نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 19 صفحه 145

صاحب انوار الفقاهه در این زمینه می نویسد: اجل در متعه باید به اندازه ای باشد که مالیت داشته باشد و مالیت در صورتی تصور می شود که یا دارای ثمره ای همچون حصول محرمیت بوده و یا مدتش را به قدری قرار دهند که بتواند زوج از او انتفاع ببرد.

این کلام صحیحی است چون اگر مدت را مثلا لحظه ای قرار دهد که نه انتفاعی از زوجه برده شود و نه در مثل عقد دخترخاله و دختر عمه که پیش از عقد آنان هم، خاله و عمه با او محرم هستند، ثمره ای داشته باشد، چنین عقدی سفهی است و عقلایی نمی باشد. اما اگر ثمره ای بر آن متصور بود مانند محرمیت ام الزوجه آیا

مدت چند دقیقه کفایت می کند؟ صاحب جواهر می فرماید: منساق از ادله آن است که حد اقل زمان در متعه باید مقداری باشد که هر چند دارای ثمره بود ولی در آن شأنیت تمتع نیز وجود داشته باشد. البته فعلیت آن بلا اشکال معتبر نیست، پس اگر عقد زوجه صغیره را مدت چند سال قرار دهند که تا آن زمان - هر چند در التذاذات غیر مباشرتی - قابل تمتع گردد بلا اشکال کافی خواهد بود.

مرحوم سید أبو الحسن اصفهانی نیز در وسیله احتیاط کرده می فرمایند: در عقد صغیره باید اجل به مقداری باشد که به حسب نوع، صلاحیت تمتع وجود داشته باشد.

به نظر ما کلام جواهر و اشکال مرحوم اصفهانی صحیح است و احتیاط در همین است چون: در روایات احکام زوجیت بر لفظ «انکحت و زوجت» مترتب نشده است تا اگر اجل یک دقیقه هم باشد کفایت کند و آن احکام مترتب گردد بلکه احکام مذکور بر نفس زوجیت مترتب می شود، لذا برای ترتیب این آثار باید ازدواجی هر چند انقطاعی که آن نیز از مصادیق زوجیت است صورت گیرد و چون در عقد بر صغیره به مدت یک لحظه عرفاً «زوجیت» صدق نمی کند لذا احکام آن مثل محرمیت ام الزوجه نیز مترتب نمی گردد.

ه - معین بودن اجل

مرحوم محقق در تقدیر اجل می نویسد: «و لا بد ان یکون معینا محروساً من الزیاده و النقصان» باید اجل به گونه ای باشد که احتمال کم و زیاد در آن نرود. بنابراین نمی توان اجل را مثل وقت آمدن باران یا رسیدن حجاج قرار داد، و این معنا به حسب روایات و فتاوی مسلم است.

در مضمره زراره که عرض می کند: هل یجوز ان یتمتع الرجل من المرأه ساعه او ساعتین؟ امام علیه السلام می فرمایند: الساعه و الساعتان لا یوقف علی حدهما.

صاحب جواهر در بیان حدیث می نویسد: مراد ساعت نجومی و 60 دقیقه

نیست بلکه مقصود قطعه من الزمان و ساعت عرفی است و چون ساعت عرفی حد و مرزی ندارد، نمی تواند اجل متعه قرار گیرد.