کتابخانه بالقرآن

نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 19 صفحه 42

صفحه 42

صاحب ریاض در ریاض وقتی می خواهند جواب از روایات بدهند می گویند این روایات مفهوم ندارد، چون همه فقهاء منکر مفهوم لقب هستند. اگر گفتند «زید قائم» دلالت نمی کند که شخص دیگری قائم نیست. مفهوم شرط، وصف و غایت مورد بحث است اما مفهوم لقب مردود عند الکل می باشد و این روایات اگر بخواهد دال بر مهر حد اقلی باشد از باب مفهوم لقب است که همه حجیت آن را نفی می کنند.

1- (1) - استاد مد ظله: عرف گاهی مهریه قرار دادن یک دانه گندم را نیز کافی می داند البته برای کسی که این گندم برای او ارزش خاصی دارد مثلا یک دانه گندمی است از اولین گندمی که در کودکی کاشته است یا گندمی که جد او کاشته است و مانند آن از اموری که هر چند مالیت عرفی ندارد و برای تهیه آن متعارف مردم پول نمی پردازند ولی متعارف مردم اگر جای این شخص بودند این حبه گندم برای آنها ارزش داشت لذا مهر قرار دادن یک حبه گندم در چنین شرایطی خارج از متعارف نیست و همین مقدار برای صحت مهریه کافی است.

نقد کلام صاحب ریاض رحمه الله:

اگر کسی در مقام بیان باشد، خود در مقام بیان ضابطه بودن، موجب دلالت بر مفهوم می شود اگر چه شیء فی نفسه مفهوم نداشته باشد. همه آقایان این را گفته اند که از «ما الذی لا ینجسه شیء قال: الکر» استفاده می شود که غیر کر اعتصام ندارد چون در مقام مثال زدن نیست، بلکه در مقام پاسخ از ضابطه اعتصام است و مفهوم دارد.

در ما نحن فیه حضرت می فرمایند: یک درهم و بالاتر مجزی است. این کلام اگر معارض با چیز دیگری نبود مفهوم داشت. نظیر این کلمه «درهم و بالاتر» اگر در جاهای دیگر هم گفته شود از آن مفهوم فهمیده می شود. مثلا در باب قصر گفته شود که چهار فرسخ و بیشتر کفایت می کند قطعا مفهوم دارد چون در مقام بیان می باشد و یا مثلا ابتداءً حضرت بفرمایند در سه خروار و بیشتر زکات هست، معنای آن این است که نصابی وجود دارد و در صدد تعیین نصاب هستند و الا چه خصوصیتی دارد که حضرت این را ذکر کنند و در این طور موارد ذاتا مفهوم وجود دارد.

ولی در روایات مسئله جاری (حد اقل مهر) به قراین اختلاف روایات مفهوم ندارد و دال بر محدودیت نیست.

8 - لزوم پرداخت مهریه هنگام مطالبه زن

در کتاب شرایع آمده است که «یلزم دفع المهر بالعقد» یعنی زن با عقد، مالک مهریه می شود و اگر زنی که مهر را طلب دارد آن را مطالبه کرد لازم است مرد پرداخت کند و به وسیله عقد متعه شوهر به زن مدیون می شود اگر در ذمه باشد. و اگر عین است، عین، مال اوست و باید ملک زن را به او بدهد. ظاهر کلام شرایع این است که اگر زن رضایت در تأخیر پرداخت مهریه ندارد جایز نیست که شوهر متعه ای از پرداخت مهریه خودداری کند.

این مطلب مورد بحث است میان فقهاء، مخصوصا در وقتی که اطمینان ندارد در مدت مقرر زن تمکین کند که آیا می تواند مقداری از مهر را نگه دارد؟

مختار صاحب جواهر و ظاهر شرایع بر این است که زن مالک شده و در صورت مطالبه باید ملک او را داد ولی اگر در اثناء مدت از تمکین امتناع کرد تقاصّاً می تواند از زن پس گیرد.