نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 18 صفحه 52

«عده من اصحابنا عن سهل بن زیاد، و محمد بن یحیی، عن احمد بن محمد جمیعاً، عن ابن محبوب، عن علی بن رئاب، عن حُمران بن اعین، عن ابی جعفر 7 قال: سمعته یقول:

الایمان ما استقرّ فی القلب و أفضی به الی الله عزّ و جلّ و صدقه العمل بالطاعه لله و التسلیم لامره و الاسلام ما ظهر من قول او فعل و هو الذی علیه جماعه الناس من الفِرق کلها و به حقنت الدماء و علیه جرت المواریث و جاز النکاح و اجتمعوا علی الصلاه و الزکاه و الصوم و الحج، فخرجوا بذلک من الکفر و اضیفوا الی الایمان. و الاسلام لا یشرک الایمان و الایمان یشرک الاسلام و هما فی القول و الفعل یجتمعان، کما صارت الکعبه فی المسجد و المسجد لیس فی الکعبه و کذلک الایمان یشرک الاسلام و الاسلام لا یشرک الایمان و قد قال الله عزّ و جلّ: «قالت الاعراب آمنا قل لم تؤمنوا و لکن قولوا أسلمنا و لما یدخل الایمان فی قلوبکم» فقول الله عزّ و جلّ اصدق القول، قلت: فهل للمؤمن فضل علی المسلم فی شیء من الفضائل و الأحکام و الحدود و غیر ذلک؟ فقال: لا، هما یجریان فی ذلک مجری واحد و لکن للمؤمن فضل علی المسلم فی اعمالهما و ما یتقربان به الی الله عزّ و جلّ، قلت: أ لیس الله عزّ و جلّ یقول: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها» و زعمت أنهم مجتمعون علی الصلاه و الزکاه و الصوم و الحج مع المؤمن؟ قال: أ لیس قد قال الله عزّ و جلّ: «فَیُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً کَثِیرَهً» فالمؤمنون هم الذین یضاعف الله عزّ و جلّ لهم حسناتهم لکل حسنه سبعون ضعفاً، فهذا فضل المؤمن و یزیده الله فی حسناته علی قدر صحه ایمانه أضعافاً کثیره و یفعل الله بالمؤمنین ما یشاء من الخیر. قلت:

أ رأیت من دخل فی الاسلام أ لیس هو داخلاً فی الایمان؟ فقال: لا و لکنه قد اضیف الی الایمان و خرج من الکفر و سأضرب لک مثلا تعقل به فضل الایمان علی الاسلام، أ رأیت لو بصرت رجلاً فی المسجد أ کنت تشهد أنک رأیته فی الکعبه؟ قلت: لا یجوز لی ذلک قال: فلو بصرت رجلاً فی

الکعبه أ کنت شاهداً أنه قد دخل المسجد حرام؟ قلت: نعم قال: و کیف ذلک؟ قلت: انه لا یصل الی دخول الکعبه حتی یدخل المسجد، فقال: قد أصبت و احسنت ثم قال: کذلک الایمان و الاسلام(1)

توضیحی درباره متن روایت

مفاد این روایت آن است که ایمان اخص مطلق از اسلام است، یعنی کل مؤمن مسلم و لا عکس، بنابراین به مجرد اینکه از کسی قول «شهادتین» و فعل «ظواهر اسلام مثل نماز، روزه...» ظاهر شود اسلام تحقق پیدا می کند و آن احکام مترتب می شود. «فخرجوا بذلک من الکفر و اضیفوا الی الایمان» این فراز از روایت را صاحب حدائق چنین معنی کرده است: «بدین وسیله به مؤمنین نزدیک شدند» گویا حد وسط بین مؤمن و کفر بودند و بدین وسیله به مؤمنین نزدیک شدند. ولی ما بعداً معنای صحیح آن را عرض خواهیم کرد.

در تفسیر عیاشی به جای: «قلت: فهل للمؤمن فضل علی المسلم فی شیء من الفضائل و الاحکام و الحدود و غیر ذلک؟» عبارت چنین آمده است: «قلت: فهل للمؤمن فضل علی المسلم فی شیء من المواریث و القضایا و الاحکام و الحدود...» که با نقل کافی دو فرق دارد:

اولاً: در نقل عیاشی کلمه مواریث هم اضافه شده است. ثانیاً: به جای کلمه فضائل که در نقل کافی آمده، کلمه قضایا در نقل عیاشی به چشم می خورد و مرحوم مجلسی اعلی الله مقامه فرموده است کلمه قضایا صحیح تر می باشد.

با تتبع در کتاب کافی و نیز تفسیر عیاشی معلوم می شود که بسیاری از روایات کافی در کتاب عیاشی نیز ذکر شده است با این تفاوت که عبارات عیاشی روشن تر و محکم تر از عبارات کافی است ولی متأسفانه اسناد آن را اسقاط کرده اند و این همه روایات محکم، بدون سند گشته است.

و اما کلمه «زعمت» در اینجا به معنی «گمان باطل» نیست. راوی یعنی حمران بن