وقف در فقه اسلامی و نقش آن در شکوفایی اقتصاد اسلامی صفحه 382

گفتار 2- هدفهای فرعی و ثانوی

اشاره

بجز آن هدف اوّلی و اصلی که به اختصار از آن گذشتیم، نظام اقتصادی اسلام هدفهای فرعی و ثانوی نیز دارد. هدفهایی که در حقیقت، مقدّمه ای برای تحقّق همان هدف اصلی هستند و همان طور که اشاره شد، اهمیّت و ارزش آنها شعاعی از ارزش و مطلوبیّت هدف اصلی و کمال نهایی خواهد بود.

به عنوان نمونه اگر رفاه و آسایش اقتصادی از اهداف اقتصاد اسلامی است، این رفاه و آسایش در صورتی و تا حدّی مطلوب است که در جهت تأمین سعادت ابدی قرار گیرد و راهی برای وصول به کمال نهایی (قرب الهی) باشد و چنان که در بحث دیدگاه اسلام، نسبت به دنیا و ثروت، گذشت، ارزش کلّ دنیا به دلیل همان مقدّمه و مزرعه آخرت بودن آن است و نه جز آن.

در این جا به طور مختصر به بررسی و تحلیل اهمّ اهداف اقتصادی اسلام می پردازیم(1)، تا درفصل آینده ببینیم وقف به عنوان یکی از منابع مالی در جامعه و امّتاسلامی چه نقشی در تحقّق این اهداف می تواند داشته باشد:

بدون شک در روابط خارجی، مناسبات سیاسی و اقتصادی در هم آمیخته و به هم پیوسته اند. چنان که وابستگی سیاسی بسیاری از کشورهای جهان سوم، معلول وابستگی اقتصادی آنهاست. قبلاً نیز اشاره شد که: کمال نادانی است کسی تصّور کند که امروزه استقلال سیاسی کامل بدون استقلال اقتصادی (البتّه به عنوان شرط لازم و نه کافی) میسّر است.

روشن است که اسلام با وابستگی مسلمانان سخت به مبارزه برخاسته است. در این راستا به چند نمونه اشاره می شود: