نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 20 صفحه 55

قلت: تعدد ذکر عنوان در رجال شیخ طوسی و سایر کتب رجالی دلیل بر تعدد معنون نیست، زیرا اگر رجالیان اتحاد دو عنوان را احراز نکنند، آنها را در کتب رجال خود می آورند، مثلا در بحث ما شیخ طوسی در اسناد دو عنوان صباح المدائنی و صباح بن موسی ساباطی را دیده و چون اتحاد آنها را احراز نکرده(4) ، آنها را در رجال خود آورده است، لذا ذکر دو عنوان در کتب رجال تنها دلیل بر عدم احراز اتحاد آن دو عنوان است نه دلیل بر احراز عدم اتحاد(5) ، لذا مانعی ندارد که ما صباح مدائنی را با صباح بن موسی

1- (1) - جامع الاحادیث 38498/105:26 (باب 26 از ابواب المتعه، ح 4).
2- (2) - (توضیح بیشتر) درباره القاسم بن الربیع هم در کتب رجالی بحث شده ولی با عنایت به عطف محمد بن الحسین بن ابی الخطاب (که در وثاقت وی بحثی نیست) بر وی نیازی به اثبات وثاقت وی نیست.
3- (3) - رجال شیخ طوسی: 3044/226 و 3048 (22 و 26)
4- (4) - (توضیح بیشتر) عدم احراز اتحاد می تواند به جهت عدم التفات به اتحاد و عدم اتحاد باشد و می تواند به جهت تردید در اتحاد با توجه به اصل امکان اتحاد، در هر دو صورت نمی توان ذکر دو عنوان را در کتب رجال دلیل بر عدم اتحاد دانست، به ویژه در صورت نخست که ظاهرا معمولا علت ذکر دو عنوان متحد همین وجه است.
5- (5) - (توضیح بیشتر) بر فرض که ائمه رجال هم دو عنوان را متغایر بدانند، این امر دلیل قطعی بر تعدد نیست، چه

ساباطی یکی بدانیم.

نقد تقریب بالا برای تصحیح سند

ولی این تقریب برای تصحیح سند ناتمام است، توضیح این که روایت مورد بحث قطعه ای از حدیث طولانی مفضل بن عمر است که در پاسخ نامه وی به امام صادق علیه السلام از سوی آن حضرت صادر شده است که سند آن در بصائر صفار چنین است:

محمد بن سنان عن صباح المدائنی عن المفضل بن عمر انه کتب الی ابی عبد الله علیه السلام...