نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 23 صفحه 54

مؤید اینکه واسطه سقط شده حسن ابن محبوب است، روایت دیگری است که مرحوم آقای خویی از جلد 10 تهذیب شماره 44، ذکر نموده و فرموده است در این روایت نیز احمد بن محمد از أبو أیوب خراز نقل حدیث نموده است، ولی وقتی به نسخ خطی معتبر مراجعه کردم و مقابله نمودم، واسطه ابن محبوب وجود داشت. آدرسی که مرحوم آقای خویی داده است آدرس نسخه چاپی است

و در نسخه چاپی البته سقط دارد و از اینجا معلوم می شود که در نسخه چاپی سقط شده است. نظیر همین سقط نیز در مورد روایت مورد بحث واقع شده است. اگر چه در سند روایت مورد بحث در تهذیب و استبصار نیز واسطه موجود نیست و پیداست که نسخه اول مرحوم شیخ نیز همین طور بوده است چون در هر دو کتاب سقط واقع شده است و لذا ظاهراً از قدیم سقط شده است.

مقام دوم: احتمال اینکه واسطه بین احمد بن ادریس و احمد بن محمد، سقط شده باشد، مردود است. چون اگر کسی به اسانید مراجعه کند، می بیند اگر چه احیاناً ابن ابی نصر از ابی ایوب روایت دارد ولی در روایاتی که سماعه مروی عنه أبو أیوب است، راوی از أبو أیوب منحصراً حسن بن محبوب است. جایی نداریم که غیر از حسن بن محبوب از أبو أیوب از سماعه روایت نقل کرده باشد و این خود قرینه است که در اینجا نیز حسن بن محبوب سقط شده است نه واسطه بین احمد بن ادریس و احمد بن محمد.

بیان یک تنبیه رجالی

منشأ معمول این سقطات، عدم توجه به تعلیقات اسناد است. همانطور که صاحب معالم در مقدمه منتقی اشاره کرده، در نقل واحد از کتب، اسناد متکرر می شود، و لذا جهت جلوگیری از تکرار در اسناد، در بسیاری از موارد راوی را به اتکاء سند قبل اسقاط می کنند. چنین سندی را که قسمت اول آن حذف شده است، معلق می گویند. تعلیقات سند موجب غفلت و منشأ سقط می شود.

البته در تهذیب و استبصار و من لا یحضر، این حذف ها را در مشیخه تعیین می کنند که مثلاً ما رویته عن حسن بن محبوب فقد رویته بهذا الإسناد، ولی مرحوم کلینی در کافی مشیخه ندارد و قبلاً سند را ذکر می کند و در روایات بعدی، به ذکر قبلی اکتفا می کند و کلمه بهذا الاسناد هم نمی گوید. این روش قدیم رایج بوده است منتها اگر دقت نشود و به طبقات توجه نشود، موجب غفلت می شود. در

بسیاری از موارد چنین غفلتی به وجود آمده و در اسناد واسطه ها حذف شده اند.

از اسناد متکرری که در جاهای دیگر هست و نیز با توجه به طبقات و راوی عنه و مروی عنه، معلوم می شود که سند به کتاب چیست و واسطه کیست.

گاهی هم منشأ سقطات، ابهام و اشتباه در برگشت ضمیر «عنه» است و گاهی هم منشأ این است که واوهای عاطفه و جملات معترضه در اسناد داریم. نحوه عطف ها خیلی دخیل است. عطف ها را به دو صورت می توان معنا نمود. بنا بر یک صورت راوی کسی است و بنا بر صورت دیگر راوی کسی دیگر است.

بررسی دلالت روایت