وقف در فقه اسلامی و نقش آن در شکوفایی اقتصاد اسلامی صفحه 21

تفاسیر و روایات شیعه

الف - تفاسیر

طبرسی در ذیل آیه کریمه «لَنْ تَنالُوا البِرَّ حَتّی تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّون»(1) می نویسد:

اصل «بِرّ» از سِعه و گستردگی است و «بَرّ» به معنای خشکی نیز از همین مادّه است و فرق آن با خَیْر این است که:بِرّ نفعی است که با قصد واراده به دیگری برسد، امّا خیر،

نفع واصل به دیگری است هر چند از روی سهو باشد.

وی انفاق را در آیه کریمه دارای معنایی عام و گسترده می داند که شامل وقف هم می شود و می نویسد: قضیّه وقف ابوطلحه انصاری بوستانش را و تصدّق زیدبن حارثه اسب مورد علاقه اش را و ... به دنبال نزول این آیه کریمه رخ داده است.(2)

ب - روایات

1- امام صادق علیه السلام فرمود: «سِتّ خِصالٍ یَنْتَفِعُ بِهَا المُؤمِنُ، مِنْ بَعْدِ مَوْتِهِ: وَلَدٌ صالِحٌ یَسْتَغْفِرُلَهُ وَ مُصْحَفٌ یُقْرأ فیهِ وَ قَلیبٌ یَحْفِرُهُ وَ غَرْسٌ یَغْرِسُهُ وَ صَدَقَهُ ماءٍ یَجْرِیها...».(3) «شش خصلت است که انسان بعد از مرگش از آنها بهره می برد؛ فرزند صالحی که برایش استغفار کند، قرآنی که قرائت شود، چاهی که (برای استفاده مردم) حفر کند، درختی که بنشاند، (قنات یا) چشمه ای که جاری سازد...»
2- امام صادق علیه السلام: «خَیْرَ ما یُخْلِفُهُ الرَّجُلُ بَعْدَهُ ثَلاثَهٌ:وَلَدٌ بارٌ یَسْتَغْفِرُ لَهُ وَ سُنَّهُ خیرٍ یُقتدی بِهِ فیها وَ صَدَقَهٌ تَجْری مِنْ بَعْدِهِ»(4) «بهترین بازمانده های انسان پس از او سه چیز است: نیکوکاری که برایش آمرزش بخواهد، شیوه نیکویی که از آن پیروی شود و صدقه جاریه ای که از او بازماند».
3- امام صادق علیه السلام: «لَیْسَ یَتْبَعُ الرَّجُلَ بَعْدَ مَوْتِهِ مِنَ الاَجْرِ ِالاّ ثَلاثُ خِصالٍ: صَدَقَهٌ
1- آل عمران: 92.
2- مجمع البیان: 1/473-474 ؛ همچنین درباره اهمّیّت انفاق و صدقه، رک: المیزان: 3/344؛ رَوْضُ الجِنان و رَوْحُ الجَنان: تفسیر ابوالفتوح؛ 4/426-430؛ کنزالدقائق: 2/154-156 و ...
3- بحارالانوار: 103/181 به نقل از امالی صدوق؛ وسائل الشیعه: 13/293.
4- بحارالانوار: 103/181؛ به نقل از امالی طوسی: 242؛ وسائل الشیعه: 13/294.