- 1383/9/21 شنبه درس شمارۀ (701) کتاب النکاح/سال هفتم 1
- اشاره 1
- صور سه گانه مورد بحث 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- بررسی مسئله أجل قرار دادن مره و مرتین 1
- اقوال در فرض دوم 2
- اقوال در فرض اول: 2
- بیان اقوال در فروض سه گانه 2
- اشکال بر نسبت قول سوم به شهید ثانی 3
- اشاره 4
- بررسی روایات مربوط به قول دوم از فرض دوم 4
- اقوال در فرض سوم 4
- جواب بعض الاجله از عدم حدّ برای ساعت و ردّ آن 5
- بررسی دلالت روایات مذکور 6
- اشاره 7
- اشاره 7
- خلاصۀ درس این جلسه: 7
- آیا می توان در عقد انقطاعی به جای ذکر اجل که رکن این عقد است یک یا دو بار مباشرت را قرار داد؟ 7
- ادامه بحث درباره قسم دوم: 8
- اشاره 10
- بحث درباره قسم سوم: 10
- ارزیابی کلام شیخ در نهایه و برداشت مختلف و مسالک از سخن ایشان: 11
- دو اشتباه در عبارت جواهر: 12
- خلاصۀ درس این جلسه: 12
- اشاره 12
- الف) اخلال به مهر و اجل در عقد متعه 13
- اشاره 14
- ب) شروط لازم الوفاء 14
- 1 - معنای شرط 14
- 2 - نظر استاد - مد ظله -: 15
- اشاره 15
- اشاره 16
- خلاصۀ درس این جلسه: 16
- الف) اطلاق حقیقی شرط در التزامات مستقل و التزامات ضمنی 17
- ب) شروط مقارن کدام شروط هستند؟ 18
- ج) آیا شروط بعد العقد نافذ می باشد؟ 18
- خلاصۀ درس این جلسه: 20
- اشاره 20
- 1 - اقوال در مسئله 21
- الف) بررسی وجود «میراث» در عقد انقطاعی و اقوال فقهاء در این باره 21
- اشاره 21
- 2 - انتساب قول به ثبوت ارث در عقد متعه، به ابن براج، صحیح نیست 23
- 3 - اشاره به بعضی از روایاتی که دلالت بر عدم ثبوت ارث در عقد متعه دارند 24
- اقوال درباره ارث در عقد متعه: 27
- اشاره 27
- اشاره 27
- خلاصۀ درس این جلسه: 27
- اشاره 28
- دلیل شباهت متعه و نکاح دائم: 28
- دو اشکال استاد مد ظله به کشف الرموز: 29
- جواب کشف الرموز به استدلال فوق: 29
- ارزیابی کلام سید مرتضی: 30
- جواب استاد به شهید ثانی درباره روایات: 30
- خلاصۀ درس این جلسه: 32
- آدرس روایات مسئله ارث متعه: 32
- اشاره 32
- بررسی اشتباهات حول روایت عبد الله بن عمرو: 33
- الف - اشتباه ایضاح الفوائد: 33
- اشاره 33
- ب - اشتباه شرح لمعه و توجیه استاد مد ظله: 34
- دو مثال از اشتباه در تصحیح در غیر ما نحن فیه: 35
- ج - دو اشتباه از صاحب مدارک: 35
- 1 - اشتباه مصحح جامع الروات: 36
- 2 - اشتباه مصحح شواهد التنزیل: 36
- اشاره 37
- استدلال صاحب ریاض بر اعتبار روایت عبد الله بن عمرو: 37
- نقد استاد بر استدلال صاحب ریاض: 38
- اشاره 39
- اشاره 39
- خلاصۀ درس این جلسه: 39
- بررسی قول اول: 39
- بررسی اقوال چهارگانه در مسئله ارث متعه 39
- توجیهات شهید ثانی از قول منسوب به ابن براج: 40
- استدلال مفید رحمه الله در تخصیص آیه به اجماع و اخبار متواتر: 41
- نقد استاد بر کلام شهید ثانی: 41
- نقد استاد بر انتساب قول اول به ابن براج: 42
- 1 - اجماع امامیه که ارثی در کار نیست 42
- 2 - اخبار متواتر بر نفی ارث 42
- نقدهایی بر این قول و پاسخ های استاد: 43
- بررسی قول دوم: 43
- اشاره 43
- وجه قول سید مرتضی از دیدگاه استاد مد ظله: 44
- بررسی قول سوم و چهارم: 44
- اشاره 45
- خلاصۀ درس این جلسه: 46
- الف) ثبوت یا عدم ثبوت ارث در عقد متعه 46
- 2 - رد قول سید مرتضی 46
- 1 - عدم صلاحیت روایات بیان کیفیت عقد متعه، برای رد قول سید مرتضی 46
- 3 - آیا روایات نافیه، ارث را با شرط هم نفی می کند؟ 47
- اشاره 47
- کلام صاحب حدائق 47
- 4 - کلام صاحب جواهر در عدم ارث در عقد انقطاعی حتی با شرط 48
- اشاره 49
- بررسی سند روایت 49
- 1 - روایت سعید بن یسار 49
- اثبات وثاقت حسن بن موسی در سند و پاسخ کلام صاحب مدارک 51
- (توضیح بیشتر سند) 52
- 3 - روایت عمر بن حنظله 53
- 4 - روایت مفضل بن عمر 53
- اشاره 53
- 2 - روایت محمد بن مسلم 53
- نقد تقریب بالا برای تصحیح سند 55
- متن کامل این حدیث در دو مصدر حدیثی دیده می شود: 56
- اول: بصائر الدرجات (تألیف صفار): 526 تا 536 56
- دوم: مختصر بصائر الدرجات (تألیف سعد بن عبد الله): 78 56
- 5 - روایت حسین بن زید و سکونی 58
- ج - روایاتی که میراث را در عقد انقطاعی با شرط اثبات می کند 59
- 1 - روایت محمد بن مسلم 60
- 2 - روایت احمد بن محمد بن ابی نصر 60
- د - بحث از روایتی در اثبات قول سید مرتضی 60
- اشاره 61
- خلاصۀ درس این جلسه: 61
- 1 - بررسی دلالت موثقه محمد بن مسلم بر قول سید مرتضی 62
- د) ذکر دو توجیه برای موثقه محمد بن مسلم و امثال آن 62
- ب) توجیهی برای دلالت روایت بر قول مرتضی 62
- ج) جواب از توجیه مذکور 62
- الف) بیان اختلاف در نقل روایت 62
- 3 - توجیه روایت نافی ارث با اشتراط و عدم اشتراط 63
- اشاره 63
- 4 - بیان خلاف مشهور نبودن قول مختار 64
- ب) جواب از دفاع مذکور 64
- الف) دفاع صاحب جواهر از روایت سعید بن یسار 64
- اشاره 64
- الف) ذکر قائلین به عدم ارث به قول مطلق 65
- ب) ذکر قائلین به تفصیل بین شرط ارث و عدم آن 67
- ج) ذکر قائلین به قول سوم 69
- 5 - بیان بطلان اشتراط یک طرفه ارث 70
- مورد بحث درباره زنی است که حیض می بیند، 70
- خلاصۀ درس این جلسه: 70
- اشاره 70
- اقوال در مسئله: 71
- اشاره 71
- اشاره 71
- بررسی قول اول (دو حیض): 72
- بحث درباره روایات: 74
- اشاره 75
- مطلع بحث: 76
- خلاصۀ درس این جلسه: 76
- شیخ طوسی رحمه الله در نهایه قائل شده که عده متعه «دو حیض» است 76
- اشاره 77
- الف) برای اثبات ملزوم روایات راجع به «امه» را ذکر می کنیم: 77
- ب) بررسی صحت ملازمه 79
- اشاره 79
- روایات حیضتان در عده متعه 80
- روایت اسماعیل بن فضل هاشمی: 80
- اشاره 83
- الف) عده متمتع بها 83
- خلاصۀ درس این جلسه: 83
- 1 - بیان صاحب جواهر در جمع بین روایات مختلف در مسئله 84
- اشاره 84
- 2 - مناقشه استاد مد ظله 84
- 4 - ذکر چند روایت 85
- 3 - اشاره به مختار استاد مد ظله در جمع بین روایات 85
- خلاصۀ درس این جلسه: 87
- الف) جمع روایات مختلف در مسئله عده متمتع بها 87
- اشاره 87
- اشاره 88
- 1 - روایاتی که عده متمتع بها را 45 روز ذکر می کند شامل زن ذات الاقراء نیز می شود 88
- 2 - در فرض تعارض روایات، احادیث 45 روز مقدم است 89
- 4 - نظر استاد مد ظله درباره جمع بین روایات و بیان نحوه احتیاط در مسئله عده 92
- اشاره 92
- 1 - نتیجه گیری و اشاره به وجه مخالفت جواهر با حمل بر مراتب و جواب آن 93
- خلاصۀ درس این جلسه: 93
- 2 - بررسی حد عده متعه ذات الشهور 94
- اشاره 94
- ب) طریق حل تنافی روایات مسئله 95
- الف) بیان وجود تنافی فی الجمله بین روایات 95
- د) بیان تفاوت حد بودن سه ماه با حد بودن چهل و پنج روز در تلفیق 96
- 3 - تعیین حد عده صاحب بیش از یک حیض در ماه در کلام جواهر 96
- ه) نحوه جمع بین روایات چهل و پنج روز و چهل و پنج شب 96
- ج) بیان اختلاف در مقصود از سه ماه در عده طلاق 96
- 5 - طرح مسئله تعیین حد عده وفات در متعه 97
- 4 - راه حل تنافی بدوی در کلمات شیخ در مبسوط و امثال ابن ادریس و محقق 97
- خلاصۀ درس این جلسه: 98
- اشاره 98
- بحث در عده وفات در نکاح متعه 99
- ب) استدلال به عمومات: 99
- الف) تمسک به اصل استصحاب: 99
- اشاره 99
- ج) تمسک مخالفین قول مشهور به تنزیل متعه به منزله امه: 100
- د) نگاهی به روایات مختص متعه که مستند قول مشهور است: 101
- 1 - مرسله مقنع: 101
- اشاره 101
- 2 - صحیحه عبد الرحمن بن الحجاج 101
- 3 - صحیحه زراره: 102
- ه) بررسی روایاتی که مستند مخالفین قول مشهور است: 103
- اشاره 105
- خلاصۀ درس این جلسه: 106
- روایتی که متعه را به امه تنزیل کرده است 106
- اشاره 106
- اشاره 106
- بحث عده وفات زن متمتع بها و زن حامل در عقد دائم و متعه و امه 106
- اشکالات دوگانه استدلال به این روایت: 107
- اشاره 108
- عده متعه در زن حامل: 108
- اشاره 109
- تجدید عقد در عقد متعه: 109
- روایات مسئله: 109
- الف) طرح بحث 111
- اشاره 111
- خلاصۀ درس این جلسه: 111
- ب) بررسی روایات مسئله 112
- اشاره 112
- 2 - روایت جابر بن عبد الله انصاری 112
- 3 - روایت عمر بن حنظله 112
- 5 - روایت احول 113
- 6 - روایت ابی بصیر 114
- 8 - روایت فقه رضوی 115
- 7 - روایت مفضل بن عمر 115
- 9 - روایت ابان بن تغلب 115
- خلاصۀ درس این جلسه: 116
- اشاره 116
- 1 - قابل توجیه بودن دو روایت عمر بن حنظله و أبو بصیر و صراحت روایت ابان بن تغلب 117
- الف) تمدید یا انشاء عقد دائم جدید قبل از اتمام یا هبه مدت عقد اول 117
- 2 - بررسی سند روایت ابان بن تغلب (توثیق ابراهیم بن الفضل الهاشمی و عدم وثاقت محمد بن اسلم الجبلی) 118
- 3 - وجود معارضی برای روایت ابان بن تغلب 120
- 4 - بررسی روایت فوق الذکر از حیث سند و اعتبار آن 120
- 6 - عدم شذوذ قول به جواز تجدید عقد 121
- 7 - دو صورت مختلف برای تجدید عقد قبل از انقضاء اجل 122
- 8 - کلام صاحب ریاض و مجلسی دوم در ابتناء صورت دوم بر مسئله جواز تأخیر عقد 122
- 9 - اشکال استاد مد ظله به کلام صاحب ریاض و مجلسی دوم 122
- خلاصۀ درس این جلسه: 123
- 1 - بررسی ملازمه بین این مسئله با مسئله فصل بین زمان عقد با زمان زوجیت 123
- اشاره 123
- اشاره 123
- الف) بیان عدم ملازمه بین دو مسئله از حیث نفی جواز 124
- ب) بیان عدم ملازمه بین دو مسئله از حیث اثبات جواز 124
- 2 - بیان تفصیل بین متعه و عقد دائم در مسئله به حسب روایات 124
- 3 - بیان جواز ایجاد عقد دائم در مسئله به حسب قواعد 125
- 4 - بررسی عبارت علامه در مختلف 125
- الف) متن کلام علامه در آن 125
- ج) طریق جمع بین دو عبارت «و المعتمد الاول» و «لا بأس به عندی» از علامه 126
- ب) بیان لزوم تحفظ بر عبارات کتب در هنگام تصحیح 126
- د) استظهار فتوای ابن ابی عقیل از عبارت علامه 126
- اشاره 127
- خلاصۀ درس این جلسه: 127
- 2 - پاسخ اشکالات مطرح شده توسط استاد مد ظله: 128
- الف) پی گیری اشکالات وارد شده به عقد انقطاعی جدید: 128
- 1 - تصویر صورت های ممکن مسئله و طرح اشکالات: 128
- اشاره 129
- ب) بررسی احکام عیوب أحد الزوجین: 129
- 1 - طرح مسئله: 130
- 2 - بررسی ادله حق فسخ برای زن در صورت جنون مرد: 130
- اشاره 133
- دلیل کشف اللثام در حق فسخ زن در فرض جنون زوج: 134
- اشاره 134
- خلاصۀ درس این جلسه: 134
- ب - احتمال دارد مقصود کشف اللثام روایاتی باشد که (در این جلسه مورد بررسی قرار می گیرد و) می گوید: 135
- بررسی احتمال دوم 135
- بررسی احتمال اول 135
- اشکالات دلالی صاحب مدارک به روایت «انما یرد النکاح...»: 136
- اشاره 136
- پاسخ استاد به اشکالات صاحب مدارک: 137
- بررسی روایات «انما یرد النکاح...»: 137
- اشکال استاد به استدلال به این روایت 139
- پاسخ استاد به اشکال صاحب جواهر 139
- اشاره 139
- اشاره 140
- خلاصۀ درس این جلسه: 140
- دلائل قائلین به حق فسخ زن 141
- اشاره 141
- 1 - اجماع: 141
- 2 - استدلال به روایات 142
- کلام صاحب مدارک 143
- طرح اشکالی از جانب استاد مد ظله 144
- بررسی کلام صاحب جواهر 144
- اشاره 144
- کلام محقق کرکی 145
- اشاره 145
- بررسی روایت دیگر 146
- نظر استاد مد ظله در مورد تمسک به این روایت 146
- اشاره 146
- راه اول: اصحاب اجماع 147
- راه دوم: روایت کسانی که لا یرون و لا یرسلون الا عن ثقه 147
- نظر استاد مد ظله درباره این دو مبنی 148
- خلاصۀ درس این جلسه: 149
- ذکر ادله خیار فسخ زوجه با جنون متقدم زوج 149
- اشاره 149
- اشاره 149
- 3 و 4 - قاعده لا ضرر و ادله غرور و تدلیس 150
- 2 - استدلال به تسالم عامه مسلمین 150
- 5 - استدلال به صحیحه حلبی و اشکال صاحب جواهر بر آن 150
- 1 - اجماع 150
- اشاره 151
- 6 - استدلال به اولویت 151
- الف) اولویت حکم به خیار زن در صورت جنون متقدم مرد از حکم به خیار داشتن او در صورت جنون متأخر مرد 151
- ب) اولویت حکم به خیار برای زن در صورت تقدم جنون مرد از خیار فسخ داشتن مرد در صورت تقدم جنون زن: 151
- اشکال صاحب حدائق و جواب ریاض از آن 152
- اشکال صاحب جواهر بر اولویت مذکور 152
- توضیح اشکال صاحب جواهر: 152
- کلام صاحب حدائق در مسئله: 153
- اشکال صاحب جواهر بر حدائق 153
- دفاع از حدائق با توجیه کلام او 153
- و اما مسئله عدم توانایی زن بر طلاق: 153
- اشاره 154
- دلیل صاحب جواهر برای خیار فسخ زن در جنون متقدم 154
- تبیین استدلال به اجماع: 155
- خلاصۀ درس این جلسه: 155
- بحث درباره روایت غیاث الضبی: 156
- بحث درباره اولویت جنون سابق نسبت به لاحق: 157
- اشاره 158
- تفصیل بین صور مختلف جنون و بررسی کلام صاحب جواهر: 158
- خلاصۀ درس این جلسه: 158
- محدوده استدلال به لا ضرر و تدلیس در مسئله: 159
- توضیحی درباره روایتی در باب تدلیس: 159
- نظر استاد دام ظله در استدلال به لا ضرر و تدلیس: 159
- بررسی ادعای صاحب جواهر در تفکیک جنون قبل و بعد العقد: 161
- اشاره 162
- دو اشکال از استاد به ادعای صاحب جواهر: 163
- مواردی از کلام فقهاء در نقض سخن صاحب جواهر: 163
- عبارت هایی از فقهاء در تفکیک قبل و بعد العقد در مسئله: 164
- برخی از عبارت های فقهایی که قائل به تفصیل هستند. 164
- الف - فقه رضوی: 164
- ج - شیخ مفید در مصنفات؛ احکام النساء: 165
- حال برخی از عبارت هایی که متعرض قبل نیز شده اند را مورد توجه قرار می دهیم: 165
- 1 - نهایه: 165
- ب - مقنعه: 165
- 3 - غنیه أبو المکارم: 166
- 2 - خلاف: 166
- اشاره 166
- ب) سبب دوم از اسباب موجب خیار فسخ «خصاء» 167
- الف) خلاصه نظر استاد مد ظله در مورد سببیت جنون زوج برای فسخ عقد 167
- اشاره 167
- خلاصۀ درس این جلسه: 167
- 1 - تبیین مورد بحث 167
- 2 - اقوال فقهاء 168
- 3 - بررسی کلمات مرحوم شیخ طوسی در دو کتاب «الخلاف» و «المبسوط» 168
- 4 - مخالفت ابن زهره، ابن حمزه و محقق اول با خیار فسخ در مورد «خصی» 170
- 5 - ذکر روایتی معارض با روایات داله بر حق فسخ 171
- اشاره 171
- اشاره 172
- مسئله خیار فسخ در خصاء 172
- الف) ذکر قائلین به قول مشهور: 172
- 1 - اقوال فقهاء در مسئله: 172
- خلاصۀ درس این جلسه: 172
- 2 - ادله قائلین به عدم خیار فسخ در خصاء 173
- ج) نسبت ناصحیح قول مذکور به برخی: 173
- اشاره 173
- دلالت روایت: 174
- الف - روایت غیاث ضبی: 174
- بررسی سند روایت: 174
- ب - روایت «انما یرد النکاح من البرص و الجذام و الجنون و العفل» 175
- 3 - جواب از ادله ذکر شده 175
- الف - جواب دلیل اول: 175
- ب - جواب از روایت غیاث ضبی: 176
- ج - جواب از روایت «انما یرد النکاح...»: 176
- 2 - موثقه سماعه 177
- 4 - روایات دلالت کننده بر خیار فسخ در خصاء 177
- 1 - موثقه عبد الله بن بکیر 177
- بررسی دلالت: 178
- بررسی سند: 178
- 3 - صحیحه ابن مسکان 178
- دلالت روایت: 179
- اشکال سندی روایت و جواب آن: 179
- 1 - نظر متأخرین 180
- الف) بررسی اعتبار اجماع 180
- خلاصۀ درس این جلسه: 180
- اشاره 180
- اشاره 180
- 2 - نظر استاد مد ظله 181
- 2 - بررسی سند روایت: 183
- 1 - متن روایت: 183
- ب) ادامه بررسی روایات خصاء 183
- اشاره 183
- 3 - دلالت روایت و فرض مسئله: 184
- 4 - اشاره ای به اقوال فقهاء: 184
- اشاره 185
- اشاره 185
- اقوال در خیار یا عدم خیار در خصاء بعد العقد: 185
- خلاصۀ درس این جلسه: 185
- مختار علامه در مختلف: 186
- اشاره 186
- تناقض گویی علامه در مختلف: 187
- پاسخ علامه به استدلال شیخ 188
- وجه جمع استاد مد ظله از کلام علامه: 191
- بیان محقق کرکی در خصاء بعد العقد: 192
- خلاصۀ درس این جلسه: 193
- اشاره 193
- اشاره 194
- أقوال فقهاء در ثبوت خیار فسخ در خصاء متجدد بعد العقد 194
- توجیه کلام علامه در مختلف 195
- استدلال محقق کرکی به عموم روایات و بررسی استاد دام ظله نسبت به آنها 196
- بررسی کلام و ادله فقهاء 196
- اشاره 196
- روایت اول: روایت بکیر 196
- اکنون برخی از این روایات را نقل می کنیم. 196
- روایت دوم: عن سماعه 197
- روایت سوم: عن ابن مسکان 198
- روایت چهارم: ابن مسکان عن ابی بصیر 199
- اشاره 200
- الف) آیا خصاء حادث بعد از عقد و بعد از دخول، موجب ثبوت حق خیار برای زن می شود؟ 200
- اشاره 200
- خلاصۀ درس این جلسه: 200
- اما روایات: 201
- اشاره 201
- 1 - بیان وجه تقریب «اطلاق» روایات، نسبت به فرض خصاء حادث بعد الدخول 201
- 2 - مناقشه استاد مد ظله در اطلاق مذکور 202
- ب) سومین سبب حق فسخ برای زن، «عنن» 203
- 3 - خلاصه مختار استاد مد ظله در مسئله خصاء 203
- بحث در عنن که یکی از عیوب موجب فسخ عقد نکاح است، 205
- خلاصۀ درس این جلسه: 205
- اشاره 205
- اشاره 205
- نقد کلام صاحب ریاض 206
- بررسی حکم عنن 207
- اشاره 211
- اشاره 211
- ادعای خلاف اجماع شیخ طوسی در عنن بعد العقد و توجیه صاحب جواهر: 211
- خلاصۀ درس این جلسه: 211
- توجیه صاحب جواهر: 212
- نظر استاد درباره کلام شیخ در مبسوط: 212
- اشاره 213
- تفکیک عنن بعد الدخول از عنن دوم: 213
- نگاهی اجمالی به اقوال فقهاء: 213
- عبارت های فقهاء در مسئله: 214
- اشاره 214
- 2 - مقنعه مفید: 215
- 1 - عبارت صدوق در مقنع است: 215
- 3 - شیخ مفید در احکام النساء: 215
- 5 - قمی سبزواری در جامع الخلاف؛ 216
- 4 - ابن زهره در غنیه: 216
- 6 - از متأخرین هم عده ای به حسب ظاهر کلامشان قائل شده اند که یکی از آنها محقق است. 216
- بررسی روایت صفوان بن یحیی: 217
- اشاره 217
- روایات مسئله 217
- اشاره 219
- خلاصۀ درس این جلسه: 219
- 1 - ثبوت و عدم ثبوت خیار فسخ به واسطه عنن ثابت بعد از عقد 220
- 2 - نقل عبارات قائلین به مسقط بودن مطلق دخول بعد از عقد 220
- الف - مقدمه 223
- 3 - بررسی روایات مسئله 223
- روایت سوم: موثقه عمار ساباطی: 224
- روایت دوم: روایت قرب الاسناد است 224
- ب - بررسی روایات مسئله 224
- روایت اول: روایت غیاث الضبی 224
- روایت پنجم: روایت سکونی 225
- روایت چهارم: اسحاق بن عمار 225
- روایت هفتم: صحیحه ابی حمزه 226
- روایت هشتم: روایت أبی البختری: 226
- روایت ششم: روایت جعفریات است 226
- روایت دهم: روایت دعائم الاسلام، 227
- روایت نهم: روایت فقه الرضا، 227
- خلاصۀ درس این جلسه: 228
- اشاره 228
- نظر استاد دام ظله در عنن حادث بعد العقد و الدخول 229
- خیار فسخ در جب 229
- خیار فسخ در عنن 229
- دلیل اول؛ استدلال به اجماع 230
- ادله ثبوت خیار 230
- اقوال فقهاء 230
- کلام و نظر محقق در نافع 230
- اشاره 230
- دلیل سوم؛ استدلال به اولویت 231
- دلیل دوم؛ استدلال به «لا ضرر» 231
- نقد استاد دام ظله نسبت به استدلال به «لا ضرر» 231
- دلیل پنجم؛ استدلال به صحیحه أبی بصیر و صحیحه أبو الصباح کنانی، و پذیرش استاد دام ظله نسبت به آن 232
- دلیل چهارم؛ استدلال به روایات تدلیس 232
- صور مسئله 232
- نقد استاد دام ظله نسبت به استدلال به اولویت 232
- معیار در جب خیارآور 233
- اقوال در جب حادث بعد العقد 233
- اشاره 233
- کلام صاحب جواهر 233
- نقد استاد دام ظله نسبت به کلام صاحب جواهر 233
- نقد استاد دام ظله نسبت به کلام صاحب جواهر 234
- جمع بندی اقوال در جب حادث بعد العقد و نظر استاد دام ظله 235
- دعا و تودیع به مناسبت ایام عزای حسینی 235
- کسانی که قائل به خیار هستند 235
- کسانی که بین دخول و عدم دخول قائل به تفصیل شده اند 235
- بررسی عیوب موجب خیار فسخ در مرد 236
- خلاصۀ درس این جلسه: 236
- اشاره 236
- اشاره 236
- ب) قائلین به موجب خیار بودن جذام و برص 237
- الف) قائلین به موجب خیار بودن جذام 237
- د) قائل به موجب خیار فسخ شدن زنا 238
- ادله قول به موجب خیار فسخ بودن جذام 238
- ه) قول به موجب خیار فسخ بودن اعرج بودن 238
- ج) قائلین به موجب خیار بودن جذام، برص و عمی 238
- الف - روایت لزوم فرار از مجذوم 239
- 1 - جواب نقضی: 239
- 2 - جواب حلی: 239
- جواب از استدلال مذکور: 239
- اشاره 239
- ج - صحیح حلبی 240
- ب - روایت خصال 240
- اشاره 240
- بررسی سند روایت عباد ضبّی 241
- بررسی دلالت صحیح حلبی 241
- خلاصۀ درس این جلسه: 242
- اشاره 242
- 2 - امکان استفاده از اطلاق روایت ابی الصباح 243
- 1 - مشکل اطلاق روایت ابی بصیر نسبت به مجبوب 243
- الف) تذکر دو نکته درباره مباحث قبل 243
- 1 - راه حل مرحوم مجلسی اول و پاسخ استاد مد ظله 244
- ب) بررسی راه های تصحیح سند روایت غیاث الضبی 244
- اشاره 244
- 2 - تصحیح روایت بنا بر مبنای مشهور در مورد اصحاب اجماع و پاسخ استاد مد ظله 245
- 1 - متن روایت 246
- 2 - بیان اشکال 246
- ج) بررسی دلالت روایت غیاث الضبی 246
- 4 - تصحیح روایت از طریق عمل مشهور و پاسخ استاد مد ظله 246
- 4 - رفع اشکال از طریق معلوم خواندن صیغه لا یرد 247
- 3 - رفع اشکال از طریق مستثنی شمردن مواردی که مرد رد می شود 247
- 1 - متن روایت 248
- د) بررسی روایت حلبی 248
- 5 - رفع اشکال از طریق عهد ذهنی شمردن «ال» 248
- 2 - اشکال صاحب مدارک در نهایه المرام و پاسخ استاد مد ظله 249
- 4 - اشکال تقطیع صدر روایت و پاسخ استاد مد ظله 249
- اشاره 250
- خلاصۀ درس این جلسه: 250
- روایت حاصره عیوب: 251
- بحث درباره روایت غیاث ضبی: 251
- نقد دلیل اولویت: 252
- اشاره 253
- خلاصۀ درس این جلسه: 253
- الف) معنای قَرَن 254
- اشاره 254
- ب) معیار خیار فسخ: 254
- مباحث پیرامون عیب قرن 254
- ج) بحثی پیرامون «العله یخصص و یعمم»: 255
- د) بررسی روایت ابی الصباح: 256
- الف) مباحث پیرامون عیب «قرن» 258
- خلاصۀ درس این جلسه: 258
- اشاره 258
- 1 - ذکر دو نکته پیرامون بحث قبل 258
- 2 - بحثی اصولی درباره معمم و مخصص بودن «علت» و بیان مختار استاد مد ظله 259
- 3 - نظر استاد مد ظله در مورد ثبوت حق خیار در قرناء 260
- 1 - متن شرایع: 261
- ب) بررسی حق خیار فسخ در مورد عیب «عرج» 261
- 4 - عدم تحقق اجماع و شهرت نسبت به قول به تفصیل بین امکان مباشرت و عدم امکان 261
- 1) الفقیه: 262
- 3) نوادر احمد بن محمد 262
- 2) صحیحه داود بن سرحان 262
- 2 - ذکر روایاتی که در آنها موضوع برای ثبوت خیار، مطلق «عرج» واقع شده است. 262
- 5) المقنع 263
- 6) النوادر 263
- 4) التهذیب و الاستبصار: 263
- خلاصۀ درس این جلسه: 264
- اشاره 264
- اشاره 265
- خیار فسخ در عرجاء 265
- قول اول: خیارآور بودن عرج 265
- اشاره 265
- بیان اقوال در مسئله 265
- قول چهارم: موجب خیار بودن أحد الأمرین از عرج و زمانت 266
- قول سوم: موجب خیار بودن زمانت 266
- رجوع قول پنجم به قول اول 266
- قول پنجم: موجب خیار بودن عرج بیّن 266
- اشکال اول: 267
- اشاره 267
- بررسی روایات مسئله 267
- کلام صاحب حدائق و اشکال آن: 267
- دو اشکال بر این کلام ایشان وارد است. 267
- اشکال دوم: 268
- روایت اول: صحیحه محمد بن مسلم: 268
- روایت سوم: صحیحه ابی الصباح کنانی: 269
- روایت چهارم: صحیحه حلبی: 269
- روایت پنجم: حدیث دعائم الاسلام: 269
- روایت دوم: صحیحه داود بن سرحان: 269
- الف - صحیحه عبد الرحمن بن ابی عبد الله 270
- اشاره 270
- روایات مخالف با خیار در عرجاء 270
- ب - معتبره عبد الرحمن بن ابی عبد الله 271
- ج - معتبره رفاعه بن موسی 271
- د - روایت صحیحه حلبی 271
- طریقه جمع بین اخبار 272
- ه - روایت دعائم 272
- اشکال این طریق: 273
- طریق اول: حمل حصر بر اضافی بودن: 273
- اشاره 274
- طریقه دوم: حمل نهی بر اعم از تحریمی و تنزیهی 274
- 1 - عدم امکان جمع از طریق تصرف در مقسم 275
- 2 - تصویر مقسم مضیق و نقض آن به وسیله عدم ذکر افضاء 275
- خلاصۀ درس جلسه قبل و این جلسه: 275
- الف) تأکید بر جمع روایات متعارض از طریق حمل نهی بر نهی تنزیهی 275
- 3 - مفهوم زمانت در لغت و نظر استاد مد ظله 276
- 1 - نظر جامع المقاصد و کشف اللثام 276
- 2 - نظر شهید و من تبع 276
- ج) خیار فسخ در رتق 277
- 2 - نظر صاحب جواهر و پاسخ استاد مد ظله 278
- 1 - مفهوم رتق 278
- اشاره 279
- خلاصۀ درس این جلسه: 279
- 3 - حکم رتق از نظر استاد مد ظله 279
- 1 - اجماعی بودن اصل حق خیار در این مورد 280
- الف) ادله مثبت حق خیار برای زوج در صورت رتقاء بودن زوجه 280
- 3 - استدلال به احادیث زمانه 281
- 2 - استدلال به تعلیل وارد در صحیحه ابی الصباح 281
- 3/1 - توجه به تالی این تفسیر از روایات زمانه 282
- اشاره 282
- الف: بعضی اشکال نموده اند که روایات علی بن جعفر در قرب الاسناد به خاطر وجود عبد الله بن الحسن العلوی ضعیف السند است 283
- 4/1 - متن روایت: 283
- 4 - استدلال به روایت قرب الاسناد 283
- 4/2 - اشکالات سندی به روایت 283
- ب) اشکال سقیم بودن نسخ قرب الاسناد 284
- ب) طرح فرعی مربوط به مسئله مورد بحث 285
- ج) توضیحی در فرق بین روایات مسئله 285
- خلاصۀ درس این جلسه: 287
- الف) ذکر فروعی در ارتباط با عیب «رتق» و سایر عیوب دیگر 287
- اشاره 287
- اشاره 287
- نظر استاد مد ظله: 288
- 1 - فرع اول: آیا معیار در ثبوت خیار فسخ عدم تمکن زوج بر مباشرت است یا عدم تمکن طبیعی مرد؟ 288
- (کلام صاحب جواهر): 288
- 2 - فرع دوم: الحاق ضیق المجری به رتقاء 289
- 3 - فرع سوم: الحاق عیب مرد به عیب زن 289
- اشاره 289
- نظر استاد مد ظله: 289
- 4 - فرع چهارم: حکم مسئله عیوب با امکان معالجه آنها 290
- اشاره 290
- خلاصۀ درس این جلسه: 291
- حکم الزام زن بر معالجه عیب 291
- نسبت خیار فسخ در مسئله به صدوق و ناتمام بودن آن 292
- بررسی مقتضای روایت سکونی و راه جواب از آن 292
- حکم خیار فسخ در زنای زن قبل از دخول 292
- الف) تضعیف سند روایت و جواب از آن 293
- اشاره 293
- ب) اشکال در مضمون این روایات 294
- نظر استاد مد ظله در عدم صحت این نسبت 295
- اشاره 295
- خلاصۀ درس این جلسه: 295
- اشاره 295
- اشاره 296
- بررسی سند روایت فضل بن یونس 296
- مستند فتوای صدوق 296
- جمع بین روایات 297
- اشاره 297
- کلام کشف اللثام 297
- نقد کلام کشف اللثام 298
- اشاره 298
- اکثر القدماء چه می گویند؟ 298
- حکم خیار فسخ در زن محدوده 298
- نقد کلام مختلف 298
- ادله قائلین به خیار فسخ در محدوده 299
- دلیل اول قائلین به خیار فسخ در محدوده 299
- اشاره 299
- اشکالات وارده بر این روایت 300
- دلیل دوم قائلین به جواز فسخ 300
- اشکال سوم: باز اشکال دلالی 301
- اشکال دوم: اشکال دلالی 301
- ادامه بحث درباره خیار به علت محدوده بودن زن 302
- اشاره 302
- خلاصۀ درس این جلسه: 302
- اشاره 302
- 1 - اشکال اول از محقق کرکی و صاحب مدارک: 303
- 2 - اشکال دوم که شیخ مطرح کرده و برخی دیگر نیز پذیرفته اند: 303
- اشکالات این استدلال: 303
- 3 - اشکال سوم از کفایه سبزواری: 304
- مناقشه جامع المقاصد در اشکال دوم و پاسخ آن: 304
- اشاره 305
- اشاره 305
- استدلال به سایر روایات: 305
- 1 - روایت حلبی: 306
- روایت عبد الرحمن بن ابی عبد الله: 306
- 2 - صحیحه معاویه بن وهب: 306
- وجه دوم استدلال به روایت: 307
- 1 - بررسی سند روایات زنای سابق بر عقد 310
- 2 - شبهه اشتراک قاسم در سند روایت عبد الرحمن بن أبی عبد الله و جواب از آن 310
- خلاصۀ درس این جلسه: 310
- اشاره 310
- 3 - نقل روایات زنای سابق بر عقد و بررسی متن آنها 311
- اشاره 311
- روایت اول: 312
- روایت دوم: 313
- روایت سوم: 313
- 4 - توجه به چند نکته 314
- نکته اول: توضیح فقره «ان شاء ترکها»: 314
- نکته دوم: مورد روایت این است که مرد دخول کرده است، 314
- نکته سوم: عده ای از قدماء مانند مرحوم شیخ مفید، موضوع خیار فسخ را زن محدوده که حد بر او جاری شده قرار داده اند. 314
- 5 - روایت معارض با روایات بالا 315
- اشاره 315
- روایت اول: صحیحه رفاعه بن موسی: 315
- روایت دوم: مصححه رفاعه بن موسی: 316
- 6 - وجه جمع بین دو طائفه معارض از روایات 316
- اشاره 316
- 8 - حکم زنای مرد قبل از عقد و قبل از دخول 317
- 7 - حکم زنای بعد العقد 317
- شبهه اعراض از روایات اثبات کننده حق فسخ: 317
- اشاره 318
- خلاصه درس این جلسه: 318
- اشاره 319
- اشاره 319
- زنای مرد بعد از عقد و قبل از دخول و مسئلۀ خیار 319
- 1) روایات تفریق 319
- روایت طلحه بن زید 319
- الف) نقل و بررسی روایات 319
- صحیحۀ علی بن جعفر 320
- معتبرۀ حنان 321
- 2) روایات معارض و دامنۀ آن 321
- صحیحۀ رفاعه 321
- روایات حاصرۀ موجبات خیار 322
- روایات «الحرام لا یحرم الحلال» 322
- نظر استاد «دام ظله» 323
- 3) جمع بین روایات 323
- کلام مرحوم صاحب حدائق و نقد استاد «دام ظله» نسبت به آن 323
هم بالاولویه ثابت باشد. و ممکن است که ولی حق چنین عقدی نداشته باشد.
نتیجه آن که تعدی با اولویت نیز دچار مشکل است.
پس دلیل عمده در مسئله همان روایت علی بن ابی حمزه است که در ایام استقامت او از او اخذ شده است و مشهور هم به آن عمل کرده اند. و روشن شد که روایات صحیح دیگر را تمام ندانستیم.
تفصیل بین صور مختلف جنون و بررسی کلام صاحب جواهر:
در بین قدما تا زمان محقق همه گفته اند که در جنون متأخر، مطلق جنون موجب خیار نمی شود، بلکه جنونی معیار است که فرد لا یعقل اوقات الصلاه، ولی در جنون قبل از عقد تفصیلی قائل نشده و همه صور آن را موجب خیار دانسته اند. صاحب جواهر نظریه ای داده که به نظر می رسد خلاف مسلمات است. ایشان می فرماید که هیچ کس بین جنون قبل و بعد از عقد تفاوتی قائل نشده است و اگر کسی مطلق جنون را موجب خیار بداند در هر دو صورت سابق و متجدد قائل است و اگر هم کسی جنون لا یعقل اوقات الصلاه را معیار دانسته بازهم بین متجدد و سابق فرقی نگذاشته است. و کسانی که قول به تفکیک را نقل کرده اند سخن قدماء را اشتباه فهمیده اند، چنان که کلام ابن ادریس موهم این معنا است و محقق نیز در این زمینه اشتباهی کرده که علامه و من تبع او هم از او تبعیت کرده اند و گمان کرده اند که سابقین بین جنون سابق و لاحق تفصیل قائل شده اند، در حالی که هیچ کس قائل به تفکیک نیست. و اگر کسی در جنون بعد العقد گفته که لا یعقل اوقات الصلاه بالاولویه استفاده می شود که به سابق هم می توان تعدی کرد و نظر او در جنون سابق هم همین است و علمای بعدی که مطلق جنون را گفته اند بازهم تفاوتی بین بعد و قبل نگذاشته اند(1). «* و السلام *»
1- (1) - جواهر الکلام، ج 30، ص 322.
1383/10/28 دوشنبه درس شمارۀ (726) کتاب النکاح/سال هفتم
اشاره
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ