نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 22 صفحه 115

پس بحث در این است که آیا نکاح بالهبه و بدون مهر صحیح است و فقط شرط عدم مهر در آن که در شرع مهر جایز نیست، باطل است یا اینکه نکاح مذکور نیز برأسه باطل است؟

ادله قائلین به فساد:

الف. دلالت روایات و آیه اختصاص نکاح هبه ای به پیغمبر صلی الله علیه و آله :

قائلین به فاسد و بطلان عقد در صورت سوم گفته اند که آیۀ خالصه لک من المؤمنین و روایات وارد شده در ذیل آن نکاح به نحو هبه را از اختصاصات پیامبر صلی الله علیه و آله شمرده اند ، و دلالت می کنند بر اینکه چنین ازدواجی در مورد غیر پیغمبر صلی الله علیه و آله باطل است.

اشکال اول:

بر استدلال مذکور مرحوم سید مرتضی در «ناصریات» برای این آیه و روایاتش معانی مختلفی ذکر نموده است و از جمله آنها این است که ایجاد عقد نکاح با لفظ «وهبت» از اختصاصات پیامبر است و وجه اختصاصی خود صیغه

است، کما اینکه عده ای هم این معنا را پذیرفته اند (1) و بنابراین وجه، این روایات و آیه مربوط به محل بحث ما که نمی باشد و دلالت بر فساد نمی کنند. چون مفروض این است که انشاء صیغه و هبت نیست و با همان انکحت و زوجت مهر را اسقاط کرده اند.

دفع اشکال:

بله، ولی مدلول آیۀ قرآن و روایات مذکور و ظاهر کالصریح آنها -که فراوان هستند و از باب نمونه بعضی از آنها را ذکر می کنیم -این است که نکاح مجانی و بدون مهر از اختصاصات پیامبر صلی الله علیه و آله است نه اینکه صرف ایجاد نکاح با عبارت خاص از اختصاصات او باشد، پس این روایات دلالت بر اختصاص نکاح بخششی و بدون مهریه به او صلی الله علیه و آله می کنند و این معنایش بطلان چنین نکاحی در حق دیگران است.

مثلاً در صحیحۀ حلبی عن ابی عبد الله علیه السلام قال: سألته عن قول اللّه عزّ و جلّ ( یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنّا أَحْلَلْنا لَکَ أَزْواجَکَ ) قلت: کم أحلّ له من النساء؟ قال: «ما شاء من شیء» (2) قلت: قوله « لا یَحِلُّ لَکَ النِّساءُ مِنْ بَعْدُ وَ لا أَنْ تَبَدَّلَ بِهِنَّ مِنْ أَزْواجٍ » فقال: «لرسول اللّه صلی الله علیه و آله ان ینکح ما شاء من نبات عمه و نبات عماته و بنات خاله و بنات خالاته و أزواجه اللاتی هاجرن معه، و أحلّ له ان ینکح من عرض المؤمنین بغیر مهر و هی الهبه و لا تحلّ الهبه إلاّ لرسول اللّه صلی الله علیه و آله فأما لغیر رسول اللّه صلی الله علیه و آله فلا یصلح نکاح الا بمهر و ذلک معنی قوله تعالی « وَ امْرَأَهً مُؤْمِنَهً إِنْ وَهَبَتْ نَفْسَها لِلنَّبِیِّ » قلت... (3) که روشن است که این روایت نظری به صیغه