تعارض اخبار که به آیه نفی سبیل متمسک شده اند می نماییم و در نهایت به بررسی روایات مورد استناد صاحب ریاض و صاحب جواهر می پردازیم.
***
تمسک فقهاء از جمله فیض به آیه نفی سبیل برای تقدیم روایت منصور
اشاره
بعضی از روایات مسئله در مورد مسلمان شدن زن و باقی ماندن مرد بر کفر دلالت بر بقاء عقد می نمود و درباره مجوسی تعارض داشت با روایت منصور بن حازم که در صورت اسلام زن دلالت بر انفساخ می نمود. این تعارض ما بین روایات سبب شده که آقایان فقهاء حتی فیض کاشانی با اینکه متکی بر اخبار است(1) ، برای رفع تعارض آنها را بر کتاب عرضه کنند و با تمسک به آیه: «وَ لَنْ یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً» - هرگز بر علیه مؤمنین از ناحیه کفار سبیلی نیست (2)- حکم انفساخ عقد را ترجیح بدهند.
1- (1) - مرحوم فیض کاشانی از جمله علمای بزرگ دوره صفوی است که به اخباریگری شهرت دارد.
2- (2) - قرآن کریم، سوره نساء، آیه 141.
جواب صاحب حدائق از تمسک به آیه
ایشان می فرمایند درست است که فقهاء در این مسئله و در مسائل دیگر فقهی به این آیه نفی سبیل متمسک می شوند مثلاً برای نفی ولایت کافر، که گفته اند کافر نمی تواند در بسیاری از معاملات مالک عبد شود، آنها با ادله نفی سبیل به بطلان مالکیت کافر حکم کرده اند و در این مسئله، شوهر بودن کافر به زن مسلمان را نفی کرده اند، لکن شیخ صدوق رحمه الله روایتی در کتاب عیون به سند خود نقل کرده است بدین مضمون: که بعضی از مردم کوفه به این آیه تمسک می نمودند بر اینکه حضرت سید الشهداء شهید نشده است بلکه مثل حضرت عیسی به آسمان برده شده و برای آنها اشتباه پیش آمده و فرد دیگری را به جای امام حسین علیه السلام کشته اند.
حضرت در جواب اول لعن نموده و جواب دادند آنها دروغگو و کافرند، چون پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را تکذیب کرده اند که راجع به شهادت امام حسین علیه السلام روایات زیادی فرموده(1) ، تکذیب پیامبر موجب کفر است.