معراج مومن صفحه 63

در روایت معتبره از امام رضا علیه السلام نقل شده است که فرمودند: «إنّ «بسم اللّه الرحمن الرحیم» أقرب إلی اسم اللّه الأعظم من سواد العین إلی بیاضها».(1)

«بسم اللّه الرحمن الرحیم» به اسم اعظم خداوند نزدیکتر است از سیاهی چشم به سفیدی آن.

(الحمد للّه رب العالمین)

راغب در مفردات حمد را چنین معنا می کند:

«حمد: الحمد للّه تعالی، الثناء علیه بالفضیله و هو أخصّ من المدح و أعمُّ من الشکر فإنَّ

المدح یقال فی ما یکون من الإنسان باختیاره و ممّا یقال منه و فیه بالتسخیر فقد یُمدح الإنسانُ بطول قامته و صباحه وجهه کما یُمدح ببذل ماله و سخائه و علمه و الحمد یکون فی الثانی دون الأوّل. و الشکر لایقال إلّا فی مقابله نعمه فکلُّ شکرٍ حمدٌ و لیس کلّ حمدٍ شکرا و کلّ حمدٍ مدحٌ و لیس کلُّ مدحٍ حمدا و یقال: فلان محمودٌ، إذا حُمِدَ و محمّدٌ إذا کثرت خصاله المحموده و محمّدٌ إذا وُجِدَ محمودا».(2)

حمد: حمد بر خدا ثنا بر او است و حمد اخصّ است از مدح، و أعمّ است از شکر، پس بدرستی که مدح واقع می شود در آنچه که به اختیار انسان روی می دهد و در آنچه او به طور طبیعی دارا است، انسان به خاطر بلندی قامت و روی زیبایش مدح می شود همان گونه که به خاطر بخشش مالش و سخاوت و علمش مدح می شود، در حالی که حمد فقط در دومی واقع می شود نه در اول. و شکر گفته نمی شود مگر در مقابل نعمتی، پس هر شکری حمد است ولی هر حمدی شکر نیست و هر حمدی مدح است ولی هر مدحی حمد نیست، و گفته می شود فلانی محمود است هنگامی که حمد شود و محمد است هنگامی که صفات پسندیده و محمودش فراوان شود پس محمد زمانی می شود که محمود باشد.

بعد از این کلام روان راغب که هم حمد را معنا کرد و هم فرق آن را با مدح و