- صور سه گانه مورد بحث 1
- 1383/9/21 شنبه درس شمارۀ (701) کتاب النکاح/سال هفتم 1
- اشاره 1
- بررسی مسئله أجل قرار دادن مره و مرتین 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- اقوال در فرض دوم 2
- بیان اقوال در فروض سه گانه 2
- اقوال در فرض اول: 2
- اشکال بر نسبت قول سوم به شهید ثانی 3
- اقوال در فرض سوم 4
- اشاره 4
- بررسی روایات مربوط به قول دوم از فرض دوم 4
- جواب بعض الاجله از عدم حدّ برای ساعت و ردّ آن 5
- بررسی دلالت روایات مذکور 6
- اشاره 7
- اشاره 7
- خلاصۀ درس این جلسه: 7
- آیا می توان در عقد انقطاعی به جای ذکر اجل که رکن این عقد است یک یا دو بار مباشرت را قرار داد؟ 7
- ادامه بحث درباره قسم دوم: 8
- بحث درباره قسم سوم: 10
- اشاره 10
- ارزیابی کلام شیخ در نهایه و برداشت مختلف و مسالک از سخن ایشان: 11
- خلاصۀ درس این جلسه: 12
- اشاره 12
- دو اشتباه در عبارت جواهر: 12
- الف) اخلال به مهر و اجل در عقد متعه 13
- اشاره 14
- ب) شروط لازم الوفاء 14
- 1 - معنای شرط 14
- 2 - نظر استاد - مد ظله -: 15
- اشاره 15
- اشاره 16
- خلاصۀ درس این جلسه: 16
- الف) اطلاق حقیقی شرط در التزامات مستقل و التزامات ضمنی 17
- ج) آیا شروط بعد العقد نافذ می باشد؟ 18
- ب) شروط مقارن کدام شروط هستند؟ 18
- خلاصۀ درس این جلسه: 20
- اشاره 20
- 1 - اقوال در مسئله 21
- الف) بررسی وجود «میراث» در عقد انقطاعی و اقوال فقهاء در این باره 21
- اشاره 21
- 2 - انتساب قول به ثبوت ارث در عقد متعه، به ابن براج، صحیح نیست 23
- 3 - اشاره به بعضی از روایاتی که دلالت بر عدم ثبوت ارث در عقد متعه دارند 24
- اشاره 27
- اقوال درباره ارث در عقد متعه: 27
- خلاصۀ درس این جلسه: 27
- اشاره 27
- اشاره 28
- دلیل شباهت متعه و نکاح دائم: 28
- دو اشکال استاد مد ظله به کشف الرموز: 29
- جواب کشف الرموز به استدلال فوق: 29
- ارزیابی کلام سید مرتضی: 30
- جواب استاد به شهید ثانی درباره روایات: 30
- خلاصۀ درس این جلسه: 32
- آدرس روایات مسئله ارث متعه: 32
- اشاره 32
- الف - اشتباه ایضاح الفوائد: 33
- بررسی اشتباهات حول روایت عبد الله بن عمرو: 33
- اشاره 33
- ب - اشتباه شرح لمعه و توجیه استاد مد ظله: 34
- دو مثال از اشتباه در تصحیح در غیر ما نحن فیه: 35
- ج - دو اشتباه از صاحب مدارک: 35
- 1 - اشتباه مصحح جامع الروات: 36
- 2 - اشتباه مصحح شواهد التنزیل: 36
- استدلال صاحب ریاض بر اعتبار روایت عبد الله بن عمرو: 37
- اشاره 37
- نقد استاد بر استدلال صاحب ریاض: 38
- اشاره 39
- خلاصۀ درس این جلسه: 39
- بررسی قول اول: 39
- اشاره 39
- بررسی اقوال چهارگانه در مسئله ارث متعه 39
- توجیهات شهید ثانی از قول منسوب به ابن براج: 40
- نقد استاد بر کلام شهید ثانی: 41
- استدلال مفید رحمه الله در تخصیص آیه به اجماع و اخبار متواتر: 41
- 2 - اخبار متواتر بر نفی ارث 42
- 1 - اجماع امامیه که ارثی در کار نیست 42
- نقد استاد بر انتساب قول اول به ابن براج: 42
- نقدهایی بر این قول و پاسخ های استاد: 43
- بررسی قول دوم: 43
- اشاره 43
- وجه قول سید مرتضی از دیدگاه استاد مد ظله: 44
- بررسی قول سوم و چهارم: 44
- اشاره 45
- 1 - عدم صلاحیت روایات بیان کیفیت عقد متعه، برای رد قول سید مرتضی 46
- الف) ثبوت یا عدم ثبوت ارث در عقد متعه 46
- خلاصۀ درس این جلسه: 46
- 2 - رد قول سید مرتضی 46
- اشاره 47
- کلام صاحب حدائق 47
- 3 - آیا روایات نافیه، ارث را با شرط هم نفی می کند؟ 47
- 4 - کلام صاحب جواهر در عدم ارث در عقد انقطاعی حتی با شرط 48
- 1 - روایت سعید بن یسار 49
- اشاره 49
- بررسی سند روایت 49
- اثبات وثاقت حسن بن موسی در سند و پاسخ کلام صاحب مدارک 51
- (توضیح بیشتر سند) 52
- 3 - روایت عمر بن حنظله 53
- اشاره 53
- 4 - روایت مفضل بن عمر 53
- 2 - روایت محمد بن مسلم 53
- نقد تقریب بالا برای تصحیح سند 55
- اول: بصائر الدرجات (تألیف صفار): 526 تا 536 56
- دوم: مختصر بصائر الدرجات (تألیف سعد بن عبد الله): 78 56
- متن کامل این حدیث در دو مصدر حدیثی دیده می شود: 56
- 5 - روایت حسین بن زید و سکونی 58
- ج - روایاتی که میراث را در عقد انقطاعی با شرط اثبات می کند 59
- 1 - روایت محمد بن مسلم 60
- 2 - روایت احمد بن محمد بن ابی نصر 60
- د - بحث از روایتی در اثبات قول سید مرتضی 60
- اشاره 61
- خلاصۀ درس این جلسه: 61
- الف) بیان اختلاف در نقل روایت 62
- 1 - بررسی دلالت موثقه محمد بن مسلم بر قول سید مرتضی 62
- ب) توجیهی برای دلالت روایت بر قول مرتضی 62
- د) ذکر دو توجیه برای موثقه محمد بن مسلم و امثال آن 62
- ج) جواب از توجیه مذکور 62
- 3 - توجیه روایت نافی ارث با اشتراط و عدم اشتراط 63
- اشاره 63
- 4 - بیان خلاف مشهور نبودن قول مختار 64
- ب) جواب از دفاع مذکور 64
- اشاره 64
- الف) دفاع صاحب جواهر از روایت سعید بن یسار 64
- الف) ذکر قائلین به عدم ارث به قول مطلق 65
- ب) ذکر قائلین به تفصیل بین شرط ارث و عدم آن 67
- ج) ذکر قائلین به قول سوم 69
- مورد بحث درباره زنی است که حیض می بیند، 70
- 5 - بیان بطلان اشتراط یک طرفه ارث 70
- خلاصۀ درس این جلسه: 70
- اشاره 70
- اقوال در مسئله: 71
- اشاره 71
- اشاره 71
- بررسی قول اول (دو حیض): 72
- بحث درباره روایات: 74
- اشاره 75
- شیخ طوسی رحمه الله در نهایه قائل شده که عده متعه «دو حیض» است 76
- خلاصۀ درس این جلسه: 76
- مطلع بحث: 76
- الف) برای اثبات ملزوم روایات راجع به «امه» را ذکر می کنیم: 77
- اشاره 77
- اشاره 79
- ب) بررسی صحت ملازمه 79
- روایات حیضتان در عده متعه 80
- روایت اسماعیل بن فضل هاشمی: 80
- خلاصۀ درس این جلسه: 83
- الف) عده متمتع بها 83
- اشاره 83
- 2 - مناقشه استاد مد ظله 84
- 1 - بیان صاحب جواهر در جمع بین روایات مختلف در مسئله 84
- اشاره 84
- 4 - ذکر چند روایت 85
- 3 - اشاره به مختار استاد مد ظله در جمع بین روایات 85
- خلاصۀ درس این جلسه: 87
- الف) جمع روایات مختلف در مسئله عده متمتع بها 87
- اشاره 87
- اشاره 88
- 1 - روایاتی که عده متمتع بها را 45 روز ذکر می کند شامل زن ذات الاقراء نیز می شود 88
- 2 - در فرض تعارض روایات، احادیث 45 روز مقدم است 89
- اشاره 92
- 4 - نظر استاد مد ظله درباره جمع بین روایات و بیان نحوه احتیاط در مسئله عده 92
- خلاصۀ درس این جلسه: 93
- 1 - نتیجه گیری و اشاره به وجه مخالفت جواهر با حمل بر مراتب و جواب آن 93
- اشاره 94
- 2 - بررسی حد عده متعه ذات الشهور 94
- ب) طریق حل تنافی روایات مسئله 95
- الف) بیان وجود تنافی فی الجمله بین روایات 95
- 3 - تعیین حد عده صاحب بیش از یک حیض در ماه در کلام جواهر 96
- ج) بیان اختلاف در مقصود از سه ماه در عده طلاق 96
- ه) نحوه جمع بین روایات چهل و پنج روز و چهل و پنج شب 96
- د) بیان تفاوت حد بودن سه ماه با حد بودن چهل و پنج روز در تلفیق 96
- 5 - طرح مسئله تعیین حد عده وفات در متعه 97
- 4 - راه حل تنافی بدوی در کلمات شیخ در مبسوط و امثال ابن ادریس و محقق 97
- اشاره 98
- خلاصۀ درس این جلسه: 98
- بحث در عده وفات در نکاح متعه 99
- الف) تمسک به اصل استصحاب: 99
- ب) استدلال به عمومات: 99
- اشاره 99
- ج) تمسک مخالفین قول مشهور به تنزیل متعه به منزله امه: 100
- 1 - مرسله مقنع: 101
- 2 - صحیحه عبد الرحمن بن الحجاج 101
- اشاره 101
- د) نگاهی به روایات مختص متعه که مستند قول مشهور است: 101
- 3 - صحیحه زراره: 102
- ه) بررسی روایاتی که مستند مخالفین قول مشهور است: 103
- اشاره 105
- بحث عده وفات زن متمتع بها و زن حامل در عقد دائم و متعه و امه 106
- اشاره 106
- خلاصۀ درس این جلسه: 106
- اشاره 106
- روایتی که متعه را به امه تنزیل کرده است 106
- اشکالات دوگانه استدلال به این روایت: 107
- عده متعه در زن حامل: 108
- اشاره 108
- اشاره 109
- روایات مسئله: 109
- تجدید عقد در عقد متعه: 109
- خلاصۀ درس این جلسه: 111
- الف) طرح بحث 111
- اشاره 111
- ب) بررسی روایات مسئله 112
- اشاره 112
- 3 - روایت عمر بن حنظله 112
- 2 - روایت جابر بن عبد الله انصاری 112
- 5 - روایت احول 113
- 6 - روایت ابی بصیر 114
- 8 - روایت فقه رضوی 115
- 9 - روایت ابان بن تغلب 115
- 7 - روایت مفضل بن عمر 115
- خلاصۀ درس این جلسه: 116
- اشاره 116
- 1 - قابل توجیه بودن دو روایت عمر بن حنظله و أبو بصیر و صراحت روایت ابان بن تغلب 117
- الف) تمدید یا انشاء عقد دائم جدید قبل از اتمام یا هبه مدت عقد اول 117
- 2 - بررسی سند روایت ابان بن تغلب (توثیق ابراهیم بن الفضل الهاشمی و عدم وثاقت محمد بن اسلم الجبلی) 118
- 3 - وجود معارضی برای روایت ابان بن تغلب 120
- 4 - بررسی روایت فوق الذکر از حیث سند و اعتبار آن 120
- 6 - عدم شذوذ قول به جواز تجدید عقد 121
- 7 - دو صورت مختلف برای تجدید عقد قبل از انقضاء اجل 122
- 9 - اشکال استاد مد ظله به کلام صاحب ریاض و مجلسی دوم 122
- 8 - کلام صاحب ریاض و مجلسی دوم در ابتناء صورت دوم بر مسئله جواز تأخیر عقد 122
- خلاصۀ درس این جلسه: 123
- 1 - بررسی ملازمه بین این مسئله با مسئله فصل بین زمان عقد با زمان زوجیت 123
- اشاره 123
- اشاره 123
- الف) بیان عدم ملازمه بین دو مسئله از حیث نفی جواز 124
- ب) بیان عدم ملازمه بین دو مسئله از حیث اثبات جواز 124
- 2 - بیان تفصیل بین متعه و عقد دائم در مسئله به حسب روایات 124
- 4 - بررسی عبارت علامه در مختلف 125
- 3 - بیان جواز ایجاد عقد دائم در مسئله به حسب قواعد 125
- الف) متن کلام علامه در آن 125
- ج) طریق جمع بین دو عبارت «و المعتمد الاول» و «لا بأس به عندی» از علامه 126
- ب) بیان لزوم تحفظ بر عبارات کتب در هنگام تصحیح 126
- د) استظهار فتوای ابن ابی عقیل از عبارت علامه 126
- خلاصۀ درس این جلسه: 127
- اشاره 127
- الف) پی گیری اشکالات وارد شده به عقد انقطاعی جدید: 128
- 2 - پاسخ اشکالات مطرح شده توسط استاد مد ظله: 128
- 1 - تصویر صورت های ممکن مسئله و طرح اشکالات: 128
- اشاره 129
- ب) بررسی احکام عیوب أحد الزوجین: 129
- 2 - بررسی ادله حق فسخ برای زن در صورت جنون مرد: 130
- 1 - طرح مسئله: 130
- اشاره 133
- اشاره 134
- دلیل کشف اللثام در حق فسخ زن در فرض جنون زوج: 134
- خلاصۀ درس این جلسه: 134
- بررسی احتمال اول 135
- بررسی احتمال دوم 135
- ب - احتمال دارد مقصود کشف اللثام روایاتی باشد که (در این جلسه مورد بررسی قرار می گیرد و) می گوید: 135
- اشاره 136
- اشکالات دلالی صاحب مدارک به روایت «انما یرد النکاح...»: 136
- بررسی روایات «انما یرد النکاح...»: 137
- پاسخ استاد به اشکالات صاحب مدارک: 137
- اشاره 139
- اشکال استاد به استدلال به این روایت 139
- پاسخ استاد به اشکال صاحب جواهر 139
- خلاصۀ درس این جلسه: 140
- اشاره 140
- دلائل قائلین به حق فسخ زن 141
- 1 - اجماع: 141
- اشاره 141
- 2 - استدلال به روایات 142
- کلام صاحب مدارک 143
- بررسی کلام صاحب جواهر 144
- طرح اشکالی از جانب استاد مد ظله 144
- اشاره 144
- کلام محقق کرکی 145
- اشاره 145
- بررسی روایت دیگر 146
- اشاره 146
- نظر استاد مد ظله در مورد تمسک به این روایت 146
- راه اول: اصحاب اجماع 147
- راه دوم: روایت کسانی که لا یرون و لا یرسلون الا عن ثقه 147
- نظر استاد مد ظله درباره این دو مبنی 148
- خلاصۀ درس این جلسه: 149
- اشاره 149
- ذکر ادله خیار فسخ زوجه با جنون متقدم زوج 149
- اشاره 149
- 2 - استدلال به تسالم عامه مسلمین 150
- 3 و 4 - قاعده لا ضرر و ادله غرور و تدلیس 150
- 5 - استدلال به صحیحه حلبی و اشکال صاحب جواهر بر آن 150
- 1 - اجماع 150
- ب) اولویت حکم به خیار برای زن در صورت تقدم جنون مرد از خیار فسخ داشتن مرد در صورت تقدم جنون زن: 151
- الف) اولویت حکم به خیار زن در صورت جنون متقدم مرد از حکم به خیار داشتن او در صورت جنون متأخر مرد 151
- اشاره 151
- 6 - استدلال به اولویت 151
- توضیح اشکال صاحب جواهر: 152
- اشکال صاحب حدائق و جواب ریاض از آن 152
- اشکال صاحب جواهر بر اولویت مذکور 152
- دفاع از حدائق با توجیه کلام او 153
- کلام صاحب حدائق در مسئله: 153
- و اما مسئله عدم توانایی زن بر طلاق: 153
- اشکال صاحب جواهر بر حدائق 153
- اشاره 154
- دلیل صاحب جواهر برای خیار فسخ زن در جنون متقدم 154
- تبیین استدلال به اجماع: 155
- خلاصۀ درس این جلسه: 155
- بحث درباره روایت غیاث الضبی: 156
- بحث درباره اولویت جنون سابق نسبت به لاحق: 157
- خلاصۀ درس این جلسه: 158
- تفصیل بین صور مختلف جنون و بررسی کلام صاحب جواهر: 158
- اشاره 158
- محدوده استدلال به لا ضرر و تدلیس در مسئله: 159
- توضیحی درباره روایتی در باب تدلیس: 159
- نظر استاد دام ظله در استدلال به لا ضرر و تدلیس: 159
- بررسی ادعای صاحب جواهر در تفکیک جنون قبل و بعد العقد: 161
- اشاره 162
- مواردی از کلام فقهاء در نقض سخن صاحب جواهر: 163
- دو اشکال از استاد به ادعای صاحب جواهر: 163
- الف - فقه رضوی: 164
- برخی از عبارت های فقهایی که قائل به تفصیل هستند. 164
- عبارت هایی از فقهاء در تفکیک قبل و بعد العقد در مسئله: 164
- ب - مقنعه: 165
- حال برخی از عبارت هایی که متعرض قبل نیز شده اند را مورد توجه قرار می دهیم: 165
- ج - شیخ مفید در مصنفات؛ احکام النساء: 165
- 1 - نهایه: 165
- 3 - غنیه أبو المکارم: 166
- اشاره 166
- 2 - خلاف: 166
- خلاصۀ درس این جلسه: 167
- الف) خلاصه نظر استاد مد ظله در مورد سببیت جنون زوج برای فسخ عقد 167
- اشاره 167
- ب) سبب دوم از اسباب موجب خیار فسخ «خصاء» 167
- 1 - تبیین مورد بحث 167
- 3 - بررسی کلمات مرحوم شیخ طوسی در دو کتاب «الخلاف» و «المبسوط» 168
- 2 - اقوال فقهاء 168
- 4 - مخالفت ابن زهره، ابن حمزه و محقق اول با خیار فسخ در مورد «خصی» 170
- 5 - ذکر روایتی معارض با روایات داله بر حق فسخ 171
- اشاره 171
- مسئله خیار فسخ در خصاء 172
- اشاره 172
- الف) ذکر قائلین به قول مشهور: 172
- 1 - اقوال فقهاء در مسئله: 172
- خلاصۀ درس این جلسه: 172
- 2 - ادله قائلین به عدم خیار فسخ در خصاء 173
- اشاره 173
- ج) نسبت ناصحیح قول مذکور به برخی: 173
- دلالت روایت: 174
- بررسی سند روایت: 174
- الف - روایت غیاث ضبی: 174
- الف - جواب دلیل اول: 175
- ب - روایت «انما یرد النکاح من البرص و الجذام و الجنون و العفل» 175
- 3 - جواب از ادله ذکر شده 175
- ج - جواب از روایت «انما یرد النکاح...»: 176
- ب - جواب از روایت غیاث ضبی: 176
- 2 - موثقه سماعه 177
- 1 - موثقه عبد الله بن بکیر 177
- 4 - روایات دلالت کننده بر خیار فسخ در خصاء 177
- بررسی دلالت: 178
- بررسی سند: 178
- 3 - صحیحه ابن مسکان 178
- دلالت روایت: 179
- اشکال سندی روایت و جواب آن: 179
- اشاره 180
- 1 - نظر متأخرین 180
- خلاصۀ درس این جلسه: 180
- اشاره 180
- الف) بررسی اعتبار اجماع 180
- 2 - نظر استاد مد ظله 181
- اشاره 183
- ب) ادامه بررسی روایات خصاء 183
- 2 - بررسی سند روایت: 183
- 1 - متن روایت: 183
- 4 - اشاره ای به اقوال فقهاء: 184
- 3 - دلالت روایت و فرض مسئله: 184
- اشاره 185
- اقوال در خیار یا عدم خیار در خصاء بعد العقد: 185
- اشاره 185
- خلاصۀ درس این جلسه: 185
- مختار علامه در مختلف: 186
- اشاره 186
- تناقض گویی علامه در مختلف: 187
- پاسخ علامه به استدلال شیخ 188
- وجه جمع استاد مد ظله از کلام علامه: 191
- بیان محقق کرکی در خصاء بعد العقد: 192
- خلاصۀ درس این جلسه: 193
- اشاره 193
- اشاره 194
- أقوال فقهاء در ثبوت خیار فسخ در خصاء متجدد بعد العقد 194
- توجیه کلام علامه در مختلف 195
- اشاره 196
- اکنون برخی از این روایات را نقل می کنیم. 196
- استدلال محقق کرکی به عموم روایات و بررسی استاد دام ظله نسبت به آنها 196
- بررسی کلام و ادله فقهاء 196
- روایت اول: روایت بکیر 196
- روایت دوم: عن سماعه 197
- روایت سوم: عن ابن مسکان 198
- روایت چهارم: ابن مسکان عن ابی بصیر 199
- اشاره 200
- اشاره 200
- الف) آیا خصاء حادث بعد از عقد و بعد از دخول، موجب ثبوت حق خیار برای زن می شود؟ 200
- خلاصۀ درس این جلسه: 200
- اشاره 201
- اما روایات: 201
- 1 - بیان وجه تقریب «اطلاق» روایات، نسبت به فرض خصاء حادث بعد الدخول 201
- 2 - مناقشه استاد مد ظله در اطلاق مذکور 202
- ب) سومین سبب حق فسخ برای زن، «عنن» 203
- 3 - خلاصه مختار استاد مد ظله در مسئله خصاء 203
- خلاصۀ درس این جلسه: 205
- بحث در عنن که یکی از عیوب موجب فسخ عقد نکاح است، 205
- اشاره 205
- اشاره 205
- نقد کلام صاحب ریاض 206
- بررسی حکم عنن 207
- اشاره 211
- خلاصۀ درس این جلسه: 211
- اشاره 211
- ادعای خلاف اجماع شیخ طوسی در عنن بعد العقد و توجیه صاحب جواهر: 211
- توجیه صاحب جواهر: 212
- نظر استاد درباره کلام شیخ در مبسوط: 212
- تفکیک عنن بعد الدخول از عنن دوم: 213
- نگاهی اجمالی به اقوال فقهاء: 213
- اشاره 213
- عبارت های فقهاء در مسئله: 214
- اشاره 214
- 2 - مقنعه مفید: 215
- 1 - عبارت صدوق در مقنع است: 215
- 3 - شیخ مفید در احکام النساء: 215
- 4 - ابن زهره در غنیه: 216
- 6 - از متأخرین هم عده ای به حسب ظاهر کلامشان قائل شده اند که یکی از آنها محقق است. 216
- 5 - قمی سبزواری در جامع الخلاف؛ 216
- بررسی روایت صفوان بن یحیی: 217
- اشاره 217
- روایات مسئله 217
- اشاره 219
- خلاصۀ درس این جلسه: 219
- 1 - ثبوت و عدم ثبوت خیار فسخ به واسطه عنن ثابت بعد از عقد 220
- 2 - نقل عبارات قائلین به مسقط بودن مطلق دخول بعد از عقد 220
- الف - مقدمه 223
- 3 - بررسی روایات مسئله 223
- روایت اول: روایت غیاث الضبی 224
- روایت دوم: روایت قرب الاسناد است 224
- روایت سوم: موثقه عمار ساباطی: 224
- ب - بررسی روایات مسئله 224
- روایت پنجم: روایت سکونی 225
- روایت چهارم: اسحاق بن عمار 225
- روایت هفتم: صحیحه ابی حمزه 226
- روایت هشتم: روایت أبی البختری: 226
- روایت ششم: روایت جعفریات است 226
- روایت دهم: روایت دعائم الاسلام، 227
- روایت نهم: روایت فقه الرضا، 227
- خلاصۀ درس این جلسه: 228
- اشاره 228
- خیار فسخ در جب 229
- خیار فسخ در عنن 229
- نظر استاد دام ظله در عنن حادث بعد العقد و الدخول 229
- اشاره 230
- ادله ثبوت خیار 230
- دلیل اول؛ استدلال به اجماع 230
- کلام و نظر محقق در نافع 230
- اقوال فقهاء 230
- دلیل دوم؛ استدلال به «لا ضرر» 231
- دلیل سوم؛ استدلال به اولویت 231
- نقد استاد دام ظله نسبت به استدلال به «لا ضرر» 231
- دلیل چهارم؛ استدلال به روایات تدلیس 232
- صور مسئله 232
- دلیل پنجم؛ استدلال به صحیحه أبی بصیر و صحیحه أبو الصباح کنانی، و پذیرش استاد دام ظله نسبت به آن 232
- نقد استاد دام ظله نسبت به استدلال به اولویت 232
- معیار در جب خیارآور 233
- کلام صاحب جواهر 233
- نقد استاد دام ظله نسبت به کلام صاحب جواهر 233
- اقوال در جب حادث بعد العقد 233
- اشاره 233
- نقد استاد دام ظله نسبت به کلام صاحب جواهر 234
- کسانی که بین دخول و عدم دخول قائل به تفصیل شده اند 235
- کسانی که قائل به خیار هستند 235
- دعا و تودیع به مناسبت ایام عزای حسینی 235
- جمع بندی اقوال در جب حادث بعد العقد و نظر استاد دام ظله 235
- بررسی عیوب موجب خیار فسخ در مرد 236
- اشاره 236
- خلاصۀ درس این جلسه: 236
- اشاره 236
- الف) قائلین به موجب خیار بودن جذام 237
- ب) قائلین به موجب خیار بودن جذام و برص 237
- ه) قول به موجب خیار فسخ بودن اعرج بودن 238
- د) قائل به موجب خیار فسخ شدن زنا 238
- ادله قول به موجب خیار فسخ بودن جذام 238
- ج) قائلین به موجب خیار بودن جذام، برص و عمی 238
- 1 - جواب نقضی: 239
- 2 - جواب حلی: 239
- جواب از استدلال مذکور: 239
- اشاره 239
- الف - روایت لزوم فرار از مجذوم 239
- ج - صحیح حلبی 240
- اشاره 240
- ب - روایت خصال 240
- بررسی دلالت صحیح حلبی 241
- بررسی سند روایت عباد ضبّی 241
- خلاصۀ درس این جلسه: 242
- اشاره 242
- الف) تذکر دو نکته درباره مباحث قبل 243
- 1 - مشکل اطلاق روایت ابی بصیر نسبت به مجبوب 243
- 2 - امکان استفاده از اطلاق روایت ابی الصباح 243
- ب) بررسی راه های تصحیح سند روایت غیاث الضبی 244
- 1 - راه حل مرحوم مجلسی اول و پاسخ استاد مد ظله 244
- اشاره 244
- 2 - تصحیح روایت بنا بر مبنای مشهور در مورد اصحاب اجماع و پاسخ استاد مد ظله 245
- 4 - تصحیح روایت از طریق عمل مشهور و پاسخ استاد مد ظله 246
- 1 - متن روایت 246
- 2 - بیان اشکال 246
- ج) بررسی دلالت روایت غیاث الضبی 246
- 3 - رفع اشکال از طریق مستثنی شمردن مواردی که مرد رد می شود 247
- 4 - رفع اشکال از طریق معلوم خواندن صیغه لا یرد 247
- 5 - رفع اشکال از طریق عهد ذهنی شمردن «ال» 248
- د) بررسی روایت حلبی 248
- 1 - متن روایت 248
- 2 - اشکال صاحب مدارک در نهایه المرام و پاسخ استاد مد ظله 249
- 4 - اشکال تقطیع صدر روایت و پاسخ استاد مد ظله 249
- خلاصۀ درس این جلسه: 250
- اشاره 250
- روایت حاصره عیوب: 251
- بحث درباره روایت غیاث ضبی: 251
- نقد دلیل اولویت: 252
- خلاصۀ درس این جلسه: 253
- اشاره 253
- اشاره 254
- الف) معنای قَرَن 254
- ب) معیار خیار فسخ: 254
- مباحث پیرامون عیب قرن 254
- ج) بحثی پیرامون «العله یخصص و یعمم»: 255
- د) بررسی روایت ابی الصباح: 256
- خلاصۀ درس این جلسه: 258
- الف) مباحث پیرامون عیب «قرن» 258
- 1 - ذکر دو نکته پیرامون بحث قبل 258
- اشاره 258
- 2 - بحثی اصولی درباره معمم و مخصص بودن «علت» و بیان مختار استاد مد ظله 259
- 3 - نظر استاد مد ظله در مورد ثبوت حق خیار در قرناء 260
- ب) بررسی حق خیار فسخ در مورد عیب «عرج» 261
- 4 - عدم تحقق اجماع و شهرت نسبت به قول به تفصیل بین امکان مباشرت و عدم امکان 261
- 1 - متن شرایع: 261
- 2 - ذکر روایاتی که در آنها موضوع برای ثبوت خیار، مطلق «عرج» واقع شده است. 262
- 1) الفقیه: 262
- 2) صحیحه داود بن سرحان 262
- 3) نوادر احمد بن محمد 262
- 5) المقنع 263
- 4) التهذیب و الاستبصار: 263
- 6) النوادر 263
- اشاره 264
- خلاصۀ درس این جلسه: 264
- خیار فسخ در عرجاء 265
- اشاره 265
- قول اول: خیارآور بودن عرج 265
- اشاره 265
- بیان اقوال در مسئله 265
- قول چهارم: موجب خیار بودن أحد الأمرین از عرج و زمانت 266
- رجوع قول پنجم به قول اول 266
- قول سوم: موجب خیار بودن زمانت 266
- قول پنجم: موجب خیار بودن عرج بیّن 266
- اشاره 267
- کلام صاحب حدائق و اشکال آن: 267
- بررسی روایات مسئله 267
- اشکال اول: 267
- دو اشکال بر این کلام ایشان وارد است. 267
- اشکال دوم: 268
- روایت اول: صحیحه محمد بن مسلم: 268
- روایت سوم: صحیحه ابی الصباح کنانی: 269
- روایت دوم: صحیحه داود بن سرحان: 269
- روایت پنجم: حدیث دعائم الاسلام: 269
- روایت چهارم: صحیحه حلبی: 269
- اشاره 270
- الف - صحیحه عبد الرحمن بن ابی عبد الله 270
- روایات مخالف با خیار در عرجاء 270
- د - روایت صحیحه حلبی 271
- ب - معتبره عبد الرحمن بن ابی عبد الله 271
- ج - معتبره رفاعه بن موسی 271
- طریقه جمع بین اخبار 272
- ه - روایت دعائم 272
- طریق اول: حمل حصر بر اضافی بودن: 273
- اشکال این طریق: 273
- طریقه دوم: حمل نهی بر اعم از تحریمی و تنزیهی 274
- اشاره 274
- 1 - عدم امکان جمع از طریق تصرف در مقسم 275
- خلاصۀ درس جلسه قبل و این جلسه: 275
- الف) تأکید بر جمع روایات متعارض از طریق حمل نهی بر نهی تنزیهی 275
- 2 - تصویر مقسم مضیق و نقض آن به وسیله عدم ذکر افضاء 275
- 2 - نظر شهید و من تبع 276
- 3 - مفهوم زمانت در لغت و نظر استاد مد ظله 276
- 1 - نظر جامع المقاصد و کشف اللثام 276
- ج) خیار فسخ در رتق 277
- 2 - نظر صاحب جواهر و پاسخ استاد مد ظله 278
- 1 - مفهوم رتق 278
- خلاصۀ درس این جلسه: 279
- اشاره 279
- 3 - حکم رتق از نظر استاد مد ظله 279
- 1 - اجماعی بودن اصل حق خیار در این مورد 280
- الف) ادله مثبت حق خیار برای زوج در صورت رتقاء بودن زوجه 280
- 2 - استدلال به تعلیل وارد در صحیحه ابی الصباح 281
- 3 - استدلال به احادیث زمانه 281
- 3/1 - توجه به تالی این تفسیر از روایات زمانه 282
- اشاره 282
- الف: بعضی اشکال نموده اند که روایات علی بن جعفر در قرب الاسناد به خاطر وجود عبد الله بن الحسن العلوی ضعیف السند است 283
- 4/1 - متن روایت: 283
- 4 - استدلال به روایت قرب الاسناد 283
- 4/2 - اشکالات سندی به روایت 283
- ب) اشکال سقیم بودن نسخ قرب الاسناد 284
- ب) طرح فرعی مربوط به مسئله مورد بحث 285
- ج) توضیحی در فرق بین روایات مسئله 285
- خلاصۀ درس این جلسه: 287
- اشاره 287
- الف) ذکر فروعی در ارتباط با عیب «رتق» و سایر عیوب دیگر 287
- اشاره 287
- نظر استاد مد ظله: 288
- 1 - فرع اول: آیا معیار در ثبوت خیار فسخ عدم تمکن زوج بر مباشرت است یا عدم تمکن طبیعی مرد؟ 288
- (کلام صاحب جواهر): 288
- 2 - فرع دوم: الحاق ضیق المجری به رتقاء 289
- 3 - فرع سوم: الحاق عیب مرد به عیب زن 289
- اشاره 289
- نظر استاد مد ظله: 289
- اشاره 290
- 4 - فرع چهارم: حکم مسئله عیوب با امکان معالجه آنها 290
- خلاصۀ درس این جلسه: 291
- حکم الزام زن بر معالجه عیب 291
- بررسی مقتضای روایت سکونی و راه جواب از آن 292
- حکم خیار فسخ در زنای زن قبل از دخول 292
- نسبت خیار فسخ در مسئله به صدوق و ناتمام بودن آن 292
- الف) تضعیف سند روایت و جواب از آن 293
- اشاره 293
- ب) اشکال در مضمون این روایات 294
- اشاره 295
- نظر استاد مد ظله در عدم صحت این نسبت 295
- اشاره 295
- خلاصۀ درس این جلسه: 295
- بررسی سند روایت فضل بن یونس 296
- مستند فتوای صدوق 296
- اشاره 296
- جمع بین روایات 297
- اشاره 297
- کلام کشف اللثام 297
- اشاره 298
- اکثر القدماء چه می گویند؟ 298
- نقد کلام کشف اللثام 298
- حکم خیار فسخ در زن محدوده 298
- نقد کلام مختلف 298
- اشاره 299
- دلیل اول قائلین به خیار فسخ در محدوده 299
- ادله قائلین به خیار فسخ در محدوده 299
- دلیل دوم قائلین به جواز فسخ 300
- اشکالات وارده بر این روایت 300
- اشکال دوم: اشکال دلالی 301
- اشکال سوم: باز اشکال دلالی 301
- اشاره 302
- اشاره 302
- خلاصۀ درس این جلسه: 302
- ادامه بحث درباره خیار به علت محدوده بودن زن 302
- 1 - اشکال اول از محقق کرکی و صاحب مدارک: 303
- اشکالات این استدلال: 303
- 2 - اشکال دوم که شیخ مطرح کرده و برخی دیگر نیز پذیرفته اند: 303
- 3 - اشکال سوم از کفایه سبزواری: 304
- مناقشه جامع المقاصد در اشکال دوم و پاسخ آن: 304
- اشاره 305
- اشاره 305
- استدلال به سایر روایات: 305
- روایت عبد الرحمن بن ابی عبد الله: 306
- 1 - روایت حلبی: 306
- 2 - صحیحه معاویه بن وهب: 306
- وجه دوم استدلال به روایت: 307
- 1 - بررسی سند روایات زنای سابق بر عقد 310
- 2 - شبهه اشتراک قاسم در سند روایت عبد الرحمن بن أبی عبد الله و جواب از آن 310
- خلاصۀ درس این جلسه: 310
- اشاره 310
- اشاره 311
- 3 - نقل روایات زنای سابق بر عقد و بررسی متن آنها 311
- روایت اول: 312
- روایت سوم: 313
- روایت دوم: 313
- 4 - توجه به چند نکته 314
- نکته اول: توضیح فقره «ان شاء ترکها»: 314
- نکته سوم: عده ای از قدماء مانند مرحوم شیخ مفید، موضوع خیار فسخ را زن محدوده که حد بر او جاری شده قرار داده اند. 314
- نکته دوم: مورد روایت این است که مرد دخول کرده است، 314
- 5 - روایت معارض با روایات بالا 315
- اشاره 315
- روایت اول: صحیحه رفاعه بن موسی: 315
- 6 - وجه جمع بین دو طائفه معارض از روایات 316
- اشاره 316
- روایت دوم: مصححه رفاعه بن موسی: 316
- شبهه اعراض از روایات اثبات کننده حق فسخ: 317
- 7 - حکم زنای بعد العقد 317
- 8 - حکم زنای مرد قبل از عقد و قبل از دخول 317
- خلاصه درس این جلسه: 318
- اشاره 318
- اشاره 319
- زنای مرد بعد از عقد و قبل از دخول و مسئلۀ خیار 319
- اشاره 319
- الف) نقل و بررسی روایات 319
- روایت طلحه بن زید 319
- 1) روایات تفریق 319
- صحیحۀ علی بن جعفر 320
- معتبرۀ حنان 321
- 2) روایات معارض و دامنۀ آن 321
- صحیحۀ رفاعه 321
- روایات «الحرام لا یحرم الحلال» 322
- روایات حاصرۀ موجبات خیار 322
- کلام مرحوم صاحب حدائق و نقد استاد «دام ظله» نسبت به آن 323
- 3) جمع بین روایات 323
- نظر استاد «دام ظله» 323
2- (2) - ر. ک. معجم رجال الحدیث 389:8، 416.
3- (3) - همان مصدر 476:11، 486.
4- (4) - همان مصدر 463:6، 464.
5- (5) - (توضیح بیشتر) در رجال نجاشی شیخ طوسی در باب اصحاب امام صادق علیه السلام (: 2184/18141) نام الحسن بن موسی الحناط الکوفی دیده می شود، صاحب قاموس الرجال این عنوان را همان الحسین بن موسی بن سالم الحناط می داند که در رجال نجاشی: 90/45 ترجمه شده است، (قاموس الرجال 544:3) به هر حال الحناط یا الخیاط یکی محرف دیگری است و تعیین عنوان صحیح را از میان آن دو مجالی دیگر لازم است.
6- (6) - فهرست شیخ طوسی: 172/127.
وثاقت الحسن بن الموسی الخیاط است، بنابراین روایت مورد بحث به عقیده ما صحیحه می باشد و تعبیر صاحب حدائق، تعبیر درستی است هر چند بعید به نظر می رسد که تعبیر ایشان، به ملاحظه این جهات باشد.
(توضیح بیشتر سند)
(1)در یکی از اسناد تهذیب، سندی مشابه سند مورد بحث ما وجود دارد که ممکن است بر بحث فوق تأثیر بگذارد.
این سند چنین است: سعد عن احمد بن الحسن بن علی عن أبیه، عن الحسین بن الحسن بن الجهم عن الحسین بن موسی، عن سعید بن یسار قال سألت ابا عبد الله علیه السلام... (تهذیب، ج 2، ص 1340/327)
احمد بن الحسن بن علی در این سند احمد بن الحسن بن علی بن فضال است و پدر وی راوی کتاب حسن بن جهم است - چنانچه پیشتر گفته شد - لذا بی تردید الحسین بن الحسن بن الجهم در این سند محرف الحسن بن الجهم است، چنانچه در معجم رجال الحدیث، ج 6، ص 97 ذکر شده است، در این کتاب افزوده شده که الحسین بن موسی هم در سند تحریف الحسن بن موسی است، گویا دلیل این ادعا ملاحظه سند مورد بحث ما است که با این سند مشابهت کامل دارد، ولی این دلیل ناتمام است، چه می توان الحسن بن موسی را در سند مورد بحث محرف الحسین بن موسی دانست که در اسناد زیادی واقع شده است، ولی با این احتمال نیز نمی توان روایت مورد بحث را تصحیح کرد، چه مراد از حسین بن موسی ظاهرا حسین بن موسی بن سالم حناط است که در رجال نجاشی: 90/45 ترجمه شده، و راوی کتاب وی ابن ابی عمیر دانسته شده است، در پاره ای از اسناد هم روایت احمد بن محمد بن ابی نصر از حسین بن موسی دیده می شود، لذا با توجه به مبنایی که پیشتر بدان اشاره رفت حسین بن موسی هم ثقه است، البته در اینجا بحثی در کتب رجال پدید آمده که آیا اساسا این دو عنوان هر دو وجود خارجی