نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 17 صفحه 8

فرمایش ایشان از دو جهت مورد اشکال است:

اولاً اگر ما باشیم و این روایت، با استفاده از آن نمی توان انفساخ عقد را ناشی از اسلام نیاوردن شوهر او دانسته و قائل شویم که اگر وی نیز اسلام را می پذیرفت، عقد آنها به قوت خود باقی می ماند. چه آنکه عامل اصلی انفساخ عقد - همچنان که

1- (1) - علی بن ابراهیم عن أبیه عن السکونی عن ابی عبد الله علیه السلام قال: قال امیر المؤمنین علیه السلام فی مجوسیه اسلمت قبل ان یدخل بها زوجها، فقال امیر المؤمنین علیه السلام لزوجها: أسلم، فأبی زوجها أن یسلم فقضی له علیه نصف الصداق و قال: لم یزدها الاسلام الّا عزّاً. کافی، ج 5، ص 436، ح 6.
2- (2) - الحدائق الناضره، ج 24، ص 548 و 26.

صاحب حدائق نیز به آن قایل می باشد - در واقع اسلام آوردن زن است، و آنچه که بر امتناع مرد از اسلام متفرّع گردیده و فاء تفریع، مبیّن آن است، لزوم پرداخت نصف مهر از جانب اوست، نه بقاء عقد.

بنابراین، امتناع مرد از اسلام گرچه در لزوم پرداخت نصف مهر - یا تمام آن - مؤثر است، به طوری که اگر وی اسلام بیاورد، این تکلیف متوجه او نمی گردد، لیکن این امتناع یا پذیرش از ناحیه او به هیچ وجه در انفساخ عقد یا بقاء آن تأثیری نخواهد داشت.

به عبارت دیگر، تفاوت اسلام مرد و اسلام زن در این است که اسلام زن سبب انفساخ عقد می شود، ولی اسلام مرد یا امتناع وی از اسلام تأثیری در بقاء یا عدم بقاء عقد ندارد. همچنین نظر به اینکه اسلام عزت بخش است و زیانی از ناحیه آن متوجه پیروانش نمی گردد، اسلام زن سبب لزوم پرداخت نصف - یا تمام - مهر از سوی شوهر می گردد و اسلام مرد این تکلیف را از دوش او ساقط می گرداند.

ثانیاً بر فرض که بقاء مرد در حال کفر و امتناع وی از پذیرش اسلام سبب انفساخ عقد باشد، آیا این امتناع به عنوان تمام العله عامل انفساخ است یا باید آن را جزء العله دانست؟ به چه دلیل ایشان برای امتناع در جهت فسخ عقد، علیت تامه قائل شده اند؟ ظاهراً این احتمال وجود دارد که نفش امتناع در انفساخ عقد، نقش جزء العله بوده و منشأ انفساخ در واقع مجموع دو علت (بقاء مرد در حال کفر + اسلام زن) باشد به طوری که اسلام مرد به تنهایی نتواند عامل به هم نخوردن و بقاء عقد گردد. بلکه بسا در مورد مجوس مانند اهل کتاب، تنها در صورت اسلام مرد و بقاء زن بر کفر، عقد باقی بماند(1).

بنابراین احتمال - که قائل نیز دارد - اگر انفساخ عقد در روایت مجوسیه، مستند به دو علت بوده و شارع مقدس به همین جهت حکم به تنصیف مهر کرده باشد،

1- (1) - باقی ماندن عقد در صورت اسلام مرد و بقاء زن بر کفر نسبت به اهل کتاب مسلم است.