مناسک حج آیت الله حسین مظاهری صفحه 100

مسئله488: اگر كسي بعد از فراغت از عمرۀ تمتّع مجبور به ترك حج شود، حجّ او تبديل به عمرۀ مفرده مي‌شود و بايد طواف نساء و نماز آن را به جا آورد.

مسئله489: خروج از مكّه بعد از عمرۀ تمتّع و يا انجام عمرۀ مفرده در آن مقطع زماني، براي نايب اشكال ندارد و ضرر به نيابت او نمي‌زند.

مسئله490: كوتاه كردن موي سر يا ماشين كردن سر، بعد از اتمام عمرۀ تمتّع و قبل از حج اشكال ندارد و اصلاح صورت، در آن فاصلۀ زماني حكم خاصّي ندارد و مانند ساير ايّام است.

هفتاد نكته فقهي و اخلاقي مورد احتياج در حج و عمره

تذكرات اخلاقي

1) توجّه: زائران گرامي كه به سفر حجّ تمتّع يا عمر مفرده مشرّف مي‌شوند، قبل از هر چيز بايد به عظمت و معنويّت اين سفر روحاني، توجّه داشته باشند. توجّه به اينكه به چه سفري مي‌روند و اين سفر عرفاني چه بركات و فوائدي را مي‌تواند براي آنان به همراه داشته باشد، ضروري است. «توجّه داشتن و غافل نبودن»، اوّلين گام در سير و سلوك است. بدين ترتيب زائر خان خدا بايد با هوشياري و توجّه كامل، از فريضه انسان‌ساز حج، كمال بهره‌برداري را بنمايد تا علاوه بر اينكه عبادت او مورد پذيرش حضرت حق واقع شود، پيشرفت قابل ملاحظه‌اي نيز در سير و سلوك داشته باشد.

2) تفكّر: سفر معنوي حج، فرصت بسيار مناسبي براي تفكّر است. تفكّر، در آموزه‌هاي ديني از اهميّت والايي برخوردار است. خداوند تعالي، در آيات متعدّدي از قرآن كريم، فلسفۀ نزول قرآن را، تفكّر برمي‌شمارد. چنانكه در آيات متعدّدي، انسان را به سبب بي‌توجّهي و عدم تفكّر مؤاخذه مي‌كند. هم چنانكه در آيات متعدّدي، تفكّر را ويژۀ انسان‌هاي خردمند و خردپيشه مي‌داند.

انسان بايد با سلاح تفكّر به مبارزه با شيطان بپردازد. خصوصاً كسي كه به حج مشرّف مي‌شود بايد بيش از ديگران خود را به سلاح تفكّر مجهّز نمايد. گاهي اوقات عدم تفكّر موجب مي‌شود حج‌گزار از ناحيۀ عباداتي كه انجام مي‌دهد، فريب شيطان را بخورد. اساساً كسي كه اهل تفكّر نباشد، نمي‌تواند توجّه و آگاهي پيدا كند و به ورطۀ غفلت كشانده مي‌شود. بنابراين زائر خانۀ خدا بايد در شبانه روز، ساعتي يا ساعاتي را به تفكّر اختصاص دهد و با خود بينديشد كه هدف از خلقت او چيست؟ براي چه در اين دنيا آمده است؟ و به كجا خواهد رفت؟ بايد در مورد حركتي كه به سوي خدا دارد فكر كند. به زاد و توشه‌اي كه در اين راه پرمشقّت لازم دارد، بينديشد. در مورد اسرار و رازهاي شگفت نهفته در فريضۀ انسان‌ساز حج تفكّر كند تا اعمالي كه به جا مي‌آورد علاوه بر صحت فقهي، از حقيقت و كمال معنوي نيز برخوردار شود و داراي صحّت اخلاقي نيز باشد و مقبول درگاه پروردگار متعال گردد.

3) محاسبۀ نفس: كسي كه مي‌خواهد به حج يا عمره مشرّف شود، بايد قبل از سفر به محاسبه نفس بپردازد. يعني از اعمال و احوال خود، بازرسي دقيقي به عمل آورد و بنگرد كه آيا عباداتي نظير نماز، روزه، خمس، صلۀ رحم و نيكي به ديگران و ساير عبادات را به نحو صحيح انجام داده است؟ آيا اموال و دارايي او حلال است؟ آيا ديگران به ويژه نزديكان و وابستگان او از وي راضي هستند؟ و بدين صورت قبل از سفر به سوي خداوند متعال، متوجّه اعمال خويش گردد و ضمن محاسبۀ آن اعمال با خود بينديشد كه اگر به جاي سفر حج، به عالم برزخ وارد مي‌شد، وضع او چگونه بود؟

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبيرٌ بِما تَعْمَلُون ـ اي كساني كه ايمان آورده‌ايد، تقواي الهي پيشه كنيد و هركس بايد بنگرد كه براي فردا، چه عملي پيش فرستاده است. تقواي الهي پيشه كنيد كه خداوند به اعمال شما آگاه است.»(حشر / 18)