نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 19 صفحه 27

کشی هم نسبت به او می نویسد «قال محمد بن مسعود، سألت علی بن الحسن بن علی بن فضال عن علی بن حسان، قال: عن أیهما سألت؟ اما الواسطی فهو ثقه و اما الذی عندنا - یشیر الی علی بن حسان الهاشمی - فإنه یروی عن عمه عبد الرحمن بن کثیر، فهو کذاب واقفی

1- (1) - ان قلت: آیا بنا بر صحت نکاح معاطاتی نمی توان صرف رضایت باطنی را کافی دانست؟ استاد مد ظله: خیر معنای نکاح معاطاتی این نیست که عقد بدون انشاء صورت گرفته است بلکه کسانی که قائل به صحت این نحوه از نکاح هستند می گویند نکاح معاطاتی این است که به واسطه یک عمل صحیح شرعی قصد انشاء عقد شود مثل اینکه پدر دختر یا خود آن دست او را در حالی که دستکش در دست دارد در دست زوج بگذارد و امثال این موارد اما اگر عمل مذکور عملی محرم باشد مثل مباشرت یا لمس بدن، این قطعا جایز نیست.
2- (2) - استاد مد ظله: در جواهر تعبیر این است: نوح بن شعیب عن علی عن عمه عن ابی عبد الله علیه السلام. جواهر الکلام، 153/30.
3- (3) - الوسائل، باب 21 من ابواب المتعه، ج 8.
4- (4) - رجال النجاشی، الرقم 660.
5- (5) - معجم رجال الحدیث ذیل عنوان «علی بن حسان بن کثیر»

ایضا لم یدرک أبا الحسن موسی علیه السلام(1)»

تعبیر نجاشی درباره «عبد الرحمن بن کثیر» نیز این است «عبد الرحمن بن کثیر الهاشمی مولی عباس بن محمد بن علی بن عبد الله بن العباس، کان ضعیفا غمز اصحابنا علیه و قالوا: کان یضع الحدیث...»(2)

همان طوری که ملاحظه شد سند حدیث بسیار ضعیف است و لذا با این وجود بعید نیست که نقل صحیح روایت همان نقلی باشد که در کتاب الحدود مرسلا نقل شده است که طبق آن نقل، جمله «تزویج و رب الکعبه» نیز در روایت نیامده است، بلکه به جای آن این تعبیر از امام علیه السلام آمده است «هذه التی قال الله عزّ و جلّ «فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ باغٍ وَ لا عادٍ» هذه غیر باغیه و لا عادیه»(3) یعنی جواز مباشرت آن زن از باب اضطرار بوده است و بر این اساس هیچ اشکالی در مضمون حدیث وجود نخواهد داشت.

2 - نکته دوم (عدم لزوم ایجاب و قبول در عقد نکاح و جواز اکتفاء به دو ایجاب)