نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 21 صفحه 140

صورت سوم: اگر یکی از ولی یا زوجه تعمد داشته باشد، پرداخت غرامت به عهده او خواهد بود و در اینجا هم اگر زن تعمد داشته و بخواهد بپردازد، بازهم کمترین مقدار مهر برای او استثناء می شود.

صورت چهارم: اگر زوج علم به واقع داشت و زن جاهل بود، در این صورت زوج باید مهر المثل را بدهد و دیگر حق مراجعه به کسی برای دریافت غرامت هم نخواهد داشت.

اشکال اول صاحب جواهر بر محقق کرکی

با توجه به اینکه طبق روایات عام «لا مهر لبغیّ» و صحیحه برید عجلی در موردی خاص حکم به عدم مهر برای خواهر بزرگتری که در شب عروسی لباس خواهر کوچک تر را پوشیده و به حجله رفته است، شده است. در اینجا هم در مواردی که زن تعمد داشته باشد باید هیچ مهری را مستحق نباشد، در حالی که در کلام محقق کرکی در صورت تعمد، حکم به استحقاق کمترین مهر برای زن شده است.

دفع این اشکال از محقق کرکی

با مراجعه به عبارات «جامع المقاصد» معلوم می شود که این اشکال بر او وارد نیست - کما اینکه نمی شود که محقق کرکی با آن جلالت قدرش به یک چنین مطلبی توجه نداشته باشد - زیرا ایشان در دو عبارت از کتاب مذکور تصریح می کند که اگر زن علم به زنا بودن و حرمت آن داشته باشد مهری به او تعلق نمی گیرد، بله در صورتی که زن عالم به زنا بودن باشد ولی جاهل به تحریم باشد، حکم به استحقاق اقل مهر و استثناء آن و بازگرداندن بقیه مهر نموده است. و آن عبارات از این قرار هستند:

1 - در شرح متن قواعد: «لو أدخل بنته من الأمه علی من زوجه بنت المهیره فرّق بینهما و لها مهر المثل و یرجع به السائق(1) و یدخل علی زوجته» در صفحه (300) می گوید: اذا جری العقد علی بنت المهیره بعینها ثم أدخلت علیه بنت الأمه: فان دخل بها وجب لها بالدخول مهر المثل ان لم تکن عالمه بانها غیر الزوجه(2) او علمت ذلک و جهلت التحریم، و الا فهی زانیه لا مهر لها. ملاحظه کنید که ایشان در این عبارت تصریح می کند که اگر دخترش از أمه در مسئله مذکور یکی از دو جهل را داشته باشد مهر المثل را مستحق است و اما اگر یکی از آن دو جهل: یعنی جهل به موضوع و زنا بودن و جهل به حرمت زنا را نداشته باشد زانیه محسوب و مهری به او تعلق نخواهد گرفت.

2 - در بیان مسئله مورد بحث ما که وارد کردن هر یک از زن ها به جای دیگر نیست، قبل از عبارتی که صاحب جواهر از او نقل نموده در بیان تنبیه بر اموری چنین می گوید: الاول: استحقاق کلّ من المرأتین علی من أدخلت علیه مهر المثل، انما هو مع الوطی. که این روشن است که بدون وطی به شبهه احتمال استحقاق مهری نیست تا بحث بشود - الثانی: انما یجب لها المهر المذکور اذا لم تعلم بالتحریم: اما بأن تجهل کون الزوج غیره، او تعلمه و تجهل تحریم الوطی، فلو علمتهما فلا شیء لها لانها بغیّ.

این عبارت بازهم صریح در همان مطلب آمده در عبارت قبلی است که اگر زن جاهل به موضوع یا حکم باشد مهر دارد و الا اگر چه مرد نمی داند عنوان بغی بر زن صادق بوده و مهری ندارد. الثالث: یرجع کل من الزوجین بما عزمه من مهر المثل علی الوطی تا می گوید: و ینبغی ان یقال(3)... که همان عبارتی است که صاحب جواهر از او نقل کرده است، پس مرادش از عبارت «فان تعمدت هی فلا بدّ من استثناء الاقلّ» علم به خصوص موضوع است یعنی می داند که زناست ولی جاهل به تحریم است؛ چرا که در الثانی با فاصله کمی تصریح نمود که فقط در صورت علم به موضوع و حکم