نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 19 صفحه 15

اشاره

روایات بسیاری در کتب اهل سنت در تحریم متعه از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده حتی این مطلب را به حضرت امیر هم نسبت داده اند که محمد حنفیه از حضرت نقل می کند که پیامبر فرمود برو به تحریم متعه ندا کن، درباره این روایات پاسخ هایی ذکر شده یا می توان ذکر کرد، که در اینجا به ضعف اسناد این احادیث و اختلاف مضمون آنها باختصار اشاره می کنیم.

درباره ضعف اسناد احادیث گفتنی است که برخی مدعی شده اند که تمام اسناد این احادیث بنا بر مبانی اهل سنت ضعیف می باشند، روایتی که به نقل از حضرت امیر علیه السلام آمده از طریق پسران محمد حنفیه، حسن و عبد الله از پدرشان روایت شده، رجالیان اهل سنت پسران محمد حنفیه را به جهت ضعف مذهبی تضعیف کرده اند.

1 - یک اشکال و پاسخ آن

ممکن است کسی اشکال کند که اسناد احادیث تحریم متعه اگر از ضعف سندی هم برخوردار باشد، با عنایت به کثرت آنها به درجه استفاضه یا تواتر معنوی یا اجمالی رسیده و اطمینان به اصل مضمون آنها حاصل می گردد، همچنان که برای اثبات سخاوت حاتم چه بسا هیچ یک از ماجراهای سخاوت وی با سند معتبر نقل نشده باشد. ولی از مجموع این روایات، انسان مطمئن به سخاوت حاتم می گردد.

در پاسخ این اشکال می گوییم که محل بحث ما با مثال سخاوت حاتم تفاوت دارد در این مثال بین روایات مختلف حاکی از سخاوت حاتم تضادی وجود ندارد و ممکن است همگی صادر شده باشند، ولی اگر احادیث مختلف خود دارای تضاد یا تناقض باشند، از اجتماع آنها هم چه بسا اطمینان به صدور اجمالی برخی از آنها هم

حاصل نگردد، البته گاه پاره ای از اختلاف نقل ها مبتنی بر مبالغه بوده که تضاد آن چنانی با یکدیگر ندارند، مثلا در ارقام یک حادثه چه بسا اختلافاتی دیده شود که ناشی از مبالغه باشد، مثلا تعداد مستقبلین از یک شخصیت به گونه های مختلف بیان شده که با وجود اختلاف بین آنها، اطمینان به کثرت مستقبلین حاصل می گردد، ولی در نقل های جدی چه بسا اختلاف در نقل مانع حصول اطمینان به مطلب گردد، بزرگان در این زمینه به مثال هایی همچون قضاوت دانیال اشاره کرده اند که با توجه به اختلاف شاهدان بی اعتباری شهادت آنها نتیجه گرفته شده است، برای سنجش صحت و سقم شهادت یک گروه به یک موضوع مرسوم است که از هر یک جداگانه شرح ماجرا را می پرسند، چنانچه هر کس به گونه ای شهادت دهد، از مجموع آنها هم اطمینان حاصل نمی گردد، بلکه غالبا ظن قوی به جعلی بودن اصل مدعا هم به وجود می آید.

مسئله مورد بحث ما نیز بدین گونه است، یک راوی منحصرا صدور تحریم در حجه الوداع را نقل کرده با این که در خیبر و غزوات دیگر هم خدمت حضرت بوده، راوی دیگر هم با این که در غزوات مختلف محضر پیامبر بوده تنها صدور تحریم متعه را در خیبر حدیث کرده است، دیگری می گوید در عام الفتح متعه تحلیل و تحریم شده، چهارمی آن را در اوطاس نقل کرده است، ده پانزده صورت مختلف در این موضوع نقل شده است.

نکته مهم در اینجا این است که در این مسئله انگیزه مشترک برای جعل حدیث برای راویان مختلف وجود دارد، قصد تطهیر خلیفه دوم از سوی مریدان وی خود می تواند سبب جعل این احادیث باشد.(1)