پژوهشی در علوم قرآنی صفحه 38

تواتر قرآن

توضیحات

مرحله دوم بحث قرائت را از تواتر قرآن شروع می کنیم به لحاظ جاذبه فوق العاده قرآن و به لحاظ اهتمام رسول اللّه (ص )به قرآن و تشویق خود قرآن در این رابطه , قرآن ازهنگام نزول در بین مسلمانان به صورت گسترده مطرح بود در صدر اسلام سخن روزمردم چه مؤمن و چه مخالف قرآ ن بود, وقتی سوره ای نازل می شد, مؤمن با شوق وحرص وصف ناشدنی به سوی آن شتاب می کرد وقرآن را از دو لب رسول اللّه (ص )می گرفت و در قلب و سینه خود جا می داد مخالف نیز به لحاظ اعجاب ها و زیبایی های قرآن شیفته آن می شد و همواره در هر

محفلی سخن از قرآن بود. قرآن به نوعی در بین مسلمانان مطرح بود که تمام حدود آن را کاملا و دقیقامی شناختند و به حروف و کلمات و اعراب آن کاملا آگاه بودند, به گونه ای که اگر کسی کلمه ای را اشتباه می گفت یا اعرابی را اشتباه قرائت می کرد, همگان متوجه می شدند و اورا به اشتباهش گوشزد می کردند در محفل مسلمانان شیرین ترین سخن قرآن بود درمسجد و منزل آوای ملکوتی قرآن بلند بود و فضای مکه و مدینه عطر آگین از قرائت وحفظ قرآن بود قرآن در بین مسلمانان با حدود و شؤونش در حد تواتر مطرح بود عامل اصلی بقا قرآن و حفاظت آن از هر گونه خطر تحریف , هم همین تواتر آن است و هیچ دلیلی بهتر از تواتر به حراست و صیانت قرآن نمی توان طرح نمود بر همین اساس اگرنویسندگان قرآن دهها نفر بودند, حافظان قرآن صدها و قاریان قرآن هزاران بودنددربین مسلمانان قرآن با تواتر شناخته می شد هیچ گاه پذیرفته نبود و نیست که جمله ای ویا کلمه ای و یا حتی اعرابی از قرآن با خبر واحد و یا شهادت دو فرد عادل و یا امارات وظنون دیگر ثابت شود تواتر قرآن مورد پذیرش همه مسلمانان است , کسی در تواترقرآن تردید ندارد و این اندک توضیح هم که داده شد بدین جهت بود که عوامل تواتراشاره شده باشد.

تواتر یک قرائت

وقتی قرآن متواتر باشد به ناچار باید یک قرائت آن نیز متواتر باشد بین تواتر قرآن وتواتر یک قرائت ( قرائت اصلی ) ملازمه است نه قرآن بدون آن اعراب و

نه با غیرآن اعراب می تواند متواتر شود زیرا در بخش اول گذشت که یک اعراب جز حقیقت قرآن است قرآن ملفوظ بدون اعراب ممکن نیست و آنچه در تواتر قرآن نقش اصلی داردملفوظ بودن آن است زیرا آنچه متواتر بود قرآن ملفوظ, که در زبانهای مردم صبح وشام تلاوت می شد بود نه قرآن مکتوب و به همین جهت در ثبت و انتقال حدود قرآن مانند اعراب و از نسلی به نسل دیگر آنچه مورد اعتماد مردم بود,همان حفظ قرآن براذهان و قلبها بود نه نوشته ها ابن جزری در این رابطه می گوید:((نقل القرآن علی حفظالقلوب لا علی خط المصاحف والکتب )) ((260)) انتقال قرآن از نسلی به نسل دیگر دراثر حفظ آن بر سینه ها بود, نه نگاشتن آن بر کاغذ لذا در قرن اول که قرآن نقطه واعراب گذاری نشده بود مسلمانان با حفظ آن در سینه ها این خصوصیات را نسل به نسل منتقل کردند و قرآن ملفوظ همراه با اعراب است , اعراب اصلی قرآن جز حقیقت قرآن است بدین جهت قرآن نه بدون اعراب و نه با اعراب غیر اصلی نمی تواند متواترباشد زیرا بدون اعراب که ممکن نیست , چون یک اعراب قهراتلفظ می شود و از طرفی اگر بخواهد با اعراب غیر اصلی متواتر شود, قرآن متواتر نشده است چیزی خارج ازحقیقت قرآن در آن ضمیمه شده است , لذا اعراب در تحقق و شکل گیری قرآن نقش دارد اگر قرآن متواتر است که همه پذیرفته اند, باید تواتر یک اعراب آن را نیز بپذیرندبین این دو, ملازمه غیر قابل انفکاک است ((261)) نتیجه این ملازمه

,تواتر قرآن بر قرائت اصلی آن است و قرائت های گوناگون خارج از حقیقت آن خواهند بود بر این اساس همان گونه که بر یک قرائت برهان اقامه شد به تواتر یک قرائت نیز برهان شکل می گیرد.

کدام قرائت متواتر است ؟

فضای نوشتار اکنون این سؤال را در مقابل چشمان خواننده , سبز می نماید که اگر یک قرائت در قرآن صحیح است و آن قرائت هم همانند خود قرآن متواتر است این قرائت کدام قرائت است و منطبق به قرائت کدام قاری می باشد؟