کتابخانه بالقرآن

نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 19 صفحه 129

صفحه 129

***

مقصود از «متعه» در روایات

مستفاد از روایات این است که در معنای متعه - همان طوری که صاحب انوار الفقاهه نیز قائل است - انقطاعی بودن اخذ نشده است، چرا که ایشان متعه را به عنوان اینکه زن یک متاعی است که انسان از آن منتفع می شود، معنا می کند. و این یک معنای جامعی بین عقد دائم و منقطع است. و می گوید که شرع در صحت متعه اجل را شرط نموده است، یعنی این مصداق از مصادیق آن را موضوع برای احکام خاصی قرار داده است، لکن به نظر ما - آن طوری که قبلا بیان شد - متعه در عرف متشرعه یک عقد دیگری در قبال عقد معمولی یا رسمی متعارف است که احکام خاصی از قبیل نبودن ارث، نفقه و مانند آن ها برای آن قرار داده است.

به هر حال؛ چنین استظهاری از روایات که متعه از نظر مفهوم مساوق با منقطع باشد، درست نیست. بلکه از روایات استفاده می شود از نظر مفهوم نسبت به خصوصیت انقطاع، لابشرط است، اگر چه در تعیین مصداق مقصود از مفهوم عام و

مطلق، بعضی از قیود قرار داده شده است که از جمله خصوصیت انقطاع است، نظیر تعیین مصداق مقصود از عنوان «عالم» با ذکر برخی از قیود مثل عدالت با اینکه قیدها و حدود در مفهوم آن وجود ندارد.

بررسی دلالت روایت ابان بن تغلب

-1

از جمله روایاتی که برای قول به انقلاب به دوام به آن استدلال شده است و این مطلب هم که معنای متعه نسبت به انقطاع لابشرط است از آن استفاده می شود، روایت أبان بن تغلب است که از اینکه ابان بن تغلب که خود از بزرگان فقهاء است، سؤال از این می کند که ذکر مدت را حیاء می کند که بیاورد، معلوم می شود که در متعه بودن مسئله انقطاع «لابشرط» بوده است و أبان چنین احتمال می داده است که برای انعقاد متعه ای که ارث و نفقه در آن نیست نیازی به ذکر انقطاعی بودن و أجل نباشد، چرا که این احتمال در مورد أبان داده نمی شود که ایشان نیاز به مدت را برای متعه لازم می دیده است، لکن تصور می کرده است که نیازی به ذکر آن نیست و همین که مرد مدت معینی را قصد بکند در محدود بودن زمان متعه کفایت بکند!! در حالی که به هیچ کس نمی توان چنین احتمالی را نسبت داد. لذا؛ با توجه به شرح فوق، فرض مسئله در جایی نبوده است که ابان با شخص مورد تمتع مدت معینی را قصد کرده و منظورشان عقد منقطع بوده است و مع ذلک به جهت عدم ذکر أجل در عقد، عقد، خود به خود تبدیل به دائم شده باشد، تا بتوان به دلالت روایت أبان برای مسئله انقلاب عقد منقطع به عقد دائم به صرف ذکر نکردن أجل در عقد تمسک نمود.

بررسی دلالت روایت هشام بن سالم

-2