وقف در فقه اسلامی و نقش آن در شکوفایی اقتصاد اسلامی صفحه 69

اعتراض کردند که: ای رسول خدا! این باغ وسیله زندگی ما بود، حضرت آن را به آنان بازگرداند و بعد از مرگ آنها به عنوان میراث به عبداللّه رسید.

در پاسخ این دلیل گفته اند: اولاً ممکن است کسی بگوید: باغ ملک والدین او بوده

وعبداللّه بدون اجازه آنان وقف کرده بوده ا ست. ثانیا امکان دارد عبداللّه آن را به عنوان صدقه متعارف (غیر از وقف) در اختیار رسول خدا صلی الله علیه و آله قرار داد و حضرت آن را به والدین نیازمند وی اعطا کرد. اگر وقف بود، باید بعد از ابطال به واقف بازگردد نه به

والدین او. ثالثا چون این وقف متضمّن اضرار به والدین بوده، رسول خدا آن را بی اثر دانسته است. و رابعا روایت، منقطع و از حیث سند محل تردید است.(1)

ظاهر عبارت ابوزُهره این است که اگر وقف از ابتدا، وقف بر جهت «بِرّ» باشد، همانند وقف بر زید، عمر و... لازم نیست و همانند عاریه جایز می باشد.

قانون مدنی

در قانون مدنی ایران تصریح شده است که وقف بعد از وقوع آن به نحو صحّت و حصول قبض، لازم است و واقف نمی تواند از آن رجوع کند یا در آن تغییری بدهدیا کسی را از زُمره مَوْقوفٌ علیهم خارج کند یا کسی را در آنها داخل یا با آنها شریک کند

و...(2)

محمّد ابوزُهره از قانون مصر (مادّه 48 مربوط به سال 1946) نقل کرده است که وقف بجز در وقف مسجد، عقد جایز است و واقف حقّ رجوع دارد. یعنی درحقیقت تدوین کنندگان این قانون، آن را مطابق فتوای ابوحنیفه تدوین کرده اند.(3)

4- الفاظ صیغه وقف

دیدگاه فقهای امامیّه

شیخ طوسی در خلاف و مبسوط، الفاظ «وَقَفْت، حَبَّستُ و سَبَّلْتُ » را برای ایجاب

1- رک: المغنی: 5/356-357؛ محاضرات فی الوقف: 49-50؛ الفقه الاسلامی و ادلّته: 8/153-154؛ احکام وقف در شریعت اسلام: 2/164-166؛ احکام الوقف، زهدی یکن: ص34.
2- قانون اساسی - مدنی: 115، مادّه 61.
3- محاضرات فی الوقف: 57.