- صور سه گانه مورد بحث 1
- بررسی مسئله أجل قرار دادن مره و مرتین 1
- اشاره 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 1383/9/21 شنبه درس شمارۀ (701) کتاب النکاح/سال هفتم 1
- بیان اقوال در فروض سه گانه 2
- اقوال در فرض اول: 2
- اقوال در فرض دوم 2
- اشکال بر نسبت قول سوم به شهید ثانی 3
- بررسی روایات مربوط به قول دوم از فرض دوم 4
- اقوال در فرض سوم 4
- اشاره 4
- جواب بعض الاجله از عدم حدّ برای ساعت و ردّ آن 5
- بررسی دلالت روایات مذکور 6
- خلاصۀ درس این جلسه: 7
- اشاره 7
- آیا می توان در عقد انقطاعی به جای ذکر اجل که رکن این عقد است یک یا دو بار مباشرت را قرار داد؟ 7
- اشاره 7
- ادامه بحث درباره قسم دوم: 8
- اشاره 10
- بحث درباره قسم سوم: 10
- ارزیابی کلام شیخ در نهایه و برداشت مختلف و مسالک از سخن ایشان: 11
- خلاصۀ درس این جلسه: 12
- اشاره 12
- دو اشتباه در عبارت جواهر: 12
- الف) اخلال به مهر و اجل در عقد متعه 13
- ب) شروط لازم الوفاء 14
- 1 - معنای شرط 14
- اشاره 14
- اشاره 15
- 2 - نظر استاد - مد ظله -: 15
- خلاصۀ درس این جلسه: 16
- اشاره 16
- الف) اطلاق حقیقی شرط در التزامات مستقل و التزامات ضمنی 17
- ج) آیا شروط بعد العقد نافذ می باشد؟ 18
- ب) شروط مقارن کدام شروط هستند؟ 18
- اشاره 20
- خلاصۀ درس این جلسه: 20
- الف) بررسی وجود «میراث» در عقد انقطاعی و اقوال فقهاء در این باره 21
- 1 - اقوال در مسئله 21
- اشاره 21
- 2 - انتساب قول به ثبوت ارث در عقد متعه، به ابن براج، صحیح نیست 23
- 3 - اشاره به بعضی از روایاتی که دلالت بر عدم ثبوت ارث در عقد متعه دارند 24
- اشاره 27
- اقوال درباره ارث در عقد متعه: 27
- خلاصۀ درس این جلسه: 27
- اشاره 27
- اشاره 28
- دلیل شباهت متعه و نکاح دائم: 28
- جواب کشف الرموز به استدلال فوق: 29
- دو اشکال استاد مد ظله به کشف الرموز: 29
- جواب استاد به شهید ثانی درباره روایات: 30
- ارزیابی کلام سید مرتضی: 30
- خلاصۀ درس این جلسه: 32
- اشاره 32
- آدرس روایات مسئله ارث متعه: 32
- اشاره 33
- الف - اشتباه ایضاح الفوائد: 33
- بررسی اشتباهات حول روایت عبد الله بن عمرو: 33
- ب - اشتباه شرح لمعه و توجیه استاد مد ظله: 34
- ج - دو اشتباه از صاحب مدارک: 35
- دو مثال از اشتباه در تصحیح در غیر ما نحن فیه: 35
- 2 - اشتباه مصحح شواهد التنزیل: 36
- 1 - اشتباه مصحح جامع الروات: 36
- استدلال صاحب ریاض بر اعتبار روایت عبد الله بن عمرو: 37
- اشاره 37
- نقد استاد بر استدلال صاحب ریاض: 38
- بررسی قول اول: 39
- بررسی اقوال چهارگانه در مسئله ارث متعه 39
- خلاصۀ درس این جلسه: 39
- اشاره 39
- اشاره 39
- توجیهات شهید ثانی از قول منسوب به ابن براج: 40
- نقد استاد بر کلام شهید ثانی: 41
- استدلال مفید رحمه الله در تخصیص آیه به اجماع و اخبار متواتر: 41
- 2 - اخبار متواتر بر نفی ارث 42
- نقد استاد بر انتساب قول اول به ابن براج: 42
- 1 - اجماع امامیه که ارثی در کار نیست 42
- اشاره 43
- نقدهایی بر این قول و پاسخ های استاد: 43
- بررسی قول دوم: 43
- بررسی قول سوم و چهارم: 44
- وجه قول سید مرتضی از دیدگاه استاد مد ظله: 44
- اشاره 45
- خلاصۀ درس این جلسه: 46
- الف) ثبوت یا عدم ثبوت ارث در عقد متعه 46
- 2 - رد قول سید مرتضی 46
- 1 - عدم صلاحیت روایات بیان کیفیت عقد متعه، برای رد قول سید مرتضی 46
- اشاره 47
- 3 - آیا روایات نافیه، ارث را با شرط هم نفی می کند؟ 47
- کلام صاحب حدائق 47
- 4 - کلام صاحب جواهر در عدم ارث در عقد انقطاعی حتی با شرط 48
- بررسی سند روایت 49
- اشاره 49
- 1 - روایت سعید بن یسار 49
- اثبات وثاقت حسن بن موسی در سند و پاسخ کلام صاحب مدارک 51
- (توضیح بیشتر سند) 52
- 2 - روایت محمد بن مسلم 53
- اشاره 53
- 3 - روایت عمر بن حنظله 53
- 4 - روایت مفضل بن عمر 53
- نقد تقریب بالا برای تصحیح سند 55
- متن کامل این حدیث در دو مصدر حدیثی دیده می شود: 56
- اول: بصائر الدرجات (تألیف صفار): 526 تا 536 56
- دوم: مختصر بصائر الدرجات (تألیف سعد بن عبد الله): 78 56
- 5 - روایت حسین بن زید و سکونی 58
- ج - روایاتی که میراث را در عقد انقطاعی با شرط اثبات می کند 59
- 2 - روایت احمد بن محمد بن ابی نصر 60
- 1 - روایت محمد بن مسلم 60
- د - بحث از روایتی در اثبات قول سید مرتضی 60
- خلاصۀ درس این جلسه: 61
- اشاره 61
- ج) جواب از توجیه مذکور 62
- د) ذکر دو توجیه برای موثقه محمد بن مسلم و امثال آن 62
- ب) توجیهی برای دلالت روایت بر قول مرتضی 62
- الف) بیان اختلاف در نقل روایت 62
- 1 - بررسی دلالت موثقه محمد بن مسلم بر قول سید مرتضی 62
- 3 - توجیه روایت نافی ارث با اشتراط و عدم اشتراط 63
- اشاره 63
- الف) دفاع صاحب جواهر از روایت سعید بن یسار 64
- ب) جواب از دفاع مذکور 64
- اشاره 64
- 4 - بیان خلاف مشهور نبودن قول مختار 64
- الف) ذکر قائلین به عدم ارث به قول مطلق 65
- ب) ذکر قائلین به تفصیل بین شرط ارث و عدم آن 67
- ج) ذکر قائلین به قول سوم 69
- خلاصۀ درس این جلسه: 70
- اشاره 70
- مورد بحث درباره زنی است که حیض می بیند، 70
- 5 - بیان بطلان اشتراط یک طرفه ارث 70
- اقوال در مسئله: 71
- اشاره 71
- اشاره 71
- بررسی قول اول (دو حیض): 72
- بحث درباره روایات: 74
- اشاره 75
- شیخ طوسی رحمه الله در نهایه قائل شده که عده متعه «دو حیض» است 76
- خلاصۀ درس این جلسه: 76
- مطلع بحث: 76
- الف) برای اثبات ملزوم روایات راجع به «امه» را ذکر می کنیم: 77
- اشاره 77
- اشاره 79
- ب) بررسی صحت ملازمه 79
- روایات حیضتان در عده متعه 80
- روایت اسماعیل بن فضل هاشمی: 80
- اشاره 83
- خلاصۀ درس این جلسه: 83
- الف) عده متمتع بها 83
- 2 - مناقشه استاد مد ظله 84
- 1 - بیان صاحب جواهر در جمع بین روایات مختلف در مسئله 84
- اشاره 84
- 4 - ذکر چند روایت 85
- 3 - اشاره به مختار استاد مد ظله در جمع بین روایات 85
- الف) جمع روایات مختلف در مسئله عده متمتع بها 87
- خلاصۀ درس این جلسه: 87
- اشاره 87
- اشاره 88
- 1 - روایاتی که عده متمتع بها را 45 روز ذکر می کند شامل زن ذات الاقراء نیز می شود 88
- 2 - در فرض تعارض روایات، احادیث 45 روز مقدم است 89
- 4 - نظر استاد مد ظله درباره جمع بین روایات و بیان نحوه احتیاط در مسئله عده 92
- اشاره 92
- 1 - نتیجه گیری و اشاره به وجه مخالفت جواهر با حمل بر مراتب و جواب آن 93
- خلاصۀ درس این جلسه: 93
- اشاره 94
- 2 - بررسی حد عده متعه ذات الشهور 94
- الف) بیان وجود تنافی فی الجمله بین روایات 95
- ب) طریق حل تنافی روایات مسئله 95
- ج) بیان اختلاف در مقصود از سه ماه در عده طلاق 96
- 3 - تعیین حد عده صاحب بیش از یک حیض در ماه در کلام جواهر 96
- ه) نحوه جمع بین روایات چهل و پنج روز و چهل و پنج شب 96
- د) بیان تفاوت حد بودن سه ماه با حد بودن چهل و پنج روز در تلفیق 96
- 5 - طرح مسئله تعیین حد عده وفات در متعه 97
- 4 - راه حل تنافی بدوی در کلمات شیخ در مبسوط و امثال ابن ادریس و محقق 97
- خلاصۀ درس این جلسه: 98
- اشاره 98
- الف) تمسک به اصل استصحاب: 99
- بحث در عده وفات در نکاح متعه 99
- ب) استدلال به عمومات: 99
- اشاره 99
- ج) تمسک مخالفین قول مشهور به تنزیل متعه به منزله امه: 100
- اشاره 101
- 2 - صحیحه عبد الرحمن بن الحجاج 101
- 1 - مرسله مقنع: 101
- د) نگاهی به روایات مختص متعه که مستند قول مشهور است: 101
- 3 - صحیحه زراره: 102
- ه) بررسی روایاتی که مستند مخالفین قول مشهور است: 103
- اشاره 105
- روایتی که متعه را به امه تنزیل کرده است 106
- اشاره 106
- بحث عده وفات زن متمتع بها و زن حامل در عقد دائم و متعه و امه 106
- اشاره 106
- خلاصۀ درس این جلسه: 106
- اشکالات دوگانه استدلال به این روایت: 107
- عده متعه در زن حامل: 108
- اشاره 108
- اشاره 109
- تجدید عقد در عقد متعه: 109
- روایات مسئله: 109
- اشاره 111
- الف) طرح بحث 111
- خلاصۀ درس این جلسه: 111
- ب) بررسی روایات مسئله 112
- 3 - روایت عمر بن حنظله 112
- 2 - روایت جابر بن عبد الله انصاری 112
- اشاره 112
- 5 - روایت احول 113
- 6 - روایت ابی بصیر 114
- 9 - روایت ابان بن تغلب 115
- 7 - روایت مفضل بن عمر 115
- 8 - روایت فقه رضوی 115
- خلاصۀ درس این جلسه: 116
- اشاره 116
- 1 - قابل توجیه بودن دو روایت عمر بن حنظله و أبو بصیر و صراحت روایت ابان بن تغلب 117
- الف) تمدید یا انشاء عقد دائم جدید قبل از اتمام یا هبه مدت عقد اول 117
- 2 - بررسی سند روایت ابان بن تغلب (توثیق ابراهیم بن الفضل الهاشمی و عدم وثاقت محمد بن اسلم الجبلی) 118
- 4 - بررسی روایت فوق الذکر از حیث سند و اعتبار آن 120
- 3 - وجود معارضی برای روایت ابان بن تغلب 120
- 6 - عدم شذوذ قول به جواز تجدید عقد 121
- 7 - دو صورت مختلف برای تجدید عقد قبل از انقضاء اجل 122
- 9 - اشکال استاد مد ظله به کلام صاحب ریاض و مجلسی دوم 122
- 8 - کلام صاحب ریاض و مجلسی دوم در ابتناء صورت دوم بر مسئله جواز تأخیر عقد 122
- اشاره 123
- خلاصۀ درس این جلسه: 123
- 1 - بررسی ملازمه بین این مسئله با مسئله فصل بین زمان عقد با زمان زوجیت 123
- اشاره 123
- ب) بیان عدم ملازمه بین دو مسئله از حیث اثبات جواز 124
- الف) بیان عدم ملازمه بین دو مسئله از حیث نفی جواز 124
- 2 - بیان تفصیل بین متعه و عقد دائم در مسئله به حسب روایات 124
- 4 - بررسی عبارت علامه در مختلف 125
- الف) متن کلام علامه در آن 125
- 3 - بیان جواز ایجاد عقد دائم در مسئله به حسب قواعد 125
- ب) بیان لزوم تحفظ بر عبارات کتب در هنگام تصحیح 126
- د) استظهار فتوای ابن ابی عقیل از عبارت علامه 126
- ج) طریق جمع بین دو عبارت «و المعتمد الاول» و «لا بأس به عندی» از علامه 126
- خلاصۀ درس این جلسه: 127
- اشاره 127
- 1 - تصویر صورت های ممکن مسئله و طرح اشکالات: 128
- 2 - پاسخ اشکالات مطرح شده توسط استاد مد ظله: 128
- الف) پی گیری اشکالات وارد شده به عقد انقطاعی جدید: 128
- ب) بررسی احکام عیوب أحد الزوجین: 129
- اشاره 129
- 2 - بررسی ادله حق فسخ برای زن در صورت جنون مرد: 130
- 1 - طرح مسئله: 130
- اشاره 133
- اشاره 134
- خلاصۀ درس این جلسه: 134
- دلیل کشف اللثام در حق فسخ زن در فرض جنون زوج: 134
- ب - احتمال دارد مقصود کشف اللثام روایاتی باشد که (در این جلسه مورد بررسی قرار می گیرد و) می گوید: 135
- بررسی احتمال دوم 135
- بررسی احتمال اول 135
- اشکالات دلالی صاحب مدارک به روایت «انما یرد النکاح...»: 136
- اشاره 136
- پاسخ استاد به اشکالات صاحب مدارک: 137
- بررسی روایات «انما یرد النکاح...»: 137
- اشکال استاد به استدلال به این روایت 139
- پاسخ استاد به اشکال صاحب جواهر 139
- اشاره 139
- اشاره 140
- خلاصۀ درس این جلسه: 140
- 1 - اجماع: 141
- دلائل قائلین به حق فسخ زن 141
- اشاره 141
- 2 - استدلال به روایات 142
- کلام صاحب مدارک 143
- بررسی کلام صاحب جواهر 144
- طرح اشکالی از جانب استاد مد ظله 144
- اشاره 144
- کلام محقق کرکی 145
- اشاره 145
- بررسی روایت دیگر 146
- نظر استاد مد ظله در مورد تمسک به این روایت 146
- اشاره 146
- راه دوم: روایت کسانی که لا یرون و لا یرسلون الا عن ثقه 147
- راه اول: اصحاب اجماع 147
- نظر استاد مد ظله درباره این دو مبنی 148
- اشاره 149
- اشاره 149
- خلاصۀ درس این جلسه: 149
- ذکر ادله خیار فسخ زوجه با جنون متقدم زوج 149
- 3 و 4 - قاعده لا ضرر و ادله غرور و تدلیس 150
- 2 - استدلال به تسالم عامه مسلمین 150
- 5 - استدلال به صحیحه حلبی و اشکال صاحب جواهر بر آن 150
- 1 - اجماع 150
- اشاره 151
- الف) اولویت حکم به خیار زن در صورت جنون متقدم مرد از حکم به خیار داشتن او در صورت جنون متأخر مرد 151
- ب) اولویت حکم به خیار برای زن در صورت تقدم جنون مرد از خیار فسخ داشتن مرد در صورت تقدم جنون زن: 151
- 6 - استدلال به اولویت 151
- اشکال صاحب جواهر بر اولویت مذکور 152
- توضیح اشکال صاحب جواهر: 152
- اشکال صاحب حدائق و جواب ریاض از آن 152
- دفاع از حدائق با توجیه کلام او 153
- و اما مسئله عدم توانایی زن بر طلاق: 153
- کلام صاحب حدائق در مسئله: 153
- اشکال صاحب جواهر بر حدائق 153
- اشاره 154
- دلیل صاحب جواهر برای خیار فسخ زن در جنون متقدم 154
- تبیین استدلال به اجماع: 155
- خلاصۀ درس این جلسه: 155
- بحث درباره روایت غیاث الضبی: 156
- بحث درباره اولویت جنون سابق نسبت به لاحق: 157
- اشاره 158
- خلاصۀ درس این جلسه: 158
- تفصیل بین صور مختلف جنون و بررسی کلام صاحب جواهر: 158
- نظر استاد دام ظله در استدلال به لا ضرر و تدلیس: 159
- محدوده استدلال به لا ضرر و تدلیس در مسئله: 159
- توضیحی درباره روایتی در باب تدلیس: 159
- بررسی ادعای صاحب جواهر در تفکیک جنون قبل و بعد العقد: 161
- اشاره 162
- دو اشکال از استاد به ادعای صاحب جواهر: 163
- مواردی از کلام فقهاء در نقض سخن صاحب جواهر: 163
- برخی از عبارت های فقهایی که قائل به تفصیل هستند. 164
- الف - فقه رضوی: 164
- عبارت هایی از فقهاء در تفکیک قبل و بعد العقد در مسئله: 164
- ب - مقنعه: 165
- 1 - نهایه: 165
- ج - شیخ مفید در مصنفات؛ احکام النساء: 165
- حال برخی از عبارت هایی که متعرض قبل نیز شده اند را مورد توجه قرار می دهیم: 165
- 3 - غنیه أبو المکارم: 166
- 2 - خلاف: 166
- اشاره 166
- ب) سبب دوم از اسباب موجب خیار فسخ «خصاء» 167
- خلاصۀ درس این جلسه: 167
- الف) خلاصه نظر استاد مد ظله در مورد سببیت جنون زوج برای فسخ عقد 167
- اشاره 167
- 1 - تبیین مورد بحث 167
- 3 - بررسی کلمات مرحوم شیخ طوسی در دو کتاب «الخلاف» و «المبسوط» 168
- 2 - اقوال فقهاء 168
- 4 - مخالفت ابن زهره، ابن حمزه و محقق اول با خیار فسخ در مورد «خصی» 170
- اشاره 171
- 5 - ذکر روایتی معارض با روایات داله بر حق فسخ 171
- 1 - اقوال فقهاء در مسئله: 172
- اشاره 172
- خلاصۀ درس این جلسه: 172
- مسئله خیار فسخ در خصاء 172
- الف) ذکر قائلین به قول مشهور: 172
- ج) نسبت ناصحیح قول مذکور به برخی: 173
- 2 - ادله قائلین به عدم خیار فسخ در خصاء 173
- اشاره 173
- دلالت روایت: 174
- بررسی سند روایت: 174
- الف - روایت غیاث ضبی: 174
- 3 - جواب از ادله ذکر شده 175
- ب - روایت «انما یرد النکاح من البرص و الجذام و الجنون و العفل» 175
- الف - جواب دلیل اول: 175
- ج - جواب از روایت «انما یرد النکاح...»: 176
- ب - جواب از روایت غیاث ضبی: 176
- 2 - موثقه سماعه 177
- 1 - موثقه عبد الله بن بکیر 177
- 4 - روایات دلالت کننده بر خیار فسخ در خصاء 177
- بررسی سند: 178
- 3 - صحیحه ابن مسکان 178
- بررسی دلالت: 178
- اشکال سندی روایت و جواب آن: 179
- دلالت روایت: 179
- اشاره 180
- خلاصۀ درس این جلسه: 180
- 1 - نظر متأخرین 180
- اشاره 180
- الف) بررسی اعتبار اجماع 180
- 2 - نظر استاد مد ظله 181
- ب) ادامه بررسی روایات خصاء 183
- 1 - متن روایت: 183
- اشاره 183
- 2 - بررسی سند روایت: 183
- 4 - اشاره ای به اقوال فقهاء: 184
- 3 - دلالت روایت و فرض مسئله: 184
- خلاصۀ درس این جلسه: 185
- اشاره 185
- اقوال در خیار یا عدم خیار در خصاء بعد العقد: 185
- اشاره 185
- مختار علامه در مختلف: 186
- اشاره 186
- تناقض گویی علامه در مختلف: 187
- پاسخ علامه به استدلال شیخ 188
- وجه جمع استاد مد ظله از کلام علامه: 191
- بیان محقق کرکی در خصاء بعد العقد: 192
- اشاره 193
- خلاصۀ درس این جلسه: 193
- اشاره 194
- أقوال فقهاء در ثبوت خیار فسخ در خصاء متجدد بعد العقد 194
- توجیه کلام علامه در مختلف 195
- اشاره 196
- استدلال محقق کرکی به عموم روایات و بررسی استاد دام ظله نسبت به آنها 196
- بررسی کلام و ادله فقهاء 196
- اکنون برخی از این روایات را نقل می کنیم. 196
- روایت اول: روایت بکیر 196
- روایت دوم: عن سماعه 197
- روایت سوم: عن ابن مسکان 198
- روایت چهارم: ابن مسکان عن ابی بصیر 199
- الف) آیا خصاء حادث بعد از عقد و بعد از دخول، موجب ثبوت حق خیار برای زن می شود؟ 200
- خلاصۀ درس این جلسه: 200
- اشاره 200
- اشاره 200
- اما روایات: 201
- 1 - بیان وجه تقریب «اطلاق» روایات، نسبت به فرض خصاء حادث بعد الدخول 201
- اشاره 201
- 2 - مناقشه استاد مد ظله در اطلاق مذکور 202
- ب) سومین سبب حق فسخ برای زن، «عنن» 203
- 3 - خلاصه مختار استاد مد ظله در مسئله خصاء 203
- اشاره 205
- بحث در عنن که یکی از عیوب موجب فسخ عقد نکاح است، 205
- اشاره 205
- خلاصۀ درس این جلسه: 205
- نقد کلام صاحب ریاض 206
- بررسی حکم عنن 207
- ادعای خلاف اجماع شیخ طوسی در عنن بعد العقد و توجیه صاحب جواهر: 211
- اشاره 211
- اشاره 211
- خلاصۀ درس این جلسه: 211
- توجیه صاحب جواهر: 212
- نظر استاد درباره کلام شیخ در مبسوط: 212
- نگاهی اجمالی به اقوال فقهاء: 213
- اشاره 213
- تفکیک عنن بعد الدخول از عنن دوم: 213
- عبارت های فقهاء در مسئله: 214
- اشاره 214
- 1 - عبارت صدوق در مقنع است: 215
- 3 - شیخ مفید در احکام النساء: 215
- 2 - مقنعه مفید: 215
- 5 - قمی سبزواری در جامع الخلاف؛ 216
- 4 - ابن زهره در غنیه: 216
- 6 - از متأخرین هم عده ای به حسب ظاهر کلامشان قائل شده اند که یکی از آنها محقق است. 216
- بررسی روایت صفوان بن یحیی: 217
- روایات مسئله 217
- اشاره 217
- خلاصۀ درس این جلسه: 219
- اشاره 219
- 1 - ثبوت و عدم ثبوت خیار فسخ به واسطه عنن ثابت بعد از عقد 220
- 2 - نقل عبارات قائلین به مسقط بودن مطلق دخول بعد از عقد 220
- 3 - بررسی روایات مسئله 223
- الف - مقدمه 223
- روایت سوم: موثقه عمار ساباطی: 224
- روایت اول: روایت غیاث الضبی 224
- روایت دوم: روایت قرب الاسناد است 224
- ب - بررسی روایات مسئله 224
- روایت پنجم: روایت سکونی 225
- روایت چهارم: اسحاق بن عمار 225
- روایت هشتم: روایت أبی البختری: 226
- روایت ششم: روایت جعفریات است 226
- روایت هفتم: صحیحه ابی حمزه 226
- روایت نهم: روایت فقه الرضا، 227
- روایت دهم: روایت دعائم الاسلام، 227
- خلاصۀ درس این جلسه: 228
- اشاره 228
- نظر استاد دام ظله در عنن حادث بعد العقد و الدخول 229
- خیار فسخ در عنن 229
- خیار فسخ در جب 229
- دلیل اول؛ استدلال به اجماع 230
- ادله ثبوت خیار 230
- اشاره 230
- کلام و نظر محقق در نافع 230
- اقوال فقهاء 230
- دلیل سوم؛ استدلال به اولویت 231
- دلیل دوم؛ استدلال به «لا ضرر» 231
- نقد استاد دام ظله نسبت به استدلال به «لا ضرر» 231
- دلیل چهارم؛ استدلال به روایات تدلیس 232
- صور مسئله 232
- دلیل پنجم؛ استدلال به صحیحه أبی بصیر و صحیحه أبو الصباح کنانی، و پذیرش استاد دام ظله نسبت به آن 232
- نقد استاد دام ظله نسبت به استدلال به اولویت 232
- نقد استاد دام ظله نسبت به کلام صاحب جواهر 233
- معیار در جب خیارآور 233
- کلام صاحب جواهر 233
- اشاره 233
- اقوال در جب حادث بعد العقد 233
- نقد استاد دام ظله نسبت به کلام صاحب جواهر 234
- دعا و تودیع به مناسبت ایام عزای حسینی 235
- کسانی که قائل به خیار هستند 235
- کسانی که بین دخول و عدم دخول قائل به تفصیل شده اند 235
- جمع بندی اقوال در جب حادث بعد العقد و نظر استاد دام ظله 235
- بررسی عیوب موجب خیار فسخ در مرد 236
- اشاره 236
- اشاره 236
- خلاصۀ درس این جلسه: 236
- ب) قائلین به موجب خیار بودن جذام و برص 237
- الف) قائلین به موجب خیار بودن جذام 237
- د) قائل به موجب خیار فسخ شدن زنا 238
- ادله قول به موجب خیار فسخ بودن جذام 238
- ج) قائلین به موجب خیار بودن جذام، برص و عمی 238
- ه) قول به موجب خیار فسخ بودن اعرج بودن 238
- 2 - جواب حلی: 239
- اشاره 239
- جواب از استدلال مذکور: 239
- 1 - جواب نقضی: 239
- الف - روایت لزوم فرار از مجذوم 239
- ج - صحیح حلبی 240
- ب - روایت خصال 240
- اشاره 240
- بررسی دلالت صحیح حلبی 241
- بررسی سند روایت عباد ضبّی 241
- خلاصۀ درس این جلسه: 242
- اشاره 242
- 1 - مشکل اطلاق روایت ابی بصیر نسبت به مجبوب 243
- 2 - امکان استفاده از اطلاق روایت ابی الصباح 243
- الف) تذکر دو نکته درباره مباحث قبل 243
- ب) بررسی راه های تصحیح سند روایت غیاث الضبی 244
- اشاره 244
- 1 - راه حل مرحوم مجلسی اول و پاسخ استاد مد ظله 244
- 2 - تصحیح روایت بنا بر مبنای مشهور در مورد اصحاب اجماع و پاسخ استاد مد ظله 245
- 4 - تصحیح روایت از طریق عمل مشهور و پاسخ استاد مد ظله 246
- 2 - بیان اشکال 246
- ج) بررسی دلالت روایت غیاث الضبی 246
- 1 - متن روایت 246
- 4 - رفع اشکال از طریق معلوم خواندن صیغه لا یرد 247
- 3 - رفع اشکال از طریق مستثنی شمردن مواردی که مرد رد می شود 247
- 5 - رفع اشکال از طریق عهد ذهنی شمردن «ال» 248
- د) بررسی روایت حلبی 248
- 1 - متن روایت 248
- 4 - اشکال تقطیع صدر روایت و پاسخ استاد مد ظله 249
- 2 - اشکال صاحب مدارک در نهایه المرام و پاسخ استاد مد ظله 249
- خلاصۀ درس این جلسه: 250
- اشاره 250
- بحث درباره روایت غیاث ضبی: 251
- روایت حاصره عیوب: 251
- نقد دلیل اولویت: 252
- اشاره 253
- خلاصۀ درس این جلسه: 253
- ب) معیار خیار فسخ: 254
- الف) معنای قَرَن 254
- مباحث پیرامون عیب قرن 254
- اشاره 254
- ج) بحثی پیرامون «العله یخصص و یعمم»: 255
- د) بررسی روایت ابی الصباح: 256
- خلاصۀ درس این جلسه: 258
- اشاره 258
- الف) مباحث پیرامون عیب «قرن» 258
- 1 - ذکر دو نکته پیرامون بحث قبل 258
- 2 - بحثی اصولی درباره معمم و مخصص بودن «علت» و بیان مختار استاد مد ظله 259
- 3 - نظر استاد مد ظله در مورد ثبوت حق خیار در قرناء 260
- 4 - عدم تحقق اجماع و شهرت نسبت به قول به تفصیل بین امکان مباشرت و عدم امکان 261
- 1 - متن شرایع: 261
- ب) بررسی حق خیار فسخ در مورد عیب «عرج» 261
- 2) صحیحه داود بن سرحان 262
- 1) الفقیه: 262
- 3) نوادر احمد بن محمد 262
- 2 - ذکر روایاتی که در آنها موضوع برای ثبوت خیار، مطلق «عرج» واقع شده است. 262
- 5) المقنع 263
- 4) التهذیب و الاستبصار: 263
- 6) النوادر 263
- اشاره 264
- خلاصۀ درس این جلسه: 264
- قول اول: خیارآور بودن عرج 265
- اشاره 265
- اشاره 265
- خیار فسخ در عرجاء 265
- بیان اقوال در مسئله 265
- قول پنجم: موجب خیار بودن عرج بیّن 266
- رجوع قول پنجم به قول اول 266
- قول چهارم: موجب خیار بودن أحد الأمرین از عرج و زمانت 266
- قول سوم: موجب خیار بودن زمانت 266
- اشاره 267
- کلام صاحب حدائق و اشکال آن: 267
- بررسی روایات مسئله 267
- اشکال اول: 267
- دو اشکال بر این کلام ایشان وارد است. 267
- روایت اول: صحیحه محمد بن مسلم: 268
- اشکال دوم: 268
- روایت پنجم: حدیث دعائم الاسلام: 269
- روایت دوم: صحیحه داود بن سرحان: 269
- روایت چهارم: صحیحه حلبی: 269
- روایت سوم: صحیحه ابی الصباح کنانی: 269
- اشاره 270
- روایات مخالف با خیار در عرجاء 270
- الف - صحیحه عبد الرحمن بن ابی عبد الله 270
- ب - معتبره عبد الرحمن بن ابی عبد الله 271
- د - روایت صحیحه حلبی 271
- ج - معتبره رفاعه بن موسی 271
- طریقه جمع بین اخبار 272
- ه - روایت دعائم 272
- اشکال این طریق: 273
- طریق اول: حمل حصر بر اضافی بودن: 273
- اشاره 274
- طریقه دوم: حمل نهی بر اعم از تحریمی و تنزیهی 274
- 1 - عدم امکان جمع از طریق تصرف در مقسم 275
- خلاصۀ درس جلسه قبل و این جلسه: 275
- الف) تأکید بر جمع روایات متعارض از طریق حمل نهی بر نهی تنزیهی 275
- 2 - تصویر مقسم مضیق و نقض آن به وسیله عدم ذکر افضاء 275
- 3 - مفهوم زمانت در لغت و نظر استاد مد ظله 276
- 1 - نظر جامع المقاصد و کشف اللثام 276
- 2 - نظر شهید و من تبع 276
- ج) خیار فسخ در رتق 277
- 1 - مفهوم رتق 278
- 2 - نظر صاحب جواهر و پاسخ استاد مد ظله 278
- خلاصۀ درس این جلسه: 279
- 3 - حکم رتق از نظر استاد مد ظله 279
- اشاره 279
- الف) ادله مثبت حق خیار برای زوج در صورت رتقاء بودن زوجه 280
- 1 - اجماعی بودن اصل حق خیار در این مورد 280
- 3 - استدلال به احادیث زمانه 281
- 2 - استدلال به تعلیل وارد در صحیحه ابی الصباح 281
- 3/1 - توجه به تالی این تفسیر از روایات زمانه 282
- اشاره 282
- 4/2 - اشکالات سندی به روایت 283
- 4 - استدلال به روایت قرب الاسناد 283
- الف: بعضی اشکال نموده اند که روایات علی بن جعفر در قرب الاسناد به خاطر وجود عبد الله بن الحسن العلوی ضعیف السند است 283
- 4/1 - متن روایت: 283
- ب) اشکال سقیم بودن نسخ قرب الاسناد 284
- ج) توضیحی در فرق بین روایات مسئله 285
- ب) طرح فرعی مربوط به مسئله مورد بحث 285
- اشاره 287
- اشاره 287
- الف) ذکر فروعی در ارتباط با عیب «رتق» و سایر عیوب دیگر 287
- خلاصۀ درس این جلسه: 287
- نظر استاد مد ظله: 288
- (کلام صاحب جواهر): 288
- 1 - فرع اول: آیا معیار در ثبوت خیار فسخ عدم تمکن زوج بر مباشرت است یا عدم تمکن طبیعی مرد؟ 288
- نظر استاد مد ظله: 289
- اشاره 289
- 2 - فرع دوم: الحاق ضیق المجری به رتقاء 289
- 3 - فرع سوم: الحاق عیب مرد به عیب زن 289
- اشاره 290
- 4 - فرع چهارم: حکم مسئله عیوب با امکان معالجه آنها 290
- حکم الزام زن بر معالجه عیب 291
- خلاصۀ درس این جلسه: 291
- نسبت خیار فسخ در مسئله به صدوق و ناتمام بودن آن 292
- بررسی مقتضای روایت سکونی و راه جواب از آن 292
- حکم خیار فسخ در زنای زن قبل از دخول 292
- اشاره 293
- الف) تضعیف سند روایت و جواب از آن 293
- ب) اشکال در مضمون این روایات 294
- خلاصۀ درس این جلسه: 295
- اشاره 295
- نظر استاد مد ظله در عدم صحت این نسبت 295
- اشاره 295
- اشاره 296
- بررسی سند روایت فضل بن یونس 296
- مستند فتوای صدوق 296
- جمع بین روایات 297
- اشاره 297
- کلام کشف اللثام 297
- نقد کلام کشف اللثام 298
- اشاره 298
- حکم خیار فسخ در زن محدوده 298
- نقد کلام مختلف 298
- اکثر القدماء چه می گویند؟ 298
- دلیل اول قائلین به خیار فسخ در محدوده 299
- اشاره 299
- ادله قائلین به خیار فسخ در محدوده 299
- اشکالات وارده بر این روایت 300
- دلیل دوم قائلین به جواز فسخ 300
- اشکال دوم: اشکال دلالی 301
- اشکال سوم: باز اشکال دلالی 301
- اشاره 302
- خلاصۀ درس این جلسه: 302
- ادامه بحث درباره خیار به علت محدوده بودن زن 302
- اشاره 302
- 1 - اشکال اول از محقق کرکی و صاحب مدارک: 303
- 2 - اشکال دوم که شیخ مطرح کرده و برخی دیگر نیز پذیرفته اند: 303
- اشکالات این استدلال: 303
- مناقشه جامع المقاصد در اشکال دوم و پاسخ آن: 304
- 3 - اشکال سوم از کفایه سبزواری: 304
- اشاره 305
- استدلال به سایر روایات: 305
- اشاره 305
- 2 - صحیحه معاویه بن وهب: 306
- 1 - روایت حلبی: 306
- روایت عبد الرحمن بن ابی عبد الله: 306
- وجه دوم استدلال به روایت: 307
- 1 - بررسی سند روایات زنای سابق بر عقد 310
- اشاره 310
- خلاصۀ درس این جلسه: 310
- 2 - شبهه اشتراک قاسم در سند روایت عبد الرحمن بن أبی عبد الله و جواب از آن 310
- اشاره 311
- 3 - نقل روایات زنای سابق بر عقد و بررسی متن آنها 311
- روایت اول: 312
- روایت سوم: 313
- روایت دوم: 313
- نکته دوم: مورد روایت این است که مرد دخول کرده است، 314
- 4 - توجه به چند نکته 314
- نکته سوم: عده ای از قدماء مانند مرحوم شیخ مفید، موضوع خیار فسخ را زن محدوده که حد بر او جاری شده قرار داده اند. 314
- نکته اول: توضیح فقره «ان شاء ترکها»: 314
- روایت اول: صحیحه رفاعه بن موسی: 315
- اشاره 315
- 5 - روایت معارض با روایات بالا 315
- روایت دوم: مصححه رفاعه بن موسی: 316
- 6 - وجه جمع بین دو طائفه معارض از روایات 316
- اشاره 316
- 7 - حکم زنای بعد العقد 317
- شبهه اعراض از روایات اثبات کننده حق فسخ: 317
- 8 - حکم زنای مرد قبل از عقد و قبل از دخول 317
- خلاصه درس این جلسه: 318
- اشاره 318
- زنای مرد بعد از عقد و قبل از دخول و مسئلۀ خیار 319
- روایت طلحه بن زید 319
- 1) روایات تفریق 319
- اشاره 319
- اشاره 319
- الف) نقل و بررسی روایات 319
- صحیحۀ علی بن جعفر 320
- 2) روایات معارض و دامنۀ آن 321
- صحیحۀ رفاعه 321
- معتبرۀ حنان 321
- روایات حاصرۀ موجبات خیار 322
- روایات «الحرام لا یحرم الحلال» 322
- 3) جمع بین روایات 323
- کلام مرحوم صاحب حدائق و نقد استاد «دام ظله» نسبت به آن 323
- نظر استاد «دام ظله» 323
فقیه نیز از قاسم بن محمد الجوهری از علی بن ابی حمزه نقل کرده است که البته بر خلاف تهذیب به الجوهری تصریح کرده است، اما هر دو طریق معلق است، زیرا فقیه اول سند را اسقاط کرده و از قاسم بن محمد الجوهری آغاز نموده است. شیخ نیز با اینکه محمد بن علی بن محبوب را درک نکرده و با او فاصله زمانی دارد، با حذف اول سند، روایت را با نام وی شروع کرده است. اما مرحوم کلینی سند روایت
1- (1) - کافی، ج 6، ص 151، باب فی المصاب بعقله بعد التزویج، ح 1.
را از شیخ خود، محمد بن یحیی شروع می کند که طبعاً معلق نمی شود.
احمد بن الحسین که در طریق همه نسخه های تهذیب آمده به احتمال زیاد احمد بن الحسن باشد. زیرا محمد بن علی بن محبوب روایات زیادی از احمد بن الحسن دارد که مراد احمد بن الحسن بن علی بن فضال است و فطحی توثیق شده می باشد.
گرچه محمد بن علی بن محبوب در مواردی از احمد بن الحسین نیز روایت دارد ولی در آن موارد که تهذیب از احمد بن الحسین نقل کرده، در استبصار از احمد بن الحسن نقل می کند و در واقع نقل محمد بن علی بن محبوب از احمد بن الحسین به صورت غیر مردد ثابت نیست. ولی اگر همان طور که تهذیب نقل کرده، در واقع احمد بن الحسین باشد مراد احمد بن الحسین بن سعید است که توثیق نشده است.
زیرا او در زمره کسانی است که توسط ابن ولید و ابن نوح و صدوق از رجال نوادر الحکمه مستثنی شده و آنان روایاتش را قابل قبول و اعتماد ندانسته اند.
کتاب نوادر الحکمه قبل از کتاب کافی مرجع فقهای امامیه بوده و مؤلف آن محمد بن احمد بن یحیی بن عمران اشعری است. درباره او نوشته اند: ثقه الا انه یروی عن الضعفاء. زیرا در مواردی روایات غیر قابل عمل دارد و گاهی از ضعفا نقل روایت کرده است. مشایخ قمی ها پس از تحقیق درباره رجالی که وی از آنان نقل می کند 28 نفر از آنان را مستثنی کرده و روایاتی را که محمد بن احمد بن یحیی از آنان نقل کرده فاقد اعتبار دانسته اند. البته این امر مربوط به مطلق روایات وی می باشد و به روایاتی که در کتاب نوادر الحکمه آورده اختصاص ندارد. لذا اگر مانند کتاب نجاشی و شیخ به جای تعبیر مستثنیات نوادر الحکمه، از تعبیر مرویات محمد بن احمد بن یحیی استفاده شود، برای اینکه بدانیم از مستثنیات است یا جزء الباقی بعد الاستثناء می باشد، لزومی ندارد اثبات کنیم که روایت از کتاب نوادر الحکمه برداشته شده است.
قاسم بن محمد الجوهری نیز مورد بحث است، ولی ما او را ثقه می دانیم. علی
بن حکم هم که در طریق کافی آمده طبق تحقیق عبارت از علی بن حکمی است که مورد قبول بوده و اشکالی در روایات او نیست.
عمده بحث در مورد علی بن ابی حمزه است که کسانی که روایاتش را کنار گذاشته اند گفته اند او واقفی و مؤسس وقف و رأس الواقفه و غیر قابل اعتماد است.