مناسک حج مطابق با فتوای حضرت آیة‌الله العظمی خامنه‌ای (دام‌ظله) صفحه 1

پيشگفتار

«وَأَذّنْ فِي النّاسِ بِالْحَجّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلي كُلّ ضامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلّ فَجّ‌ٍ عَمِيقٍ»(1) حجّ لبّيك به دعوت و نداي ابراهيم(ع) است كه پس از بناء بيت اللّه الحرام، به فرمان پروردگار سبحان، هر سوار و پياده‌اي را از هر گوشه‌ي عالم به اداي مناسك حج و زيارت كعبه فرا خواند.

طبق روايات، حجّ فريضه‌اي الهي و ركني از اركان ديني است، تا كعبه پابرجاست، دين هم استمرار دارد: «لا يزال الدين قائماً ما قامت الكعبة»(2) وآن هنگام كه مردم به حج بي‌اعتنايي كنند، عذاب الهي بر آنان فرود مي‌آيد؛ «لوترك الناس الحجّ، لنزل عليهم العذاب»(3).

«حج» فريضه‌اي ويژه و منحصر به فرد و جامع معارف الهي و دربرگيرنده تمامي عبادات است. حج همچون زكات و خمس، عبادتي مالي، همچون نماز عبادتي بدني و قولي، همچون جهاد عبادتي عملي و وجودي و همچون روزه عبادتي عدمي و امساكي است.

از جنبه‌ي فردي، حجّ نشانه‌ي عبوديّت محض و خضوع و خشوع خالص در پيشگاه حضرت حقّ است و از اين رو برآورنده‌ي مهمترين آرزوي بشر، يعني فلاح و رستگاري اوست،(4) با اداي حج، گناهان بخشيده مي‌شود و پاداشي جز بهشت براي آن نيست، زائران بيت اللّه الحرام، ضيوف خداي رحمان و دعايشان مستجاب است.

از جنبه اجتماعي حجّ در ميان همه‌ي فرائض اسلامي بي‌همتاست، مظهري از قدرت و عزّت و اتّحاد امّت اسلامي است. هيچ فريضه‌اي بدين‌سان به آحاد مسلمين درباره‌ي مسائل امّت اسلامي و جهان درس و عبرت نمي‌آموزد.

حجّ و زيارت كعبه‌ي مكرّمه، عبادت است و تحقق اهداف و آثار مورد انتظار از آن، در گرو آن است كه اين مناسك روحاني دقيقاً بر طبق دستور شرع انجام شود. گستردگي و پيچيدگي احكام فقهي حج با هيچ عبادت ديگري قابل مقايسه نيست.

هنگامي كه زراره به امام صادق(عليه السلام)، عرض كرد: چهل سال است، درباره‌ي حجّ مي‌پرسم و شما پاسخ مي‌دهيد، حضرت فرمود: «يا زرارة، بيت حجّ اليه قبل آدم بألفي عام تريد أن تفني مسائله في أربعين عاماً؛ بيتي كه دو هزار سال پيش از آدم محلّ اداي مناسك حج بوده است، انتظار داري مسائل آن در مدت چهل سال به انجام رسد.»(5)

اهميّت و حساسيّت فوق، وظيفه‌ي شرعي زائران خانه‌ي خدا را نشان مي‌دهد كه به‌طور دقيق مناسك را فرا گرفته و با آگاهي، به تكليف خود، بر طبق فتواي مرجع تقليدشان عمل كنند.