نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 20 صفحه 48

4 - کلام صاحب جواهر در عدم ارث در عقد انقطاعی حتی با شرط

صاحب جواهر معتقد است که در عقد انقطاعی اصلا ارث وجود ندارد و شرط ارث هم در ثبوت ارث تأثیری ندارد(1). یکی از ادله ایشان روایاتی است که در آن متمتع بها، مستأجره خوانده شده یا به منزله امه دانسته شده است، همچون روایت زراره عن ابی عبد الله علیه السلام قال ذکرت له المتعه أ هی من الاربع؟ قال تزوج منهن الفاً فانهن مستأجرات(2)

و روایت عمر بن اذنیه عن ابی عبد الله علیه السلام قال قلت له: کم تحل من المتعه قال فقال: هن بمنزله الاماء(3)

تقریب استدلال به این گونه احادیث این است که عموم تنزیل اقتضاء می کند که در متعه ارث به طور مطلق نباشد، زیرا در اجاره و در باب امه، ارثی در کار نیست و حتی با شرط هم نمی توان ارث را ثابت کرد، لذا در باب متعه هم باید شرط ارث بی اثر باشد.

1- (1) - جواهر 192:30.
2- (2) - جامع الاحادیث 38359/61:26 (باب 3، از ابواب المتعه، ح 6)
3- (3) - جامع الاحادیث 38362/62:26 (همان باب، ح 9)

5 - نقد کلام صاحب جواهر

به نظر ما این استدلال تمام نیست، چون تنزیل در این گونه روایات عمومیت ندارد و از آنها استفاده نمی شود که تمام احکام و آثار مستأجر و امه در متعه جاری است بلکه تنزیل تنها ناظر به جهت خاصی (عدم محدودیت عدد) می باشد، از شواهد این امر این است که تمام احکام امه قطعاً در متعه جاری نیست مثلا مادر امه بر مولی محرم ابدی نیست، ولی ام الزوجه المتمتع بها حرمت ابدی دارد و بی تردید چنین روایاتی ظهوری - و لو بدوی - در نفی حرمت ابدی ام الزوجه المتمتع بها ندارد.

تذکر این نکته مناسب است که در برخی از روایات که متمتع بها، مستأجره دانسته شده، خصوص مسئله ارث نیز از او نفی شده و حتی در برخی از روایات نفی ارث از متمتعه به مستأجره بودن او تعلیل شده است، مثلا در روایت محمد بن مسلم آمده است: