نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 18 صفحه 157

(کافی) علی بن ابراهیم عن أبیه عن ابن ابی عمیر عن حماد عن الحلبی عن ابی عبد الله علیه السلام قال سألته عن قول الله عزّ و جلّ (وَ لکِنْ لا تُواعِدُوهُنَّ سِرًّا إِلاّ أَنْ تَقُولُوا قَوْلاً مَعْرُوفاً) قال هو الرجل یقول للمرأه قبل أن تنقضی عدتها أواعدک بیت آل فلان لیعرض لها بالخطبه و یعنی بقوله (إِلاّ أَنْ تَقُولُوا قَوْلاً مَعْرُوفاً) التعریض بالخطبه (وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَهَ النِّکاحِ حَتّی یَبْلُغَ الْکِتابُ أَجَلَهُ1)

این روایت از نظر سندی معتبر و قابل اعتماد است چرا که متأخرین هیچ کدام در «ابراهیم بن هاشم» مناقشه ندارند. از جهت دلالت ابتداءً ابهامی در مفاد این حدیث به نظر می آید که با توجه به ذیل آن و همچنین روایت «ابی حمزه» آن ابهام مرتفع می شود. ابهام آن است که جمله «لیعرض لها بالخطبه» در ادامه جمله قبل که همانا تعریض به جماع و مباشرت است واقع شده است ولی با توجه به قرائنی که گفته شد صحیح این است که جمله «لیعرض لها بالخطبه» از جملات قبلی جدا و مربوط به جملات بعدی است، یعنی بعد از کلمه «آل فلان» مناسب این است که ویرگول گذاشته شده، سپس امام علیه السلام بعد از آنکه «سِرًّا» در آیه را تفسیر به تعریض به جماع نمودند می فرمایند باید تعریض به خطبه باشد و مراد خداوند نیز از «إِلاّ أَنْ تَقُولُوا قَوْلاً مَعْرُوفاً» همین تعریض به خطبه است.

3 - در مجمع البیان نیز آمده «روی عن الصادق علیه السلام انه قال لا تصرحوا لهن بالنکاح و التزویج قال و من السرّ أن یقول لها موعدک بیت فلان (إِلاّ أَنْ تَقُولُوا قَوْلاً مَعْرُوفاً) یعنی التعریض الذی أباحه الله و «الّا» بمعنی «لکن»...(1)

البته این قسمت از کلام مجمع البیان که در تفسیر قول معروف ذکر شده است خیلی روشن نیست که ادامه روایت امام صادق علیه السلام باشد بلکه محتمل است که گفتار خود صاحب مجمع باشد.

4 -

روایت سوم:

(الکافی) حمید بن زیاد عن الحسن بن محمد عن غیر واحد عن أبان عن

عبد الرحمن بن ابی عبد الله عن ابی عبد الله علیه السلام فی قول الله عزّ و جلّ (إِلاّ أَنْ تَقُولُوا قَوْلاً مَعْرُوفاً) قال: یلقاها فیقول انی فیک راغب و انی للنساء لمکرم فلا تسبقینی بنفسک، و السر لا یخلو معها حیث وعدها(1).

سند این روایت به نظر ما معتبر است. (حمید بن زیاد) واقفی ثقه است (حسن بن محمد همان حسن بن محمد بن محمد بن سماعه است) وی نیز واقفی ثقه است (غیر واحد) که به معنای این است که خبر مستفیض و مسلم و کنایه از این است که آن قدر حدیث مسلم است که احتیاج به ذکر تک تک روات ندارد (أبان همان أبان بن عثمان است) ثقه است و همچنین (عبد الرحمن بن ابی عبد الله) نیز ثقه می باشد.