منتخب المسائل آیة الله سید محمد سعید طباطبایی حکیم صفحه 3

تشخيص هويت عالمان با تقو

رعايت تقوا و كسب علم و حفاظت از مرزهاي دين ، عالمان ديني را در مقام و مرتبتي قرار داده و ميدهد كه ائمهي معصومين (عليهم السلام) آنان را با رعايت شرايط خطير در مسند نيابت عام از طرف خود به مردم معرفي نمودهاند . و در اين زمينه روايات فراواني وارد شده است .

از جمله حديث شريف امام صادق (عليه السلام) ميباشد كه آن حضرت پس از نكوهش يهوديان بخاطر پيروي از عالمان بي تقوا و گمراه كننده ميفرمايد:

" وَ كَذلِكَ عَوامُ اُمَّتِنا إذا عَرَفُوا مِنْ فُقَهائِهِمُ الْفِسْقَ الظّاهرَ وَالْعَصَبِيَّةَ الشَّديدَةَ وَ التَّكالُبَ عَلي حُطامِ الدُّنْيا وَ حَرامِه ، وإهْلاكِ مَنْ يَتَعَصَّبُونَ عَلَيْهِ وَ اِنْ كانَ لاِءصْلاحِ أَمْرِهِ مُسْتَحِقّ ، وَ بِالتَّرَفْرُفِ بِالْبِرِّ وَ الاْءحْسانِ عَلي مَنْ تَعَصَّبُوا لَهُ وَ إنْ كانَ لِلاْءذْلالِ وَالاْءهانَةِ مُسْتَحِقّ ، فَمَنْ قَلَّدَ مِنْ عَوامِنا مِثْلَ هؤُلاءِ الْفُقَهاءِ ، فَهُمْ مِثْلُ الْيَهُودِ ، اَلَّذينَ ذَمَّهُمُ اللّه تَعالي بِالتَّقْليدِ لِفَسَقَةِ فُقَهائِهِمْ ، فَأمّا مَنْ كانَ مِنَ الْفُقَهاءِ صائِنا لِنَفْسِهِ ، حافِظا لِدينِهِ ، مُخالِفا عَلي هَواهُ ، مُطيعا لِأمْرِ مَوْلاهُ ، فَلِلْعَوامِ اَنْ يُقَلِّدُوهُ ، وَ ذلِكَ لايَكُونُ اِلاّ بَعْضُ فُقَهاءِ الشّيعَةِ لا جَميعُهُمْ . فَامّا مَنْ رَكِبَ مِنَ الْقَبائِحِ وَ الْفَواحِشِ مَراكِبَ فُقهاءِ الْعامَّةِ ، فَلا تَقَبَّلُوا مِنْهُمْ عَنّا شَيْئا وَلا كَرامَةً " .

" .. و همينطور امت ما اگر از فقهاي خود فسق آشكار مشاهده كردند و

-[ 8 ]-

تعصّب حزبي و گروهي ديدند و شاهد پرخاشگري آنان بودند تا به مال و منال دنيا و حرام آن برسند ، فقهايي كه تعصّب حزبي و گروهي آنان باعث ميشود: فردي كه مستحق رفع و رجوع از مشكلاتش ميباشد ـ اما بدليل آن كه جزو حزب و گروه آنان نيست و يا مخالف حزب و دستهي آنان ميباشد ـ را به هر قيمت مورد حمله قرار دهند ؛ اگر چه ميتوانستند مشكل او را اصلاح نمايند و از تباهي نجاتش دهند . و از طرفي كسي كه از حزب و گروه خودشان باشد را با انواع ناز و نعمت نوازش ميكنند اگر چه شايستهي ذلت و تحقير باشد . بدانيد هر كس از از چنين فقهايي تقليد كند او نيز مانند قوم يهود است كه خداوند متعال آنان را بدليل تقليد از فقهاي فاسقشان مورد ملامت قرار داده است . اما آن دسته از فقهايي كه در برابر هواي نفس خويشتن دارند و در حفظ و حراست از حريم دين محكم و استوارند و با خواستهها و اميال شخصي و شيطاني خود در ستيزند و از طرفي در مقابل دستورات الهي مطيع و فرمانبردارند ، برعموم مردم لازم و واجب است كه از ايشان تقليد كنند . البته فقيهاني كه داراي اين شرايط هستند عدهي محدودي از ميان فقها ميباشند ، و نه همهي آنان . بدانيد و آگاه باشيد: فقيهاني كه چون فقهاي عامه سوار بر مركب زشتيها و پستيها شدهاند ، از هيچ حرمت و احترامي برخوردار نيستند و نبايد به آنان اعتماد كنيد و اگر از قول ما چيزي براي شما نقل كردند هرگز به سخن آنان اهميّت ندهيد و از آنان نپذيريد" .

اين بود كلام گهر بار امام صادق (عليه السلام) در مورد تشخيص هويت عالمان و فقيهان دين ، كه مردم بايد شرايط مطرح شدهي در اين حديث را مد نظر قرار دهند .

از طرفي بر فقها و پيروان راستين اهل بيت (عليهم السلام) لازم است تا با ابعاد گستردهي مسئوليت سنگين و خطير خود آشنا شده و بر اهميت امانت بزرگي كه بر دوش آنان نهاده شده واقف باشند .

علماي دين بايد تمامي هم و غم خود را متوجه شناخت حق و پاسداري از حريم حق نمايند و تمامي تلاش و كوشش خود را در راه استنباط احكام شرع از