استفتائات آیت الله بروجردی صفحه 384

3 و

4 - احوط آن است كه فديه را در ماه ذيحجّه ذبح كند و اقوي آن است كه فديه عمره در مكّه باشد.

سؤال 76)

شخصي از باب جهل به مسأله در حجّين تقصير و حلق ننموده تكليف او چيست؟

*******جواب*******

حلق در حج - كه از اعمال مني مي‌باشد - اگر از روي فراموشي يا ندانستن مسأله ترك شود موجب بطلان حج نمي‌شود، هر وقت عالم شد به همان نيّت حلق نمايد، اگر متمكّن نباشد از برگشتن به مني، اگر ممكن باشد موي خود را به مني بفرستد و اِلّا لازم نيست.

و راجع به تقصير در عمره تمتّع، اگر فراموش شود و احرام ببندد به احرام حج، عمره و حج او باطل نيست و اگر عالماً و عامداً ترك كند تقصير را و احرام ببندد به احرام حج، مسأله محل خلاف است، مشهور بين فقهاي ما اينست كه حج او مبدّل به اِفرادمي شود و ابن ادريس و علّامه در «تلخيص» و شهيد اوّل در «دروس» قائل شده‌اند به اين كه احرام حج باطل واقع شده و موجب بطلان عمره نمي‌شود (85)

و مستند مشهور روايتيست كه ابو بصير از حضرت صادق أبا عبداللَّه عَلَيْهِ السَّلَام روايت كرده (86) و اشكالاتي در اين روايت هست كه فتوا بر طبق آن مشكل است و بر فرض آن كه عمل كنيم، كفايت آن حج - بعد از تبدّل به اِفراد - از حج تمتّع كه مكلّف به آن بوده، دليلي ندارد.

و بنا بر قول ديگر كه ذكر شد بر اين كه احرام حج باطل باشد به آن چيزي كه در سؤال فرض شده كه اين شخص تقصير را - كه از اعمال عمره است - به جا نياورده، دليلي برصحّت عمره و حج تمتّع نداريم، اگر چه ممكن است از ادلّه كه در باب ترك حلق در حج وارد شده (87) اصطياد كنيم صحّت عمره را در صورتي كه ترك تقصير از روي جهل باشد، ولكن اين هم خالي از اشكال نيست.

لذا شخص مذكور دو باره به حج رود و عمره تمتّع و حج را به جا آورد و احوط آن است كه بعد از اين عمل، عمره مفرده هم به قصد احتياط به جا آورد.