نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 23 صفحه 138

اشکال: در کلمه «المدبره» در سؤال دوم، دو احتمال است که یکی این است که الف و لام آن ذکری باشد و اشاره به مدبره طلاق داده شده در سؤال اول باشد که در این صورت دیگر سؤال و جواب دوم مطلق نبوده و شامل صورت موت قبل از طلاق نمی شود، تا اینکه برای قول به نصف قابل استدلال باشد، پس استدلال به این روایت در مقابل روایات معارض با آن که دلیل بر قول مشهور بودند ناتمام خواهد بود.

ب. روایت حسن بن محبوب

عن علی بن ابی حمزه عن ابی الحسن علیه السلام فی رجل یزوج مملوکا له امرأه حره علی مائه درهم، ثم انه باعه قبل ان یدخل علیها؟ قال: «یعطیها سیده من ثمنه نصف ما فرض لها، انما هو بمنزله دین استدانه بأمر سیده»(1) که به نظر ما معتبر و صحیح است، چون به نظر ما حسن بن محبوب در زمان استقامت علی ابن ابی حمزه از او اخذ حدیث کرده است.

تقریر استدلال: ظاهر روایت این است که با عقد کردن همان نصفی که الآن به او می دهد را بدهکار شده است و البته چون با امر سید آن را استدانه کرده بوده باید سید آن را بپردازد، نه اینکه با عقد کل را بدهکار شده باشد و استدانه کرده باشد و بعدش تنصیف شده باشد؛ چرا که این خلاف ظاهر است. طلاق نبوده است تا منصف باشد.

اشکال: به نظر می رسد که اگر روایت مذکور ظهور در تعلق استدانه به کل نداشته باشد، ظهور در استدانه نصف ندارد؛ چرا که مقصود از استدانه کردن همان صداق قرار دادن است و مسلم است که کل به عنوان صداق قرار داده شده است نه نصف، پس مقصود از استدانه یعنی کل را صداق قرار داده است، و اینکه نصف

را باید بپردازد به جهت قبل از دخول بودن جدایی است و لذا می توان گفت این روایت با فتوای مشهور سازگارتر است و اگر در کلام مشهور ظهور نداشته باشد، لااقل در نظر مخالف مشهور نیز ظهور ندارد.

ج. صحیحه محمد بن مسلم

که سندش را همه صحیح می دانند؛ چرا که این چنین است که: محمد بن یحیی عن سألت أبا عبد الله علیه السلام عن رجل تزوج امرأه فأمهرها الف درهم و دفعها الیها، فوهبت له خمسمائه درهم و ردتها علیه ثم طلقها قبل ان یدخل بها؟ قال: «تردّ علیه الخمسمائه درهم الباقیه لانها انما کانت لها خمسمائه درهم فهبتها ایاها له و لغیره سواء»(1).

تقریر استدلال: روایت می گوید مهر المسمی هزار درهم بوده که به سبب طلاق باید نصف آن را به زوج برگرداند ولی قبلاً به سبب عقد نصف مهر را مالک شده بوده که آن را هم هبه کرده استچون امام علیه السلام در روایت می فرماید «لانها انما کانت لها خمسمائه درهم» و این ظهور قوی بلکه صراحت دارد در اینکه زوجه در قبل از هبه و طلاق فقط پانصد درهم یعنی نصف مهر را مالک بوده است؛ چرا که بعد از طلاق، زوجه هیچ چیز را مالک نیست، و این با قول ابن جنید مطابقت دارد.