نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 22 صفحه 163

اقوال در مسأله: مشهور بین فقهاء قول به عدم متعه است و شهید در «غایه المراد» در مورد آن «لا خلاف فیما اعلم» و مرحوم ابن فهد در «مهذب البارع» صریحا بر آن دعوای اجماع می کند، بسیاری مسلم گرفته اند. ولی پس از مراجعه معلوم می شود که مسأله اجماعی نیست و محققین در مسأله معمولاً دو نفر را به عنوان مخالف نام می برند که عبارتند از شیخ طوسی در «مبسوط» و علامه در «مختلف»، ولی یک نفر هم من برخورد کردم که مرحوم مهذب الدین نیلی در «نزهه الناظر» است.

کلمات مخالفین با مشهور

1- کلمات شیخ در «مبسوط»:

مرحوم شیخ اگر چه در «خلاف» به طور یکنواخت در تمام صور غیر از طلاق متعه را نفی کرده است «لا یجب بها المتعه الا الطلاق فحسب» ولی در «مبسوط» کلماتش مضطرب بوده و به شرح زیر است:

الف. در یک جا می گوید: اذا اسلم الزوج فی الحال فاما الصداق... فان کانت مفوضه فلها المتعه که در اینجا در مورد جدایی به سبب اسلام زوج و در صورت مفوضه بودن زن حکم به متعه نموده است (چون زوجه مشرکه و یا وثنیه است، عقد منفسخ می شود و به هم خوردن عقد از ناحیه اسلام زوج است) و در سه صفحه بعد همین حکم به متعه را در صورت ارتداد زوج و جدایی به سبب آن، در صورت مفوضه بودن زن کرده است.

ب. در جای دیگر می گوید: المتعه للمطلقات... فاما من بانت بالوفاه او بالفسخ فلا متعه لها بدلاله قوله تعالی (وَ لِلْمُطَلَّقاتِ مَتاعٌ) که در این عبارت در صورت فوت و فسخ حکم به عدم متعه کرده است کأنه آیه مفهوم دارد و متعه اختصاص به مطلقات دارد.

ج. در جای سومی می گوید: فاما ان جاءت الفرقه من جهتهما معاً المتعه تجب لها یعنی اگر مفارقت از ناحیه هر دو باشد مانند خلع، متعه برای او واجب می شود و در جای دیگری می گوید که اگر مفارقت از ناحیه اجنبی حاصل شود مانند رضاع آن هم مانند خلع است.

د. در یک جا هم عبارتی دارد که مرادش خوب روشن نیست؛ یعنی به جهت فاصله زمانی ما با شیخ و تفاوت سبک املاء و انشاء در دو زمان، در بعضی موارد نظیر اینجا مراد قدماء مشخص نیست. البته مرحوم علامه در اینجا عبارت شیخ را حمل بر تردید شیخ کرده است و آن عبارت این است که مرحوم شیخ می گوید: در اینکه اگر مفارقت با طلاق باشد متعه دارد حرفی نیست؛ لعموم الآیه و ان کان باللعان أو الارتداد او الاسلام قال قوم تجب المتعه لان الفراق من قبله و هو الذی یقوی فی نفسی و لو

قلنا لا یلزمه المتعه لانه لا دلیل علیه لکان قویا. این کلام ایشان شبیه جمع بین متناقضین است و باید در آن دقت شود.

مقصود از عبارت اخیر شیخ: