مناسک حج آیت الله حسین مظاهری صفحه 102

10) اغتنام فرصت: شايسته است زائران گرامي در اين مدت كوتاه، فرصت‌ها را غنيمت دانسته و از دست ندهند و نسبت به حضور همراه با توجّه و ادب در حرم‌هاي شريفه و انجام اعمال و مستحبات مكّۀ مكرّمه و مدينۀ منوّره و احياء و شب زنده‌داري در ايّام حج و عمره غفلت نورزند و وقت خود را به بطالت نگذرانند و به جاي حضور بيش از اندازه در بازار و محلّ اقامت و مكان‌هاي ديگر، به عبادت در حرمين مشغول باشند. و از بركات معنوي آن دو مسجد شريف بهره بگيرند و فرصت كوتاه و زودگذر اين سفر معنوي را غنيمت بشمارند و از آن به خوبي بهره‌برداري نمايند. اميرمؤمنان«سلام‌الله‌عليه» مي‌فرمايند: «إنْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَيْرِ فَإِنَّهَا تَمُرُّ مَرَّ السَّحَاب ـ فرصت‌هاي خوب را دريابيد، زيرا فرصت‌ها همچون ابر مي‌گذرند.»(غررالحكم، 2501)

11) حضور قلب: زائر مكه و مدينه، بايد بيش از هر زمان ديگر، در استمرار و افزايش حضور قلب خود، سعي نمايد و توجّه داشته باشد كه در محضر خداوند تعالي و معصومين«سلام‌الله‌عليهم» است و گفتار و كردار و افكار و نيّات او در محضر آن بزرگواران مي‌باشد و از اين جهت بايد با دلي پاك، ضميري خالص و با آمادگي كامل به دو حرم شريف و قبرستان بقيع وارد شود و ادب حضور را مراعات نمايد و بداند كه خداوند متعال فرموده است: «وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَي اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُون... ـ و بگو عمل كنيد! خداوند و رسول او و مؤمنان(كه اهل بيت«سلام‌الله‌عليهم» هستند،) اعمال شما را مي‌بينند.»(توبه / 105) لذا با حضور قلبِ هرچه بيشتر از فيض آن اماكن مقدّس براي سلوك معنوي خود بهره گيرد. چنانكه در زيارت جامعۀ كبيره خطاب به آن بزرگواران مي‌گوييم: «بِكُمْ يُسْلَكُ إِلي الرِّضْوَان» و در دعاي ندبه مي‌خوانيم: «فَكَانُوا هُمُ السَّبِيلَ إِلَيْكَ وَ الْمَسْلَكَ إِلَي رِضْوَانِكَ»، از آن ذوات مقدّس براي سير و سلوك و كمك و مساعدت بطلبد.

12) حُسن خُلق: زائران خانۀ خدا بايد از نظر اخلاقي، نمونه و اسوه باشند و در عمل، موجب اعتلاي آبروي اسلام و مسلمانان و تشيّع و نيز مايۀ زينت و فخر ائمّۀ طاهرين«سلام‌الله‌عليهم» باشند. امام صادق«سلام‌الله‌عليه» خطاب به شيعيان مي‌فرمايند: «اي جماعت شيعه! مايۀ آبروي ما باشيد نه باعث بدنامي ما. با مردم به زيبايي و خوبي، سخن بگوييد. زبان‌هايتان را حفظ و مواظبت كنيد و آن‌ها را از بيهوده‌گويي و سخنان زشت، باز داريد.» (الامالي صدوق، ص327) بنابراين لازم است زائرين گرامي به حكم آيۀ مباركۀ «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَة...»(حجرات / 10) با يكديگر رفتاري همراه با گذشت و بردباري، ايثار و فداكاري، حُسن خلق و مهرباني داشته باشند و عطوفت و مهرورزي و محبّت در ميان آنان حكمفرما باشد. و بدانند كه به فرمودۀ امام حسن عسكري«سلام‌الله‌عليه»: «شِيعَةُ عَلِيٍّ«سلام‌الله‌عليه» هُمُ الَّذِينَ يَقْتَدُونَ بِعَلِيٍّ«سلام‌الله‌عليه» فِي إِكْرَامِ إِخْوَانِهِمُ الْمُؤْمِنِين ـ شيعيان علي«سلام‌الله‌عليه»، آنانند كه در اكرام و احسان و گرامي‌داشت برادران مؤمن خويش به علي«سلام‌الله‌عليه» اقتدا مي‌كنند.» (بحارالانوار، ج 68، ص 162) و در حقيقت همانگونه كه خداوند تعالي هميشه به بندگان خويش نيكي و خوبي مي‌كند، آنان نيز به همديگر نيكي و خوبي مي‌نمايند و به دنبال فسادانگيزي و شرّ و بدي نيستند چرا كه خداوند مفسده انگيزان را دوست نمي‌دارد: «وَ أَحْسِنْ كَما أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَ لاتَبْغِ الْفَسادَ فِي الأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لايُحِبُّ الْمُفْسِدين» (قصص/77)

تذكّرات فقهي

13) رعايت عفاف و پوشش اسلامي و اخلاقي براي همگان اعمّ از مردان و زنان لازم و ضروري است. به ويژه بانوان محترمه بايد با چادر مشكي كه نشانه و نمادِ بارز عفاف است، باشند و ارتباط آنان با نامحرم به اندازه متعارف و به قدر ضرورت باشد.

14) انجام هر عملي كه موجب وهن شيعه و بي‌احترامي به پيشوايان دين و اولياء معصومين«سلام‌الله‌عليهم» و هتك شيعيان مي‌شود، جايز نيست؛ بنابراين زائران بايد از اموري نظير دست كشيدن و بوسيدن در و ديوار حرمين شريفين، ضريح پيامبراكرم«صلي‌الله‌عليه وآله و‌سلّم» و نرده‌هاي بقيع و يا نمازخواندن در قبرستان‌هاي بقيع و ابوطالب و نيز برداشتن خاك از بقيع يا ساير اماكن متبرّكه و اعمالي از اين قبيل جدّاً پرهيز نمايند.

15) شايسته است انسان به نيابت از انبياي عظام و حضرات ائمّۀ معصومين«سلام‌الله‌عليهم» و اولياي الهي و بزرگان دين، حج مستحب يا عمرۀ مفرده يا طواف مستحب به جا آورد.

16) يكي از شرايط قبولي حج و عمره، استفاده از مال حلال و اداء واجبات مالي براي اين سفر معنوي است و اگر كسي با مال غصبي يا با مالي كه خمس يا زكات آن را نداده است، به حج يا عمره مشرّّف شود، هرچند حج و عمرۀ او صحيح است، ولي گناه بسيار بزرگي مرتكب شده كه ثواب حج و عمره نمي تواند موجب جبران آن گناه شود و خداوند سبحان چنين حج و عمره‌اي را قبول نمي‌كند.

17) كسي كه تا كنون مقلّد هيچ يك از فقهاي عظام نبوده، براي انجام اعمال حج يا عمره بايد از يك مجتهد جامع‌الشّرايط زنده تقليد كند و اعمال گذشته را حمل بر صحّت نمايد.

18) كسي كه حجّة‌الاسلام«حجّ واجب» بر ذمّه‌اش باشد و موفّق به انجام آن نشده باشد، واجب است پيش از مرگ خود به انجام آن وصيّت كند. و بر ورثۀ او واجب است حج‌ّ او را از اصل باقيماندۀ اموال وي ادا كنند، هرچند وصيّت نكرده باشد.