راه سعادت : در اثبات نبوت و ادله حقانیت خاتم انبیاء صلی الله علیه و آله وسلم و دین اسلام و رد شبهات نصاری و معاندین صفحه 30

عقل اوّل یکی است و شما خود پیغمبر را اشرف خلق می شمارید پس چه نیاز به وحی و جبرئیل بود؟

گوئیم مقام انسان کامل، از همه چیز بالاتر است و همچنان که در روح آدمی عقل، افضل قوای او است با این حال، عقل از ادراک محسوسات عاجز است و انسان به عقل تنها کامل نیست و با حواس دیگر تفاصیل خلق را در می یابد، جبرئیل و فرشتگان در مقام تجرّد، به منزله جاسوس روح نبوّتند و پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم حقایق دیگری می یافت که فرشتگان از آن عاجز بودند. ترقّی هر کسی به حدّ کمال، مطابق آن استعدادی است که در نهاد او است و استعداد مطابق صورتی که پیش از ایجاد در حضرت و احدیّت، نقش بسته بود و عین ثابتی که به مشیّت الهی برای هر کسی آماده است.

«و کنت نبیا و آدم بین الماء والطّین» اشاره به این مقام است و آیه (ما کنتَ تدری ما الکتابُ)(1) با آنکه منافی آن نیست مؤید آن است.

پیغمبر گفت: من پیغمبر بودم وقتی گل آدم سرشته نشده بود و نگفت پیغمبری را از خدا نگرفته بودم بلکه همانکه بودم از خدا داشتم، در این باب سخن بسیار و دقیق است و مناسب کتاب ما نیست.

نبوّت و وحی

مقصود از این بحث، مجادله با اهل انکار نیست بلکه خود نیز دعوی آن نداریم که معنی نبوّت را دانسته یا می توانیم دیگران را به آنچه می دانیم اقناع کنیم؛ زیرا که نبوّت و ولایت و وحی عالی ترین پایه ای است که روح انسانی بدان می تواند رسید و آن کس که نظائر آن مقام را ادراک نکرده است نبوّت را ادراک نتواند کرد: ما حالات خویش را می توانیم برای دیگران بیان کنیم به آن اندازه که نظیر آن را یافته باشیم. حفظ و نسیان و عشق و اندوه و رغبت و حرص و انتقام و جمع حواس و التفات و امثال آن را به یکدیگر می فهمانیم؛ چون برای همه ما اتّفاق افتاده است