نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 23 صفحه 147

بحث کلی که در اینجا هست این است که آیا در تملیک مهر باید الفاظ حقیقی و رایج به کار رود و به کار گرفتن لفظ مجازی در صورت روشن بودن مراد - و لو به قرینه مفهمه - کفایت نمی کند؟! از اشکال صاحب جواهر به کلام شهید ثانی اینگونه استفاده می شود که در چنین مواردی باید الفاظ رایج استعمال شود؛ چون می گوید که بر فرض اینکه «عفو» مشترک لفظی در اسقاط و عطاء باشد، ولی چون در معنای عطاء معروفیتی ندارد، پس نمی توان آن را در این معنا به کار گرفت. ولی طبق نظر مختار و نظر محققین، در جایی که مراد مشخص باشد، تعبیر با لفظ غیر معروف هم اشکالی ندارد مثلاً وقتی در مورد عین خارجی نظیر زمین گفته می شود «عفوت عن الارض» و مراد از آن روشن است که تملیک است نه اسقاط؛ چون

نمی توان گفت که زمین را اسقاط کردم، چرا اینگونه تعبیر صحیح نباشد؟! پس باید حکم به جواز تعبیر به مثل «عفوت» در مورد بخشش مهریه در صورت عین بودن نمود. البته به شرطی که مراد مشخص باشد.

فصل چهارم: مقصود از «اَلَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَهُ النِّکاحِ»

اشاره

عبارت شرایع: «و کذا لو عفی الذی بیده عقده النکاح و هو الولی کالاب و الجد للاب و قیل او من تولته الامرأه أمرها».

چند اختلاف درباره مقصود از «اَلَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَهُ النِّکاحِ» هست که در چند مقام باید بررسی بشوند:

مقام اول: اینکه آیا مقصود زوج است - کما اینکه مختار جماعتی از عامه است - یا اینکه مقصود از آن ولیّ زوجه است؟ کما اینکه مختار امامیه و جماعتی از عامه است.

مقام دوم: مراد از ولیّ مرأه که می تواند عفو کند چه کسی است؟ و به عبارت دیگر مراد از الذی بیده عقده النکاح چه کسانی می باشند؟

مقام اول) مقصود از الذی بیده عقده النکاح زوج است یا ولی زوجه؟

امامیه متفق اند که مراد ولی زوجه است، اما عامه دو دسته هستند، بعضی با ما موافقند و بعضی می گویند که مراد از الذی بیده عقده النکاح شوهر است یعنی یا زوجه از نصفی که بعد از طلاق مالک است صرف نظر کند و یا زوج نصفی را که بعد از طلاق به او منتقل شده به زوجه برگرداند. این اختلاف بین عامه وجود دارد.