نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 23 صفحه 2

اقوال امامیه در مسئله:

اصل مسئله تفویض مهر اگر چه ظاهراً مورد تسلّم و قبول امامیه است، لکن نسبت به تفاصیل آن اختلافاتی دارند، که متعرض آنها خواهیم شد.

ادله جواز تفویض مهر:

فاضل اصفهانی صاحب «کشف اللثام» می گوید: اگر ظاهر کتاب «خلاف» و صریح کتاب «سرائر» در اجماع و تواتر اخبار بر صحت اصل تفویض مهر نبود، اصل جواز تفویض مهر قابل مناقشه بود؛ چون مقتضای بعضی از روایات صحاح با جواز تفویض مهر سازگار نیست. البته ادعای اجماع بسیار و به طور مستفیض در کلمات فقهاء وارد شده است، و اما ادعای تواتر اخبار بر جواز ظاهراً از ابن ادریس است؛ چرا که ایشان در «سرائر» چنین ادعایی نموده است و در «ریاض» هم ادعای استفاضه اخبار بر اصل جواز تفویض مهر شده است.

بررسی اجماع بر جواز اصل تفویض مهر:

ادعای اجماع در اینجا مشکل است؛ چرا که مسئله تفویض مهر در کتب چند نفر از بزرگان ذکر نشده است که عبارتند از: سید مرتضی، سلار، قطب راوندی و ابن زهره. شیخ مفید هم اگر چه در «مقنعه» آن را عنوان نکرده است، لکن در «احکام النساء» آن را عنوان نموده و گفته است که در صورت تفویض به زوجه، زوجه حق ندارد که بیش از مهر السنه را تعیین نماید. بله غیر از چند نفر مذکور، همه فقهاء تصریح به جواز تفویض مهر کرده اند، و با این حساب چیزی که در اینجا قابل ادعا است مسئله عدم وجدان خلاف «لا اجد فیه خلافا» است. به هر حال شهرت بسیار قوی در این باره وجود دارد و چنین شهوتی که بر خلاف همه عامه و نیز از اصول مسائل است، حتماً باید از معصوم رسیده و اخذ شده باشد و به تعبیر مرحوم آقای بروجردی از اصول متلقّات باشد، و الا چنین شهرتی پیدا نمی کرد.

بررسی تواتر اخبار بر جواز اصل تفویض مهر:

در نظر بدوی گرچه در مورد اصل جواز تفویض مهر بیش از دو روایت که یکی صحیحه محمد بن مسلم و دیگری روایت حسن بن زراره است، ثابت نیست؛ بله دو روایت هم در «دعائم الاسلام» آمده است، لکن ظاهراً یکی از آنها همان روایت محمد بن مسلم و دیگری نیز یا قطعه ای دیگر از همان روایت محمد بن مسلم و یا بخشی از روایت حسن بن زراره است؛ چرا که طبق شواهد موجود از جمله کتابی که از صاحب «دعائم الاسلام» به نام «ایضاح» هست که کتاب مذکور شرح بر «دعائم الاسلام» بوده است و یکی از آقایان عکس قطعه ای از آن را که مربوط به صلاه است، از خارج برای من فرستاد، روشن می شود که مصادر «دعائم الاسلام» همین کتاب های ما بوده است، و لذا در بسیاری از موارد می بینیم که «دعائم الاسلام» و «جعفریات» مانند یکدیگرند و در کتاب «ایضاح» دارد که «و فی الکتب الجعفریه» و از «کافی» و مصادر «کافی» هم روایاتی دارد، منتها چون کتاب فتوایی

او بوده است، یک تغییرات جزئی در عبارات داده است تا مقصود روشن تر شود و گاهی هم بین چند روایت تلفیق نموده است. به خاطر ندارم که «کشف اللثام» و «ریاض» از «دعائم» روایت نقل کنند، لکن این دو روایت در «مستدرک الوسائل» هست، که گفته شد که ظاهرشان این است که از همان دو روایت محمد بن مسلم و حسن بن زراره گرفته شده اند.

لکن پس از دقت به دست می آید که تمامی شش یا هفت روایتی که در باب حکم قرار دادن زوجه و یا زوج وارد شده اند از آن جهت که جواز چنین تفویض مهری را مسلّم گرفته اند، دلالت بر اصل جواز تفویض مهر می کنند و لذا ادعای استفاضه اخبار بر اصل جواز که در «ریاض» آمده است، درست است، لکن ادعای تواتر در این باره که در کلام ابن ادریس هست، تمام نخواهد بود.