نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 19 صفحه 56

10 - شهید اول یا محقق کرکی در «خلاصه الایجاز» که خلاصه الموجز فی المتعه شیخ مفید است می فرمایند: «و یملک المهر بالعقد و یستقر بالایفاء»

ممکن است منشأ تخیل کسانی که وجوب دفع فوری مهر را به شیخ مفید نسبت داده اند. این عبارت باشد لکن این مطلب از جهاتی محل مناقشه است:

الف - این که حکم وضعی ملکیت به محض عقد می آید و زن به واسطه عقد مالک مهر می شود مورد اتفاق همه است؛ ولی بحث در حکم تکلیفی وجوب دفع است و این عبارت درباره وجوب دفع مطلبی ندارد.

ب - «خلاصه الایجاز» فقط تلخیص محض از الموجز نیست بلکه تلخیصی است که در برخی ابواب زیاداتی دارد. شاهد آن این است که در این کتاب از کسانی که مدت ها بعد از شیخ مفید آمده اند مانند فخر رازی مطلب نقل می کند. علاوه بر این در اول چند باب از جمله بابی که این مطلب در آن آمده، نوشته شده که این باب مشتمل بر زیاداتی است. بنابراین ممکن است که این عبارت، مطلب خود تلخیص کننده باشد، پس نمی توان این مطلب را به شیخ مفید به صورت قطعی نسبت داد.

ج - شیخ مفید در رساله دیگری (که چهل و سه مسئله آن را یک جا مرحوم مجلسی در بحار آورده است) روایت عمر بن حنظله را با «یجوز» نقل می کند و این دسته از فقهاء معمولا تنها روایاتی را که طبق آنها فتوا می داده اند نقل می کردند؛ بنابراین مراد شیخ مفید علی المظنون عکس آن چیزی است که به وی نسبت می دهند.

توضیحی درباره عمر بن حنظله:

مجلسی اول در روضه المتقین (که شرح من لا یحضر الفقیه است) روایت صفوان بن یحیی از عمر بن حنظله را با یجوز نقل می کند و بعد می فرماید: فظهر ان الخبر الذی رواه المصنف غیرهما، یعنی این روایتی که صفوان از عمر بن حنظله نقل کرده غیر از آن دو روایتی است که عمر بن أبان و علی بن حکم هر دو از عمر بن حنظله نقل کرده اند و در کافی آمده است. مجلسی اول در ادامه می فرماید یا عمر بن حنظله راجع به یک موضوع سه مرتبه از یک امام سؤال کرده است یا نقل به معنی کرده است. به نظر ما تبعا لمبنای مرحوم آقای بروجردی رحمه الله این روایات یک روایت بوده و این مقدار تفاوت در نقل به معنی متعارف است.

11 - در مرآه العقول مجلسی ثانی تعبیری هست که احتمال دارد مراد وجوب دفع مهر به مجرد عقد باشد، چون روایت عمر بن أبان از عمر بن حنظله را که نقل می کند می فرماید: «و یدل علی استحقاق المهر و علی أنه اذا أخلفت بعض المده تردّ من المسمی

بنسبته» با توجه به تعبیر «تردّ» که به زن نسبت داده معلوم می شود که زن، مهر را قبض کرده و بعد می گوید حالا رد کند.