نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 19 صفحه 48

بحث سندی پیرامون روایت عمر بن حنظله

در سند این روایت بحثی نیست جز در مورد خود عمر بن حنظله، مرحوم آقای خویی او را توثیق نمی کند ولی جماعت کثیری من جمله شهید ثانی حکم به وثاقت او کرده اند نظر ما نیز همین است چون از احدی درباره او تضعیف نقل نشده است و از سوی دیگر اجلاء روات از او اکثار روایت دارند و اکثار روایت اجلاء در احکام فقهی از کسی علامت اعتبار اوست زیرا رسم چنین نبوده که اجلاء از کسی که

می دانند ثقه نیست یا نمی دانند که ثقه است اکثار روایت کنند و این طور هم نبوده که قدماء قائل به اصاله العداله باشند کما اینکه مرحوم آقای خویی چنین می گوید. بله بعضی از قدماء قائل به اصاله العداله بودند ولی در مقابل مشهور قدماء چنین نبوده اند، مضافا بر اینکه صفوان بن یحیی که یکی از آن سه نفری است که شیخ طوسی در عُده فرموده است: «لا یروون و لا یرسلون إلاّ عن ثقه» از عمر بن حنظله روایت نقل می کند و مشایخ بلا واسطه صفوان بن یحیی به گفته شیخ طوسی همگی ثقات هستند و در خصوص همین روایت، راوی از عمر بن حنظله صفوان بن یحیی است.

علاوه بر اینها، دلیل دیگری بر وثاقت او اینکه فقهاء در بعض از مسائل مهم که اساس مطالب دینی مبتنی بر آن است بر عمر بن حنظله اعتماد کرده اند، مانند اصل مسئله ولایت فقیه البته آن ولایتی که مورد اجماع همگان است، زیرا اثبات بعض از ولایت ها برای فقیه مورد بحث است ولی در عین حال اصل آن مورد اجماع است که عمده مدرک آن مقبوله عمر بن حنظله است و نوعا روی آن تکیه می کنند، نتیجه تمام این ادله وثاقت عمر بن حنظله است.

بررسی متن روایت

نسخه های این روایت مختلف است. در بعضی از نسخ به جای «لا یجوز» «یجوز» می باشد و جماعتی از فقهاء نیز از قبیل شهید ثانی، صاحب مدارک، صاحب وسائل، صاحب حدائق و مجلسی اول منحصرا «یجوز» را نقل کرده اند.

بنده نسخه کافی خود را با نسخ مختلف مقابله کرده ام که یکی از آنها نسخه ای بود که شهید ثانی تصحیح نموده و معتبرترین نسخه همین است «یجوز» می باشد. و همچنین بعض از نسخ دیگر کافی نیز «یجوز» است.

مضافا بر اینکه سه روایت دیگر در اینجا هست که هر سه از عمر بن حنظله عن ابی عبد الله علیه السلام و هر سه راجع به همین موضوع می باشد، در این گونه موارد، مرحوم آقای بروجردی به طور قطعی می فرمودند: همه اینها یک روایت بوده که در اثر نقل

به معنی، تکثر و تعدد پیدا کرده است. مفاد تمام این روایات جواز حبس و عدم وجوب اداء تمام مهریه است.

1 - روایت عمر بن أبان عن عمر بن حنظله عن ابی عبد الله علیه السلام قال قلت... الخ