وقف در فقه اسلامی و نقش آن در شکوفایی اقتصاد اسلامی صفحه 38

روایات گذشته مطرح شده است که فدک به طور کلّی خالصه رسول خدا صلی الله علیه و آلهبوده و در بعضی روایات دیگر آمده است که نصف آن خالصه رسول خدا صلی الله علیه و آلهبوده و بقیه آن طبق مصالحه از آنِ اهل فدک بوده است. ظاهر ادّعای حضرت زهرا علیهاالسلام نیز این است که کلِّ فدک نِحله بوده است. بنابراین می توان گفت که همه اراضی قریه فدک خالصه آن حضرت بوده، منتها چون رسول خدا صلی الله علیه و آله(یاحضرت زهرا علیهاالسلام) با اهل فدک قرار گذاشتند که خود آنان در آن جا کار کنند، در واقع نصف ثمره و درآمد، برای آنان در نظرگرفته شده است نه نصف ملک و رقبه فدک؛ در ضمن ابن خلدون نیز در تاریخ خود عباراتی دارد که از آن استفاده می شود که تمام فدک خالصه رسول خدا صلی الله علیه و آلهبوده است، نه نصف آن.(1)

ادلّه نِحله (هِبه) بودن فدک

1- بدون تردید حضرت زهرا علیهاالسلام درحضور خلیفه ادّعای نِحله بودن فدک را کرده

است. حتّی ابن ابی الحدید ادّعای نِحله بودن را از ادّعای میراث صحیحتر می داند.(2)

این مطلب را نویسندگان ومورّخان و محدّثان بزرگ اهل سنّت نقل کرده اند که: حضرت، ادّعای نحله بودن کرد وعلی بن ابی طالب علیه السلام و امّ ایمن نیز گواهی دادند، امّا خلیفه به این بهانه که گواهی یک مرد و یک زن کافی نیست، تسلیم دعوای حضرت زهرا علیهاالسلام نشد(3) و حضرت زهرا علیهاالسلاموقتی ادّعا کرد قطعا مُصاب است و نیازی به شهادت و بیّنه ندارد، برای این که آن حضرت از غلط و قبیح در امان است. دلیل آن هم آیه کریمه:

«اِنَّما یُریدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیرا»(4) می باشد. این آیه طبق اخبار متواتر، حضرت زهرا علیهاالسلام را قطعا شامل می شود و اراده در این جا اراده تکوینی است که مساوی با وقوع است.

2- دلیل دیگر، این سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله است که فرمود: «فاطمه بَضعَهٌ منِّی مَن آذاها
1- تاریخ ابن خلدون: 2/40.
2- شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید: 16/286.
3- التاج الجامع للاصول، به نقل از صحاح ستّه: 3/355.
4- احزاب: 33.