احکام مقدمات نماز صفحه 47

»إذا صلّیت الظهر فقد دخل وقت العصر، إلّا أن بین یدیها سبحة وذلک إلیک إن‌شئت طوّلت وإن شئت قصَّرت«(132).

»وقتی نماز ظهر را خواندی، وقت عصر داخل شده است ولی قبل‌از آن نماز نافله هم‌است و اختیار داری که طول بدهی یا کوتاه کنی.«

زوال را چگونه تشخیص بدهیم؟

حدیث شریف

1 - سماعه روایت می‌کند که به امام صادق‌علیه السلام عرض کردم: فدایت‌گردم! وقت نماز چه وقت است؟ پس امام‌علیه السلام به چپ و راست رو آوردگویی که به دنبال چیزی می‌گردد. چون چنین دیدم چوبی را گرفتم و گفتم‌آیا این را می‌خواهید؟ فرمود: بلی، پس امام چوب را گرفت و در مقابل‌خورشید، در زمین نصب کرد، سپس فرمود:

»إنّ الشمس إذا طلعت کان الفی‌ء طویلاً، ثمّ لا یزال ینقص حتی تزول، فإذازالت زاد، فإذا استبنت فیه‌الزیادة فصلِّ الظهر، ثمّ تمهّل قدر ذراع وصلِ‌العصر«(134).

»وقتی خورشید طلوع می‌کند، سایه این چوب زیاد و بلند است و به تدریج کم‌می‌شود تا خورشید زوال کند. پس وقتی خورشید زوال کرد، سایه باز هم فزونی‌می‌گیرد. وقتی که زیاد شدن سایه آشکار شد، نماز ظهر را بجا آور، سپس درنگ کن تاسایه به اندازه یک ذراع اضافه شود و بعد نماز عصر را بخوان.«

2 - در روایت دیگر از امام صادق‌علیه السلام آمده است که درباره چگونگی‌شناخت و تشخیص زوال فرمود:

»أوّل وقت صلاة الظهر زوال الشمس، وعلامة زوالها أن ینصب شیئاً له‌فی‌ء فی موضع معتدل فی أوّل النهار فیکون حینئذٍ ظلّه ممتدّاً إلی جهة المغرب‌ویتعاهد، فلا یزال الظلّ یتقلّص وینقص حتی یقف، وذلک حین تکون الشمس فی‌وسط الفلک ما بین المشرق والمغرب، ثمّ تزول وتسیر ما شاء اللَّه والظلّ قائم لایتبیّن حتی یتحرّک إلی الزیادة، فإذا تبیّن حرکته فذلک أوّل وقت الظهر«(135).

»اوّل وقت نماز ظهر، زوال خورشید است و نشانه زوال این است که چیزی سایه‌داری در یک محلّ هموار در آغاز روز نصب شود. صبح که خورشید طلوع می‌کند، سایه‌آن به طرف مغرب می‌افتد و هرچه آفتاب بالا می‌آید، این سایه کم می‌شود تا اینکه‌متوقّف می‌گردد و این هنگامی است که خورشید در وسط آسمان بین مشرق و مغرب‌قرار می‌گیرد سپس خورشید زوال می‌کند وبه مشیّت خداوند حرکت می‌کند و سایه برجای خود ایستاده تا اینکه رو به فزونی و زیاد شدن می‌گذارد. وقتی حرکت سایه )روبه‌فزونی( آشکار رشد، اوّل وقت ظهر فرارسیده است.«