- صور سه گانه مورد بحث 1
- 1383/9/21 شنبه درس شمارۀ (701) کتاب النکاح/سال هفتم 1
- بررسی مسئله أجل قرار دادن مره و مرتین 1
- اشاره 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- بیان اقوال در فروض سه گانه 2
- اقوال در فرض دوم 2
- اقوال در فرض اول: 2
- اشکال بر نسبت قول سوم به شهید ثانی 3
- اقوال در فرض سوم 4
- اشاره 4
- بررسی روایات مربوط به قول دوم از فرض دوم 4
- جواب بعض الاجله از عدم حدّ برای ساعت و ردّ آن 5
- بررسی دلالت روایات مذکور 6
- آیا می توان در عقد انقطاعی به جای ذکر اجل که رکن این عقد است یک یا دو بار مباشرت را قرار داد؟ 7
- اشاره 7
- اشاره 7
- خلاصۀ درس این جلسه: 7
- ادامه بحث درباره قسم دوم: 8
- اشاره 10
- بحث درباره قسم سوم: 10
- ارزیابی کلام شیخ در نهایه و برداشت مختلف و مسالک از سخن ایشان: 11
- خلاصۀ درس این جلسه: 12
- اشاره 12
- دو اشتباه در عبارت جواهر: 12
- الف) اخلال به مهر و اجل در عقد متعه 13
- اشاره 14
- 1 - معنای شرط 14
- ب) شروط لازم الوفاء 14
- 2 - نظر استاد - مد ظله -: 15
- اشاره 15
- اشاره 16
- خلاصۀ درس این جلسه: 16
- الف) اطلاق حقیقی شرط در التزامات مستقل و التزامات ضمنی 17
- ب) شروط مقارن کدام شروط هستند؟ 18
- ج) آیا شروط بعد العقد نافذ می باشد؟ 18
- خلاصۀ درس این جلسه: 20
- اشاره 20
- الف) بررسی وجود «میراث» در عقد انقطاعی و اقوال فقهاء در این باره 21
- 1 - اقوال در مسئله 21
- اشاره 21
- 2 - انتساب قول به ثبوت ارث در عقد متعه، به ابن براج، صحیح نیست 23
- 3 - اشاره به بعضی از روایاتی که دلالت بر عدم ثبوت ارث در عقد متعه دارند 24
- اقوال درباره ارث در عقد متعه: 27
- اشاره 27
- خلاصۀ درس این جلسه: 27
- اشاره 27
- اشاره 28
- دلیل شباهت متعه و نکاح دائم: 28
- دو اشکال استاد مد ظله به کشف الرموز: 29
- جواب کشف الرموز به استدلال فوق: 29
- جواب استاد به شهید ثانی درباره روایات: 30
- ارزیابی کلام سید مرتضی: 30
- خلاصۀ درس این جلسه: 32
- اشاره 32
- آدرس روایات مسئله ارث متعه: 32
- الف - اشتباه ایضاح الفوائد: 33
- اشاره 33
- بررسی اشتباهات حول روایت عبد الله بن عمرو: 33
- ب - اشتباه شرح لمعه و توجیه استاد مد ظله: 34
- دو مثال از اشتباه در تصحیح در غیر ما نحن فیه: 35
- ج - دو اشتباه از صاحب مدارک: 35
- 2 - اشتباه مصحح شواهد التنزیل: 36
- 1 - اشتباه مصحح جامع الروات: 36
- اشاره 37
- استدلال صاحب ریاض بر اعتبار روایت عبد الله بن عمرو: 37
- نقد استاد بر استدلال صاحب ریاض: 38
- خلاصۀ درس این جلسه: 39
- بررسی قول اول: 39
- اشاره 39
- بررسی اقوال چهارگانه در مسئله ارث متعه 39
- اشاره 39
- توجیهات شهید ثانی از قول منسوب به ابن براج: 40
- نقد استاد بر کلام شهید ثانی: 41
- استدلال مفید رحمه الله در تخصیص آیه به اجماع و اخبار متواتر: 41
- 2 - اخبار متواتر بر نفی ارث 42
- 1 - اجماع امامیه که ارثی در کار نیست 42
- نقد استاد بر انتساب قول اول به ابن براج: 42
- نقدهایی بر این قول و پاسخ های استاد: 43
- اشاره 43
- بررسی قول دوم: 43
- بررسی قول سوم و چهارم: 44
- وجه قول سید مرتضی از دیدگاه استاد مد ظله: 44
- اشاره 45
- الف) ثبوت یا عدم ثبوت ارث در عقد متعه 46
- 1 - عدم صلاحیت روایات بیان کیفیت عقد متعه، برای رد قول سید مرتضی 46
- خلاصۀ درس این جلسه: 46
- 2 - رد قول سید مرتضی 46
- کلام صاحب حدائق 47
- 3 - آیا روایات نافیه، ارث را با شرط هم نفی می کند؟ 47
- اشاره 47
- 4 - کلام صاحب جواهر در عدم ارث در عقد انقطاعی حتی با شرط 48
- بررسی سند روایت 49
- 1 - روایت سعید بن یسار 49
- اشاره 49
- اثبات وثاقت حسن بن موسی در سند و پاسخ کلام صاحب مدارک 51
- (توضیح بیشتر سند) 52
- 4 - روایت مفضل بن عمر 53
- اشاره 53
- 2 - روایت محمد بن مسلم 53
- 3 - روایت عمر بن حنظله 53
- نقد تقریب بالا برای تصحیح سند 55
- اول: بصائر الدرجات (تألیف صفار): 526 تا 536 56
- متن کامل این حدیث در دو مصدر حدیثی دیده می شود: 56
- دوم: مختصر بصائر الدرجات (تألیف سعد بن عبد الله): 78 56
- 5 - روایت حسین بن زید و سکونی 58
- ج - روایاتی که میراث را در عقد انقطاعی با شرط اثبات می کند 59
- 1 - روایت محمد بن مسلم 60
- 2 - روایت احمد بن محمد بن ابی نصر 60
- د - بحث از روایتی در اثبات قول سید مرتضی 60
- خلاصۀ درس این جلسه: 61
- اشاره 61
- 1 - بررسی دلالت موثقه محمد بن مسلم بر قول سید مرتضی 62
- د) ذکر دو توجیه برای موثقه محمد بن مسلم و امثال آن 62
- ج) جواب از توجیه مذکور 62
- الف) بیان اختلاف در نقل روایت 62
- ب) توجیهی برای دلالت روایت بر قول مرتضی 62
- 3 - توجیه روایت نافی ارث با اشتراط و عدم اشتراط 63
- اشاره 63
- 4 - بیان خلاف مشهور نبودن قول مختار 64
- اشاره 64
- الف) دفاع صاحب جواهر از روایت سعید بن یسار 64
- ب) جواب از دفاع مذکور 64
- الف) ذکر قائلین به عدم ارث به قول مطلق 65
- ب) ذکر قائلین به تفصیل بین شرط ارث و عدم آن 67
- ج) ذکر قائلین به قول سوم 69
- خلاصۀ درس این جلسه: 70
- 5 - بیان بطلان اشتراط یک طرفه ارث 70
- اشاره 70
- مورد بحث درباره زنی است که حیض می بیند، 70
- اقوال در مسئله: 71
- اشاره 71
- اشاره 71
- بررسی قول اول (دو حیض): 72
- بحث درباره روایات: 74
- اشاره 75
- خلاصۀ درس این جلسه: 76
- شیخ طوسی رحمه الله در نهایه قائل شده که عده متعه «دو حیض» است 76
- مطلع بحث: 76
- الف) برای اثبات ملزوم روایات راجع به «امه» را ذکر می کنیم: 77
- اشاره 77
- اشاره 79
- ب) بررسی صحت ملازمه 79
- روایات حیضتان در عده متعه 80
- روایت اسماعیل بن فضل هاشمی: 80
- الف) عده متمتع بها 83
- اشاره 83
- خلاصۀ درس این جلسه: 83
- 1 - بیان صاحب جواهر در جمع بین روایات مختلف در مسئله 84
- 2 - مناقشه استاد مد ظله 84
- اشاره 84
- 4 - ذکر چند روایت 85
- 3 - اشاره به مختار استاد مد ظله در جمع بین روایات 85
- خلاصۀ درس این جلسه: 87
- الف) جمع روایات مختلف در مسئله عده متمتع بها 87
- اشاره 87
- اشاره 88
- 1 - روایاتی که عده متمتع بها را 45 روز ذکر می کند شامل زن ذات الاقراء نیز می شود 88
- 2 - در فرض تعارض روایات، احادیث 45 روز مقدم است 89
- 4 - نظر استاد مد ظله درباره جمع بین روایات و بیان نحوه احتیاط در مسئله عده 92
- اشاره 92
- خلاصۀ درس این جلسه: 93
- 1 - نتیجه گیری و اشاره به وجه مخالفت جواهر با حمل بر مراتب و جواب آن 93
- 2 - بررسی حد عده متعه ذات الشهور 94
- اشاره 94
- ب) طریق حل تنافی روایات مسئله 95
- الف) بیان وجود تنافی فی الجمله بین روایات 95
- 3 - تعیین حد عده صاحب بیش از یک حیض در ماه در کلام جواهر 96
- ج) بیان اختلاف در مقصود از سه ماه در عده طلاق 96
- ه) نحوه جمع بین روایات چهل و پنج روز و چهل و پنج شب 96
- د) بیان تفاوت حد بودن سه ماه با حد بودن چهل و پنج روز در تلفیق 96
- 4 - راه حل تنافی بدوی در کلمات شیخ در مبسوط و امثال ابن ادریس و محقق 97
- 5 - طرح مسئله تعیین حد عده وفات در متعه 97
- خلاصۀ درس این جلسه: 98
- اشاره 98
- بحث در عده وفات در نکاح متعه 99
- الف) تمسک به اصل استصحاب: 99
- ب) استدلال به عمومات: 99
- اشاره 99
- ج) تمسک مخالفین قول مشهور به تنزیل متعه به منزله امه: 100
- 2 - صحیحه عبد الرحمن بن الحجاج 101
- اشاره 101
- 1 - مرسله مقنع: 101
- د) نگاهی به روایات مختص متعه که مستند قول مشهور است: 101
- 3 - صحیحه زراره: 102
- ه) بررسی روایاتی که مستند مخالفین قول مشهور است: 103
- اشاره 105
- بحث عده وفات زن متمتع بها و زن حامل در عقد دائم و متعه و امه 106
- روایتی که متعه را به امه تنزیل کرده است 106
- خلاصۀ درس این جلسه: 106
- اشاره 106
- اشاره 106
- اشکالات دوگانه استدلال به این روایت: 107
- عده متعه در زن حامل: 108
- اشاره 108
- اشاره 109
- روایات مسئله: 109
- تجدید عقد در عقد متعه: 109
- الف) طرح بحث 111
- اشاره 111
- خلاصۀ درس این جلسه: 111
- ب) بررسی روایات مسئله 112
- اشاره 112
- 3 - روایت عمر بن حنظله 112
- 2 - روایت جابر بن عبد الله انصاری 112
- 5 - روایت احول 113
- 6 - روایت ابی بصیر 114
- 9 - روایت ابان بن تغلب 115
- 8 - روایت فقه رضوی 115
- 7 - روایت مفضل بن عمر 115
- خلاصۀ درس این جلسه: 116
- اشاره 116
- 1 - قابل توجیه بودن دو روایت عمر بن حنظله و أبو بصیر و صراحت روایت ابان بن تغلب 117
- الف) تمدید یا انشاء عقد دائم جدید قبل از اتمام یا هبه مدت عقد اول 117
- 2 - بررسی سند روایت ابان بن تغلب (توثیق ابراهیم بن الفضل الهاشمی و عدم وثاقت محمد بن اسلم الجبلی) 118
- 4 - بررسی روایت فوق الذکر از حیث سند و اعتبار آن 120
- 3 - وجود معارضی برای روایت ابان بن تغلب 120
- 6 - عدم شذوذ قول به جواز تجدید عقد 121
- 7 - دو صورت مختلف برای تجدید عقد قبل از انقضاء اجل 122
- 9 - اشکال استاد مد ظله به کلام صاحب ریاض و مجلسی دوم 122
- 8 - کلام صاحب ریاض و مجلسی دوم در ابتناء صورت دوم بر مسئله جواز تأخیر عقد 122
- خلاصۀ درس این جلسه: 123
- اشاره 123
- 1 - بررسی ملازمه بین این مسئله با مسئله فصل بین زمان عقد با زمان زوجیت 123
- اشاره 123
- الف) بیان عدم ملازمه بین دو مسئله از حیث نفی جواز 124
- ب) بیان عدم ملازمه بین دو مسئله از حیث اثبات جواز 124
- 2 - بیان تفصیل بین متعه و عقد دائم در مسئله به حسب روایات 124
- 3 - بیان جواز ایجاد عقد دائم در مسئله به حسب قواعد 125
- الف) متن کلام علامه در آن 125
- 4 - بررسی عبارت علامه در مختلف 125
- ج) طریق جمع بین دو عبارت «و المعتمد الاول» و «لا بأس به عندی» از علامه 126
- د) استظهار فتوای ابن ابی عقیل از عبارت علامه 126
- ب) بیان لزوم تحفظ بر عبارات کتب در هنگام تصحیح 126
- اشاره 127
- خلاصۀ درس این جلسه: 127
- 2 - پاسخ اشکالات مطرح شده توسط استاد مد ظله: 128
- 1 - تصویر صورت های ممکن مسئله و طرح اشکالات: 128
- الف) پی گیری اشکالات وارد شده به عقد انقطاعی جدید: 128
- اشاره 129
- ب) بررسی احکام عیوب أحد الزوجین: 129
- 1 - طرح مسئله: 130
- 2 - بررسی ادله حق فسخ برای زن در صورت جنون مرد: 130
- اشاره 133
- اشاره 134
- دلیل کشف اللثام در حق فسخ زن در فرض جنون زوج: 134
- خلاصۀ درس این جلسه: 134
- بررسی احتمال اول 135
- بررسی احتمال دوم 135
- ب - احتمال دارد مقصود کشف اللثام روایاتی باشد که (در این جلسه مورد بررسی قرار می گیرد و) می گوید: 135
- اشکالات دلالی صاحب مدارک به روایت «انما یرد النکاح...»: 136
- اشاره 136
- پاسخ استاد به اشکالات صاحب مدارک: 137
- بررسی روایات «انما یرد النکاح...»: 137
- اشکال استاد به استدلال به این روایت 139
- اشاره 139
- پاسخ استاد به اشکال صاحب جواهر 139
- خلاصۀ درس این جلسه: 140
- اشاره 140
- دلائل قائلین به حق فسخ زن 141
- 1 - اجماع: 141
- اشاره 141
- 2 - استدلال به روایات 142
- کلام صاحب مدارک 143
- بررسی کلام صاحب جواهر 144
- طرح اشکالی از جانب استاد مد ظله 144
- اشاره 144
- کلام محقق کرکی 145
- اشاره 145
- اشاره 146
- نظر استاد مد ظله در مورد تمسک به این روایت 146
- بررسی روایت دیگر 146
- راه دوم: روایت کسانی که لا یرون و لا یرسلون الا عن ثقه 147
- راه اول: اصحاب اجماع 147
- نظر استاد مد ظله درباره این دو مبنی 148
- اشاره 149
- اشاره 149
- ذکر ادله خیار فسخ زوجه با جنون متقدم زوج 149
- خلاصۀ درس این جلسه: 149
- 2 - استدلال به تسالم عامه مسلمین 150
- 5 - استدلال به صحیحه حلبی و اشکال صاحب جواهر بر آن 150
- 1 - اجماع 150
- 3 و 4 - قاعده لا ضرر و ادله غرور و تدلیس 150
- اشاره 151
- 6 - استدلال به اولویت 151
- ب) اولویت حکم به خیار برای زن در صورت تقدم جنون مرد از خیار فسخ داشتن مرد در صورت تقدم جنون زن: 151
- الف) اولویت حکم به خیار زن در صورت جنون متقدم مرد از حکم به خیار داشتن او در صورت جنون متأخر مرد 151
- توضیح اشکال صاحب جواهر: 152
- اشکال صاحب جواهر بر اولویت مذکور 152
- اشکال صاحب حدائق و جواب ریاض از آن 152
- دفاع از حدائق با توجیه کلام او 153
- کلام صاحب حدائق در مسئله: 153
- و اما مسئله عدم توانایی زن بر طلاق: 153
- اشکال صاحب جواهر بر حدائق 153
- اشاره 154
- دلیل صاحب جواهر برای خیار فسخ زن در جنون متقدم 154
- تبیین استدلال به اجماع: 155
- خلاصۀ درس این جلسه: 155
- بحث درباره روایت غیاث الضبی: 156
- بحث درباره اولویت جنون سابق نسبت به لاحق: 157
- خلاصۀ درس این جلسه: 158
- اشاره 158
- تفصیل بین صور مختلف جنون و بررسی کلام صاحب جواهر: 158
- نظر استاد دام ظله در استدلال به لا ضرر و تدلیس: 159
- محدوده استدلال به لا ضرر و تدلیس در مسئله: 159
- توضیحی درباره روایتی در باب تدلیس: 159
- بررسی ادعای صاحب جواهر در تفکیک جنون قبل و بعد العقد: 161
- اشاره 162
- دو اشکال از استاد به ادعای صاحب جواهر: 163
- مواردی از کلام فقهاء در نقض سخن صاحب جواهر: 163
- عبارت هایی از فقهاء در تفکیک قبل و بعد العقد در مسئله: 164
- برخی از عبارت های فقهایی که قائل به تفصیل هستند. 164
- الف - فقه رضوی: 164
- ج - شیخ مفید در مصنفات؛ احکام النساء: 165
- حال برخی از عبارت هایی که متعرض قبل نیز شده اند را مورد توجه قرار می دهیم: 165
- ب - مقنعه: 165
- 1 - نهایه: 165
- 3 - غنیه أبو المکارم: 166
- 2 - خلاف: 166
- اشاره 166
- خلاصۀ درس این جلسه: 167
- ب) سبب دوم از اسباب موجب خیار فسخ «خصاء» 167
- 1 - تبیین مورد بحث 167
- الف) خلاصه نظر استاد مد ظله در مورد سببیت جنون زوج برای فسخ عقد 167
- اشاره 167
- 3 - بررسی کلمات مرحوم شیخ طوسی در دو کتاب «الخلاف» و «المبسوط» 168
- 2 - اقوال فقهاء 168
- 4 - مخالفت ابن زهره، ابن حمزه و محقق اول با خیار فسخ در مورد «خصی» 170
- 5 - ذکر روایتی معارض با روایات داله بر حق فسخ 171
- اشاره 171
- مسئله خیار فسخ در خصاء 172
- الف) ذکر قائلین به قول مشهور: 172
- خلاصۀ درس این جلسه: 172
- 1 - اقوال فقهاء در مسئله: 172
- اشاره 172
- ج) نسبت ناصحیح قول مذکور به برخی: 173
- اشاره 173
- 2 - ادله قائلین به عدم خیار فسخ در خصاء 173
- دلالت روایت: 174
- بررسی سند روایت: 174
- الف - روایت غیاث ضبی: 174
- الف - جواب دلیل اول: 175
- 3 - جواب از ادله ذکر شده 175
- ب - روایت «انما یرد النکاح من البرص و الجذام و الجنون و العفل» 175
- ب - جواب از روایت غیاث ضبی: 176
- ج - جواب از روایت «انما یرد النکاح...»: 176
- 4 - روایات دلالت کننده بر خیار فسخ در خصاء 177
- 2 - موثقه سماعه 177
- 1 - موثقه عبد الله بن بکیر 177
- بررسی دلالت: 178
- 3 - صحیحه ابن مسکان 178
- بررسی سند: 178
- دلالت روایت: 179
- اشکال سندی روایت و جواب آن: 179
- اشاره 180
- خلاصۀ درس این جلسه: 180
- 1 - نظر متأخرین 180
- الف) بررسی اعتبار اجماع 180
- اشاره 180
- 2 - نظر استاد مد ظله 181
- 2 - بررسی سند روایت: 183
- ب) ادامه بررسی روایات خصاء 183
- 1 - متن روایت: 183
- اشاره 183
- 3 - دلالت روایت و فرض مسئله: 184
- 4 - اشاره ای به اقوال فقهاء: 184
- اشاره 185
- خلاصۀ درس این جلسه: 185
- اقوال در خیار یا عدم خیار در خصاء بعد العقد: 185
- اشاره 185
- مختار علامه در مختلف: 186
- اشاره 186
- تناقض گویی علامه در مختلف: 187
- پاسخ علامه به استدلال شیخ 188
- وجه جمع استاد مد ظله از کلام علامه: 191
- بیان محقق کرکی در خصاء بعد العقد: 192
- خلاصۀ درس این جلسه: 193
- اشاره 193
- اشاره 194
- أقوال فقهاء در ثبوت خیار فسخ در خصاء متجدد بعد العقد 194
- توجیه کلام علامه در مختلف 195
- اشاره 196
- اکنون برخی از این روایات را نقل می کنیم. 196
- بررسی کلام و ادله فقهاء 196
- روایت اول: روایت بکیر 196
- استدلال محقق کرکی به عموم روایات و بررسی استاد دام ظله نسبت به آنها 196
- روایت دوم: عن سماعه 197
- روایت سوم: عن ابن مسکان 198
- روایت چهارم: ابن مسکان عن ابی بصیر 199
- اشاره 200
- اشاره 200
- خلاصۀ درس این جلسه: 200
- الف) آیا خصاء حادث بعد از عقد و بعد از دخول، موجب ثبوت حق خیار برای زن می شود؟ 200
- اشاره 201
- اما روایات: 201
- 1 - بیان وجه تقریب «اطلاق» روایات، نسبت به فرض خصاء حادث بعد الدخول 201
- 2 - مناقشه استاد مد ظله در اطلاق مذکور 202
- ب) سومین سبب حق فسخ برای زن، «عنن» 203
- 3 - خلاصه مختار استاد مد ظله در مسئله خصاء 203
- خلاصۀ درس این جلسه: 205
- بحث در عنن که یکی از عیوب موجب فسخ عقد نکاح است، 205
- اشاره 205
- اشاره 205
- نقد کلام صاحب ریاض 206
- بررسی حکم عنن 207
- اشاره 211
- ادعای خلاف اجماع شیخ طوسی در عنن بعد العقد و توجیه صاحب جواهر: 211
- اشاره 211
- خلاصۀ درس این جلسه: 211
- توجیه صاحب جواهر: 212
- نظر استاد درباره کلام شیخ در مبسوط: 212
- تفکیک عنن بعد الدخول از عنن دوم: 213
- نگاهی اجمالی به اقوال فقهاء: 213
- اشاره 213
- عبارت های فقهاء در مسئله: 214
- اشاره 214
- 1 - عبارت صدوق در مقنع است: 215
- 3 - شیخ مفید در احکام النساء: 215
- 2 - مقنعه مفید: 215
- 4 - ابن زهره در غنیه: 216
- 5 - قمی سبزواری در جامع الخلاف؛ 216
- 6 - از متأخرین هم عده ای به حسب ظاهر کلامشان قائل شده اند که یکی از آنها محقق است. 216
- بررسی روایت صفوان بن یحیی: 217
- اشاره 217
- روایات مسئله 217
- خلاصۀ درس این جلسه: 219
- اشاره 219
- 2 - نقل عبارات قائلین به مسقط بودن مطلق دخول بعد از عقد 220
- 1 - ثبوت و عدم ثبوت خیار فسخ به واسطه عنن ثابت بعد از عقد 220
- الف - مقدمه 223
- 3 - بررسی روایات مسئله 223
- روایت اول: روایت غیاث الضبی 224
- روایت سوم: موثقه عمار ساباطی: 224
- ب - بررسی روایات مسئله 224
- روایت دوم: روایت قرب الاسناد است 224
- روایت چهارم: اسحاق بن عمار 225
- روایت پنجم: روایت سکونی 225
- روایت هفتم: صحیحه ابی حمزه 226
- روایت هشتم: روایت أبی البختری: 226
- روایت ششم: روایت جعفریات است 226
- روایت دهم: روایت دعائم الاسلام، 227
- روایت نهم: روایت فقه الرضا، 227
- خلاصۀ درس این جلسه: 228
- اشاره 228
- خیار فسخ در جب 229
- خیار فسخ در عنن 229
- نظر استاد دام ظله در عنن حادث بعد العقد و الدخول 229
- کلام و نظر محقق در نافع 230
- ادله ثبوت خیار 230
- اقوال فقهاء 230
- دلیل اول؛ استدلال به اجماع 230
- اشاره 230
- دلیل سوم؛ استدلال به اولویت 231
- نقد استاد دام ظله نسبت به استدلال به «لا ضرر» 231
- دلیل دوم؛ استدلال به «لا ضرر» 231
- دلیل چهارم؛ استدلال به روایات تدلیس 232
- دلیل پنجم؛ استدلال به صحیحه أبی بصیر و صحیحه أبو الصباح کنانی، و پذیرش استاد دام ظله نسبت به آن 232
- صور مسئله 232
- نقد استاد دام ظله نسبت به استدلال به اولویت 232
- کلام صاحب جواهر 233
- نقد استاد دام ظله نسبت به کلام صاحب جواهر 233
- معیار در جب خیارآور 233
- اشاره 233
- اقوال در جب حادث بعد العقد 233
- نقد استاد دام ظله نسبت به کلام صاحب جواهر 234
- دعا و تودیع به مناسبت ایام عزای حسینی 235
- کسانی که بین دخول و عدم دخول قائل به تفصیل شده اند 235
- کسانی که قائل به خیار هستند 235
- جمع بندی اقوال در جب حادث بعد العقد و نظر استاد دام ظله 235
- بررسی عیوب موجب خیار فسخ در مرد 236
- اشاره 236
- خلاصۀ درس این جلسه: 236
- اشاره 236
- ب) قائلین به موجب خیار بودن جذام و برص 237
- الف) قائلین به موجب خیار بودن جذام 237
- ه) قول به موجب خیار فسخ بودن اعرج بودن 238
- ادله قول به موجب خیار فسخ بودن جذام 238
- د) قائل به موجب خیار فسخ شدن زنا 238
- ج) قائلین به موجب خیار بودن جذام، برص و عمی 238
- 1 - جواب نقضی: 239
- جواب از استدلال مذکور: 239
- 2 - جواب حلی: 239
- اشاره 239
- الف - روایت لزوم فرار از مجذوم 239
- ج - صحیح حلبی 240
- اشاره 240
- ب - روایت خصال 240
- بررسی دلالت صحیح حلبی 241
- بررسی سند روایت عباد ضبّی 241
- خلاصۀ درس این جلسه: 242
- اشاره 242
- الف) تذکر دو نکته درباره مباحث قبل 243
- 1 - مشکل اطلاق روایت ابی بصیر نسبت به مجبوب 243
- 2 - امکان استفاده از اطلاق روایت ابی الصباح 243
- ب) بررسی راه های تصحیح سند روایت غیاث الضبی 244
- اشاره 244
- 1 - راه حل مرحوم مجلسی اول و پاسخ استاد مد ظله 244
- 2 - تصحیح روایت بنا بر مبنای مشهور در مورد اصحاب اجماع و پاسخ استاد مد ظله 245
- 4 - تصحیح روایت از طریق عمل مشهور و پاسخ استاد مد ظله 246
- ج) بررسی دلالت روایت غیاث الضبی 246
- 2 - بیان اشکال 246
- 1 - متن روایت 246
- 3 - رفع اشکال از طریق مستثنی شمردن مواردی که مرد رد می شود 247
- 4 - رفع اشکال از طریق معلوم خواندن صیغه لا یرد 247
- 1 - متن روایت 248
- 5 - رفع اشکال از طریق عهد ذهنی شمردن «ال» 248
- د) بررسی روایت حلبی 248
- 2 - اشکال صاحب مدارک در نهایه المرام و پاسخ استاد مد ظله 249
- 4 - اشکال تقطیع صدر روایت و پاسخ استاد مد ظله 249
- خلاصۀ درس این جلسه: 250
- اشاره 250
- روایت حاصره عیوب: 251
- بحث درباره روایت غیاث ضبی: 251
- نقد دلیل اولویت: 252
- خلاصۀ درس این جلسه: 253
- اشاره 253
- اشاره 254
- ب) معیار خیار فسخ: 254
- الف) معنای قَرَن 254
- مباحث پیرامون عیب قرن 254
- ج) بحثی پیرامون «العله یخصص و یعمم»: 255
- د) بررسی روایت ابی الصباح: 256
- خلاصۀ درس این جلسه: 258
- الف) مباحث پیرامون عیب «قرن» 258
- اشاره 258
- 1 - ذکر دو نکته پیرامون بحث قبل 258
- 2 - بحثی اصولی درباره معمم و مخصص بودن «علت» و بیان مختار استاد مد ظله 259
- 3 - نظر استاد مد ظله در مورد ثبوت حق خیار در قرناء 260
- ب) بررسی حق خیار فسخ در مورد عیب «عرج» 261
- 4 - عدم تحقق اجماع و شهرت نسبت به قول به تفصیل بین امکان مباشرت و عدم امکان 261
- 1 - متن شرایع: 261
- 2) صحیحه داود بن سرحان 262
- 2 - ذکر روایاتی که در آنها موضوع برای ثبوت خیار، مطلق «عرج» واقع شده است. 262
- 3) نوادر احمد بن محمد 262
- 1) الفقیه: 262
- 4) التهذیب و الاستبصار: 263
- 5) المقنع 263
- 6) النوادر 263
- خلاصۀ درس این جلسه: 264
- اشاره 264
- خیار فسخ در عرجاء 265
- اشاره 265
- اشاره 265
- بیان اقوال در مسئله 265
- قول اول: خیارآور بودن عرج 265
- قول چهارم: موجب خیار بودن أحد الأمرین از عرج و زمانت 266
- قول سوم: موجب خیار بودن زمانت 266
- قول پنجم: موجب خیار بودن عرج بیّن 266
- رجوع قول پنجم به قول اول 266
- اشاره 267
- بررسی روایات مسئله 267
- اشکال اول: 267
- کلام صاحب حدائق و اشکال آن: 267
- دو اشکال بر این کلام ایشان وارد است. 267
- روایت اول: صحیحه محمد بن مسلم: 268
- اشکال دوم: 268
- روایت سوم: صحیحه ابی الصباح کنانی: 269
- روایت پنجم: حدیث دعائم الاسلام: 269
- روایت دوم: صحیحه داود بن سرحان: 269
- روایت چهارم: صحیحه حلبی: 269
- اشاره 270
- روایات مخالف با خیار در عرجاء 270
- الف - صحیحه عبد الرحمن بن ابی عبد الله 270
- ج - معتبره رفاعه بن موسی 271
- ب - معتبره عبد الرحمن بن ابی عبد الله 271
- د - روایت صحیحه حلبی 271
- ه - روایت دعائم 272
- طریقه جمع بین اخبار 272
- اشکال این طریق: 273
- طریق اول: حمل حصر بر اضافی بودن: 273
- اشاره 274
- طریقه دوم: حمل نهی بر اعم از تحریمی و تنزیهی 274
- 2 - تصویر مقسم مضیق و نقض آن به وسیله عدم ذکر افضاء 275
- الف) تأکید بر جمع روایات متعارض از طریق حمل نهی بر نهی تنزیهی 275
- خلاصۀ درس جلسه قبل و این جلسه: 275
- 1 - عدم امکان جمع از طریق تصرف در مقسم 275
- 3 - مفهوم زمانت در لغت و نظر استاد مد ظله 276
- 2 - نظر شهید و من تبع 276
- 1 - نظر جامع المقاصد و کشف اللثام 276
- ج) خیار فسخ در رتق 277
- 2 - نظر صاحب جواهر و پاسخ استاد مد ظله 278
- 1 - مفهوم رتق 278
- خلاصۀ درس این جلسه: 279
- اشاره 279
- 3 - حکم رتق از نظر استاد مد ظله 279
- 1 - اجماعی بودن اصل حق خیار در این مورد 280
- الف) ادله مثبت حق خیار برای زوج در صورت رتقاء بودن زوجه 280
- 3 - استدلال به احادیث زمانه 281
- 2 - استدلال به تعلیل وارد در صحیحه ابی الصباح 281
- 3/1 - توجه به تالی این تفسیر از روایات زمانه 282
- اشاره 282
- الف: بعضی اشکال نموده اند که روایات علی بن جعفر در قرب الاسناد به خاطر وجود عبد الله بن الحسن العلوی ضعیف السند است 283
- 4 - استدلال به روایت قرب الاسناد 283
- 4/2 - اشکالات سندی به روایت 283
- 4/1 - متن روایت: 283
- ب) اشکال سقیم بودن نسخ قرب الاسناد 284
- ب) طرح فرعی مربوط به مسئله مورد بحث 285
- ج) توضیحی در فرق بین روایات مسئله 285
- خلاصۀ درس این جلسه: 287
- اشاره 287
- الف) ذکر فروعی در ارتباط با عیب «رتق» و سایر عیوب دیگر 287
- اشاره 287
- (کلام صاحب جواهر): 288
- 1 - فرع اول: آیا معیار در ثبوت خیار فسخ عدم تمکن زوج بر مباشرت است یا عدم تمکن طبیعی مرد؟ 288
- نظر استاد مد ظله: 288
- 2 - فرع دوم: الحاق ضیق المجری به رتقاء 289
- اشاره 289
- نظر استاد مد ظله: 289
- 3 - فرع سوم: الحاق عیب مرد به عیب زن 289
- اشاره 290
- 4 - فرع چهارم: حکم مسئله عیوب با امکان معالجه آنها 290
- خلاصۀ درس این جلسه: 291
- حکم الزام زن بر معالجه عیب 291
- حکم خیار فسخ در زنای زن قبل از دخول 292
- نسبت خیار فسخ در مسئله به صدوق و ناتمام بودن آن 292
- بررسی مقتضای روایت سکونی و راه جواب از آن 292
- الف) تضعیف سند روایت و جواب از آن 293
- اشاره 293
- ب) اشکال در مضمون این روایات 294
- نظر استاد مد ظله در عدم صحت این نسبت 295
- خلاصۀ درس این جلسه: 295
- اشاره 295
- اشاره 295
- بررسی سند روایت فضل بن یونس 296
- اشاره 296
- مستند فتوای صدوق 296
- اشاره 297
- جمع بین روایات 297
- کلام کشف اللثام 297
- اکثر القدماء چه می گویند؟ 298
- نقد کلام کشف اللثام 298
- اشاره 298
- نقد کلام مختلف 298
- حکم خیار فسخ در زن محدوده 298
- دلیل اول قائلین به خیار فسخ در محدوده 299
- اشاره 299
- ادله قائلین به خیار فسخ در محدوده 299
- اشکالات وارده بر این روایت 300
- دلیل دوم قائلین به جواز فسخ 300
- اشکال سوم: باز اشکال دلالی 301
- اشکال دوم: اشکال دلالی 301
- اشاره 302
- خلاصۀ درس این جلسه: 302
- اشاره 302
- ادامه بحث درباره خیار به علت محدوده بودن زن 302
- 1 - اشکال اول از محقق کرکی و صاحب مدارک: 303
- اشکالات این استدلال: 303
- 2 - اشکال دوم که شیخ مطرح کرده و برخی دیگر نیز پذیرفته اند: 303
- مناقشه جامع المقاصد در اشکال دوم و پاسخ آن: 304
- 3 - اشکال سوم از کفایه سبزواری: 304
- اشاره 305
- استدلال به سایر روایات: 305
- اشاره 305
- 1 - روایت حلبی: 306
- روایت عبد الرحمن بن ابی عبد الله: 306
- 2 - صحیحه معاویه بن وهب: 306
- وجه دوم استدلال به روایت: 307
- 1 - بررسی سند روایات زنای سابق بر عقد 310
- 2 - شبهه اشتراک قاسم در سند روایت عبد الرحمن بن أبی عبد الله و جواب از آن 310
- خلاصۀ درس این جلسه: 310
- اشاره 310
- اشاره 311
- 3 - نقل روایات زنای سابق بر عقد و بررسی متن آنها 311
- روایت اول: 312
- روایت دوم: 313
- روایت سوم: 313
- نکته اول: توضیح فقره «ان شاء ترکها»: 314
- نکته دوم: مورد روایت این است که مرد دخول کرده است، 314
- نکته سوم: عده ای از قدماء مانند مرحوم شیخ مفید، موضوع خیار فسخ را زن محدوده که حد بر او جاری شده قرار داده اند. 314
- 4 - توجه به چند نکته 314
- 5 - روایت معارض با روایات بالا 315
- اشاره 315
- روایت اول: صحیحه رفاعه بن موسی: 315
- 6 - وجه جمع بین دو طائفه معارض از روایات 316
- روایت دوم: مصححه رفاعه بن موسی: 316
- اشاره 316
- 7 - حکم زنای بعد العقد 317
- شبهه اعراض از روایات اثبات کننده حق فسخ: 317
- 8 - حکم زنای مرد قبل از عقد و قبل از دخول 317
- خلاصه درس این جلسه: 318
- اشاره 318
- اشاره 319
- الف) نقل و بررسی روایات 319
- اشاره 319
- زنای مرد بعد از عقد و قبل از دخول و مسئلۀ خیار 319
- 1) روایات تفریق 319
- روایت طلحه بن زید 319
- صحیحۀ علی بن جعفر 320
- معتبرۀ حنان 321
- 2) روایات معارض و دامنۀ آن 321
- صحیحۀ رفاعه 321
- روایات «الحرام لا یحرم الحلال» 322
- روایات حاصرۀ موجبات خیار 322
- کلام مرحوم صاحب حدائق و نقد استاد «دام ظله» نسبت به آن 323
- 3) جمع بین روایات 323
- نظر استاد «دام ظله» 323
البته در رد احتمال تمسک امثال شیخ مفید نمی توان گفت در روایت اول گفته شده سألته عن المرأه تلد من الزنا و لا یعلم بذلک احد الا ولیها زیرا تمام روایات در اختیار آنها نبوده است که با توجه به جمیع روایات، قیودات را لحاظ کنند. مثلا روایت عبد الرحمن بن أبی عبد الله بعد از مدتی به دست مرحوم سبزواری صاحب کفایه رسیده است. این روایات تدریجاً جمع آوری شده و به دست ما رسیده است.
5 - روایت معارض با روایات بالا
اشاره
در مقابل این سه روایت دو روایت معارض وجود دارد.
روایت اول: صحیحه رفاعه بن موسی:
فضاله عن رفاعه بن موسی قال سألته [أبی أبا عبد الله علیه السلام] عن المحدوده قال: لا یفرق بینهما یترادان النکاح.
قهراً اگر در محدوده حق فسخ برای شوهر نباشد بالاولویه در غیر محدوده نیز حق فسخ وجود ندارد. پس بالمطابقه یا بالالتزام در زنی که زنا کرده، چه حد بر او جاری شده باشد و چه نشده باشد تفریق و جدا شدن در کار نیست. از این رو این روایت با سه روایت قبلی معارض می شود.
ذیل این روایت چنین است: قال: و لم یقض علی علیه السلام فی هذه و لکن بلغنی فی امرأه
1- (1) - نور / 2.
برصاء انه یفرق بینهما و یجعل المهر علی ولیها لانه دلسها(1)