نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 19 صفحه 156

1 - مشهور قائل به جواز انفصال اجل از عقد می باشند

در مسئله انفصال اجل از عقد، تحصیلاً و نقلاً، شهرت بر جواز وجود دارد. در مرآه العقول و حدائق جواز انفصال را به مشهور نسبت داده اند و در کشف اللثام جواز، به اکثر، نسبت داده شده است.

بنده نیز که مراجعه به کلمات فقهاء نمودم، دیدم که اکثر فتاوی فقها صریح در جواز است و کلام عده ای دیگر نیز ظاهر کالصریح آن فتوا به جواز می باشد. ابن ادریس در «سرائر»، محقق حلی در «شرایع» و «نکت النهایه»، علامه در «قواعد، تحریر، مختلف، ارشاد و تلخیص المرام» فاضل مقداد در «تنقیح» محمد بن شجاع قطان در «معالم الدین» سیمری در «غایه المرام» محقق کرکی، شهید ثانی، فاضل اصفهانی، فیض، صاحب حدائق، صاحب ریاض و شیخ انصاری از جمله کسانی هستند که بالصراحه قائل به جواز شده اند. و ظاهر «نهایه» شیخ طوسی و «مهذب»

ابن براج و «اصباح» کیدری و «وسائل الشیعه» نیز این است که به مفاد روایت «بکار» که همانا ظاهر در جواز انفصال است، فتوا داده اند.

بنده به مخالفی در مسئله به غیر از فخر المحققین در «ایضاح» و صاحب مدارک در «نهایه المرام» برخورد نکردم(1). بله سبزواری در «کفایه» در این مسئله قولان ذکر نموده و هیچ کدام را ترجیح نداده است. مجلسی نیز در «مرآه العقول» صحت انفصال را به مشهور و خلاف آن را به جماعتی نسبت داده است. بنابراین از نحوه بیان این دو بزرگوار استفاده تردید می شود. از متأخرین نیز صاحب جواهر انفصال را جایز نمی داند.

2 - تأخیر زوجیت و تأخیر جواز استمتاع

نکته ای که درباره مسئله تأخیر و انفصال اجل باید ذکر کنیم این است که دو فرض جدا از یکدیگر قابل تصویر است. یکی اینکه مبدأ زوجیت فعلیه از انشاء عقد منفصل و متأخر باشد چنانچه در باب وصیت در هنگام حیات موصی انشاء وصیت می شود ولی فعلیت آن بعد از فوت او است. و دیگر اینکه انشاء عقد و زوجیت فعلیه آن هر دو متصل به هم بوده و آنچه متأخر است مبدأ جواز استمتاع است.

3 - ظاهر کلمات قدما «تأخیر زوجیت» است اگر چه بعضی تعلیلات وارده در کلامشان خلاف آن است

ظواهر بحث قدماء این است که مورد بحث در این مسئله را همان فرض اول که تأخیر خود زوجیت است قرار داده اند، چرا که آنها بعد از آنکه اصل ذکر اجل را از جمله ارکان عقد انقطاعی قرار داده و فروعاتی در همین ارتباط بر آن متفرع نموده اند. وارد این مسئله شده اند که «آیا تأخیر اجل از عقد جایز است یا نه؟» که ظاهر این ترتیب نشان دهنده این است که مقصود از «تأخیر اجل» انفصال همان